Λίγα λόγια για τον Αναστάσιο

Με αφορμή την εις Κύριον εκδημία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας κυρού Αναστασίου (1929-2025), σύσσωμο το χριστεπώνυμο πλήθος, η πολιτική και εκκλησιαστική ηγεσία, με θλίψη και οδύνη, συμμετέχουν στο πένθος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Πολλά γράφτηκαν για τον μακαριστό Αναστάσιο...

• Για την ήρεμη, προσηνή, σκεπτική και χαμογελαστή μορφή του, το ιλαρό βλέμμα και το ολοφώτεινο πρόσωπό του.
• Για τις ποικίλες και τιμητικές διακρίσεις και βραβεία από το ευρύτερο παγκόσμιο γίγνεσθαι.
• Για την ευδόκιμη ακαδημαϊκή πορεία του και το υπέρογκο συγγραφικό του έργο.
• Για τη θυσιαστική και υποδειγματική διακονία του, λόγω και έργω, στην εκκλησία.
• Για την εκ βάθρων αναστήλωση, αναθεμελίωση και αναμόρφωση της Ορθοδόξου Aυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας.
• Για τη μεγάλη του αγκαλιά αγάπης, την εγκαρδιότητά του και τη σταυρώσιμή του μαρτυρία της Αναστάσεως.
• Για την αυτοπεποίθησή του, την επιμονή του και την αποφασιστικότητά του ως χαρισματικού ποιμενάρχη και εργάτη γης και ψυχών.
• Για τη βαθιά, την ισχυρή του πίστη, την αφοσίωσή του στο όραμά του για την Ορθόδοξη Εκκλησία.
• Για το ανεξίτηλο αποτύπωμά του στην ιστορία της Ορθοδοξίας.
• Για τη δύναμη της αγάπης του στον Θεό, στον συνάνθρωπο, στην ενότητα της Εκκλησίας. 
• Για την ακατάβλητη αυτοπροσφορά του στην άρση του σταυρού της εξωτερικής ιεραποστολής.
• Για την ευαγγελική σπορά του, τη θυσιαστική του ανιδιοτέλεια και την ασυμβίβαστη αυταπάρνησή του.

Πολλά ακόμη θα γραφούν από τον ιστορικό του μέλλοντος… 

Το βιογραφικό, θεολογικό, διδακτικό, συγγραφικό, ιεραποστολικό, πολιτικό, εκκλησιαστικό, ποιμαντικό και ομολογιακό έργο του μακαριστού Αναστασίου, ας αναλάβουν άλλοι να αναδείξουν. Το παρόν άρθρο δεν αποσκοπεί σε μια τέτοια «ανάγνωση» της υπόστασης και του βεληνεκούς του μακαριστού Αναστασίου.

Η «φωνή» του Αναστασίου

Ας αφουγκραστούμε τον βιωματικό και εύγλωττο λόγο του Αναστασίου, τις ευκολομνημόνευτες, μεστές σε περιεχόμενο και βαθιά φιλοσοφημένες φράσεις και σκέψεις, ως δείγματα του ελλόγιμου και έμπρακτου βίου του. Ας αφουγκραστούμε το αποτύπωμα των λόγων του που αποκρυσταλλώνει τη βιβλική θεολογική του σκέψη και την εφαρμογή της στη ζωή της Εκκλησίας και της κοινωνίας ευρύτερα. Έναν λόγο  που άγγιξε  και μίλησε βαθιά στην ψυχή πολλών.

Πολλές από τις φράσεις του κυκλοφορούν ελεύθερα στο διαδίκτυο, άλλες έχουν χρησιμοποιηθεί σε προφορικές επικοινωνίες, σε ομιλίες, σε μελέτες, χωρίς, τις περισσότερες φορές, να γίνεται αναφορά στο πρόσωπό του. Συχνά, μάλιστα, ο ίδιος, καλοπροαίρετα και χάριν παιδιάς, έλεγε ότι τα λόγια του «έγιναν όπως οι στίχοι των δημοτικών τραγουδιών αγνώστου πατρότητος». Μια ενδεικτική σταχυολόγηση:

1. Είμαι απλώς ένα κερί αναμμένο μπροστά σε μια εικόνα. Φωτίζω, για να μπορεί ο κόσμος να βλέπει την εικόνα. Μια μέρα το κερί μου θα σβήσει. Όταν συμβεί αυτό, κάποιος άλλος πρέπει να έρθει και να ανάψει το δικό του κερί μπροστά στην εικόνα. Αυτό που έχει σημασία είναι η εικόνα, όχι το κερί που την φωτίζει.

2. Ο αείμνηστος καθηγητής π. Γεώργιος Μεταλληνός περιέγραφε μια τηλεοπτική συζήτηση για τις εκτρώσεις. Καλεσμένοι ήταν ο μακαρίτης δημοσιογράφος Βασίλης Ραφαηλίδης και ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος. Τα επιχειρήματα υπέρ και κατά και οι διαφωνίες έδιναν κι έπαιρναν. Ώσπου, λέει ο Αναστάσιος:

- «Να πω μια ιστορία. Μια γυναίκα με προβλήματα υγείας ήταν έγκυος και η εγκυμοσύνη δεν εξελισσόταν καλά. Ο γιατρός της συνέστησε να ρίξει το παιδί. Αυτή όμως, πολύ πιστή και με μεγάλη προσευχή το κράτησε και το γέννησε».

- «Ναι. Και ποιο το αποτέλεσμα δηλαδή;», ρώτησε απαξιωτικά ο Ραφαηλίδης.

- «Αυτός που έχεις απέναντί σου», απάντησε ήρεμα ο Αναστάσιος!

3. Πρέπει να τους ακούσουμε τους Νέους. Να τους ακούμε συνεχώς. Και να στεκόμαστε κοντά τους όχι με πολύ δασκαλίστικο τόπο. Να στεκόμαστε με σιωπή αγάπης δίπλα στους Νέους.

4. Όταν ήμουνα στην Αφρική το 1964 και είχα την πρώτη φάση ελονοσίας, επέστρεφα στην Ευρώπη και, καθώς ήμουνα στην Αιθιοπία μόνος  και όλα έδειχνα με έναν πυρετό σαράντα ότι τέλειωνε η ζωή μου, είχα προλάβει να κάνω μια προσευχή που τη θυμάμαι ακόμα. «Θε μου μπορείς να έχεις πολλά παράπονα από μένα, αλλά προσπάθησα να Σε αγαπήσω». Και σήμερα έχω κάνει πολλά λάθη, πολλά άλλα πράγματα, αλλά προσπάθησα να ζήσω μέσα σε αυτό το μυστήριο της Αγάπης του Θεού. Δεν τα έχω καταφέρει πάντοτε, αλλά ξέρω ότι η προσπάθεια έχει το δικό της νόημα.

5. Στην Παλαιστίνη υπάρχουν δύο λίμνες, η λίμνη της Γαλιλαίας και η Νεκρά θάλασσα. Το κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ότι δέχονται και οι δύο τα νερά του ποταμού Ιορδάνη. Αλλά η Γαλιλαία δέχεται τα νερά και τα αφήνει να φύγουν προς το Νότο. Η Νεκρά Θάλασσα δέχεται τα νερά του Ιορδάνη και τα κρατάει για τον εαυτό της. Στη Γαλιλαία υπάρχει υπέροχη ζωή μέσα στην λίμνη και γύρω από αυτήν. Στη Νεκρά δεν υπάρχει ίχνος ζωής. Η Νεκρά Θάλασσα δείχνει συμβολικά τι συμβαίνει όταν κάποιος κρατάει πράγματα για τον εαυτό του. Να δέχεσαι και να προσφέρεις. Αυτό είναι το μυστικό για να έχεις πληρότητα ζωής...

6. Η μόνη σοφία που μπορούμε να προσθέσουμε στη ζωή είναι η ταπεινοφροσύνη. Η ταπεινοφροσύνη δεν έχει τέλος. Η εκκλησία μιλάει αδιάκοπα για αγάπη και ταπεινοφροσύνη. Και οσάκις βλέπω ανθρώπους να παίρνουν ένα  οποιοδήποτε αξίωμα μέσα στην εκκλησία, να κινδυνεύουν να ζουν σε μια ψευδαίσθηση, λέω «ὅσῳ μέγας εἶ, τοσοῦτον ταπείνου σεαυτόν, καὶ ἔναντι Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου εὑρήσεις χάριν» (= «όσο μεγάλος είσαι, τόσο να ταπεινώνεις τον εαυτό σου και από τον Θεό θα βρεις χάρη»).

7. «Η λειτουργία μετά τη Λειτουργία», ως η πιο συνθηματική του ρήση,  παραπέμπει στη μεταμορφωτική ενέργεια που πρέπει να δονεί τον πιστό όχι μόνο κατά την ευχαριστιακή κοινωνία, αλλά κατά τη βίωσή της στην καθημερινή του ζωή ως ευχαριστιακή πράξη. Με άλλα λόγια, η φράση αναφέρεται στη μεταλαμπάδευση του ευχαριστιακού βιώματος στην καθημερινότητα του πιστού, ως κατόρθωμα της εν Χριστώ ζωής, ως δυναμική εμπλοκή της ευχαριστιακής κοινωνίας στον κόσμο.

8. Η αγάπη για τον Θεό δεν μπορεί να διαχωριστεί από την αγάπη για τον πλησίον. Όσο πιο κοντά ερχόμαστε στον Θεό, τόσο πιο κοντά πλησιάζουμε τον άνθρωπο.

9. Όταν σκέπτομαι την Ορθοδοξία στους επόμενους αιώνες, την οραματίζομαι ανοικτή στην εξέλιξη, στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται από την επιστήμη, την τέχνη, την τεχνολογία. Και τους Ορθοδόξους έτοιμους να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν τους κώδικες επικοινωνίας που θα διαμορφωθούν. Η θέση της Ορθοδοξίας δεν είναι στο περιθώριο της ιστορίας, αλλά στο κέντρο των κοινωνικών ζυμώσεων, στην πρωτοπορία της προόδου.

10. Η αγάπη του Θεού είναι η δύναμη που μπορεί να μεταμορφώσει τον κόσμο και τις καρδιές μας.

11. Κάθε έγκλημα στο όνομα της θρησκείας είναι έγκλημα κατά της ίδιας της θρησκείας. Κάθε μορφή βίας στο όνομα της θρησκείας βιάζει, με όλες τις έννοιες, την ίδια τη θρησκεία. Κανείς πόλεμος δεν είναι ιερός. Μόνο η ειρήνη είναι ιερή. […] Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το λάδι της θρησκείας για να δυναμώνει τη φωτιά των συγκρούσεων. Η θρησκεία είναι θείο δώρο, δοσμένο για να γαληνεύει τις καρδιές, να θεραπεύει τις πληγές και να φέρνει πλησιέστερα άτομα και λαούς. […] Μη ρίχνετε το λάδι της καντήλας στη φωτιά του πολέμου.

12. Ας μην συμφιλιωθούμε με τη μετριότητα και την παρακμή. Ας κάνουμε αντίσταση ποιότητας!

Καταληκτικές σκέψεις

Ευλαβώς κλίνουμε το γόνυ στην αγιοπνευματική μορφή, στον Αναστάσιο. Στον Αναστάσιο, προσφωνώντας τον με το μικρό του όνομα, αφού στους κορυφαίους και παγκόσμιους ταγούς του πνεύματος παραλείπονται οι τίτλοι, καθόσον το έργο που δημιουργούν και προάγουν είναι πέρα από τίτλους και αξιώματα...

Η Μεταξούλα Μανικάρου είναι φιλόλογος, συγγραφέας, Διδάκτωρ «Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» και Μεταδιδάκτωρ «Παιδικής Λογοτεχνίας». Διδάσκει στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. εδώ