Κεντρική εικόνα: Peter H. Reynolds, Η τελεία, Μτφρ.: Άννα Παπασταύρου, εκδ. Διόπτρα

Αφιερωμένο στον δάσκαλο που εμπνέει

Κάποια πρώτα λόγια για τον «παρά προσδοκία» τίτλο
Με αφορμή την έναρξη της σχολικής χρονιάς την 11η Σεπτεμβρίου, η μικρή αριστουργηματική εικονογραφημένη παιδική ιστορία του Peter Reynolds, με τίτλο «Η τελεία» αφιερώνεται στον δάσκαλο που προσκαλεί και προκαλεί τα παιδιά να φτιάξουν έστω μια τελεία. Στον ιδανικό δάσκαλο που λειτουργεί ως ανιδιοτελής μέντορας και «γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του κι όταν πια του έχει διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες». Στον άριστο δάσκαλο που «μιλάει» στο μυαλό και στην καρδιά και δείχνει τον δρόμο στον μαθητή, για να κυνηγήσει τα όνειρά του.

Δυο λόγια για την ιστορία της Τελείας, που αποτελεί έναν ύμνο στον κομβικό ρόλο του Δασκάλου: Η μικρή ηρωίδα, η Λία, στο μάθημα της ζωγραφικής αφήνει το χαρτί της άδειο και η απογοήτευση ζωγραφίζεται στο πρόσωπό της. Στην παρότρυνση της δασκάλας της («Έλα, φτιάξε κάτι. Μια γραμμή, μια τελεία έστω… Κάνε με θάρρος την αρχή και ό,τι βγει»), η Λία θυμωμένη αρπάζει τον μαρκαδόρο, τον καρφώνει με μανία στο χαρτί και κάνει μια τελεία. Στη συνέχεια, υπακούοντας στην προτροπή της δασκάλας της («Τώρα βάλε και την υπογραφή σου»), γράφει ολόσωστα το όνομά της. Την επόμενη μέρα η Λία, αντικρύζοντας την τελεία της σε μια σκαλιστή χρυσή κορνίζα, νιώθει περήφανη, αναστατώνεται δημιουργικά και οδηγείται σε νέα καλλιτεχνικά έργα που την εκφράζουν και την κάνουν να αισθάνεται όμορφα.

Το μικρό αυτό, απλό, ταπεινό και στρογγυλό σημάδι, η τελεία, με τα πολλά ονόματα (κουκίδα, βούλα, στίγμα) μπορεί να σημαίνει την αρχή, την σπίθα της δημιουργίας που κρύβει ο καθένας μέσα του, να ενδυναμώνει την αυτοπεποίθηση, να φέρνει στο φως νέα ταλέντα, αρκεί να υπάρχει δίπλα ένας… δάσκαλος!

Η Διεθνής Ημέρα της Τελείας γιορτάζεται στις 15 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο, τέσσερις μόλις μέρες μετά τον αγιασμό στα σχολεία.

Μια σκιαγράφηση του καλού δασκάλου
Γνωστή η φράση του Μ. Αλεξάνδρου, κάθε  φορά  που  αναφερόταν  στον  δάσκαλό  του, τον Αριστοτέλη: «Στους  γονείς  μου οφείλω  το ζην, αλλά στον δάσκαλό μου το  ευ ζην». Από τότε ποικίλες υπήρξαν οι θεωρητικές προσεγγίσεις, με αφετηρία διάφορα παιδαγωγικά, φιλοσοφικά και θρησκευτικά ρεύματα της κάθε εποχής και άλλοτε με έρευνες παρατήρησης. Πλούσια η σχετική βιβλιογραφία που γεμίζει τα ράφια «παιδαγωγικής» των μεγάλων βιβλιοπωλείων… με το ερώτημα να παραμένει «ποιος είναι ο καλός δάσκαλος;».

Τώρα που το πρώτο κουδούνι θα ηχήσει στα σχολεία όλης της χώρας, ας επιχειρήσουμε να συνθέσουμε ένα παζλ του προφίλ του δασκάλου, που θα «σμιλέψει» τις ψυχές των μαθητών του, του δασκάλου που θα τους εμπνεύσει να αγγίξουν το δικό τους αστέρι, να ανακαλύψουν το διαμαντάκι που κρύβεται μέσα τους.

Ως προς την επιστημοσύνη του: Ο καλός δάσκαλος γνωρίζει καλά το γνωστικό αντικείμενό του, έχει καλό γνωστικό υπόβαθρο και διάθεση για ανανέωση και αυτομόρφωση. Είναι ενήμερος στα θεωρητικά ρεύματα της εποχής, στις νέες διδακτικές και στα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα. Διακατέχεται από μεράκι και όρεξη για δουλειά και ξέρει να μοιράζεται με τους μαθητές του τη γνώση και τον ενθουσιασμό του.

Ως προς τη διδακτική: Ο καλός δάσκαλος προετοιμάζεται εγκαίρως και οργανώνει σωστά την τάξη και τον χρόνο της διδασκαλίας του. Ποικίλλει το μάθημά του με νέες στρατηγικές διδασκαλίας, υιοθετεί σύγχρονες μεθόδους και ενσωματώνει τις νέες τεχνολογίες. Βλέπει τον εαυτό του ως ενορχηστρωτή της μάθησης και όχι ως πηγή γνώσης ή προμηθευτή πληροφοριών.

Ως προς την επικοινωνία και σχέση με τους μαθητές του: Ο καλός δάσκαλος προάγει τη συνεργασία μεταξύ του ιδίου και των μαθητών του και διαμορφώνει κοινότητες μάθησης.  Επιτρέπει την έκφραση της προσωπικής γνώμης και καλλιεργεί τον διάλογο. Διαθέτει καλές δεξιότητες ακρόασης και είναι ευαίσθητος προς τις διαφορετικές ανάγκες των μαθητών. Χτίζει γερούς δεσμούς με τους μαθητές του και δημιουργεί ένα ασφαλές και φιλόξενο περιβάλλον προσωπικής και μαθησιακής ανάπτυξης. Θέτει υψηλές προσδοκίες σε όλους τους μαθητές και δίνει αξία στα όνειρα και τους στόχους τους.

Ως προς τη διαχείριση της τάξης: Ο καλός δάσκαλος επικεντρώνεται στην αναζήτηση της λύσης και όχι στο πρόβλημα. Φροντίζει για την ειρηνική επίλυση των διαφορών και προβάλλει την άξια του συμβιβασμού και της διαλλακτικότητας που εξυπηρετεί όλες τις πλευρές.

Ως προς τον χαρακτήρα και τις αρετές του: Ο καλός δάσκαλος, είναι δίκαιος, ειλικρινής, αξιόπιστος. Είναι φιλικός και προσιτός, χωρίς να χάνει την έλεγχο της τάξης. Έχει χιούμορ, ενσυναίσθηση και ξέρει να κάνει υπομονή.

Εσείς τι θα προσθέτατε στην παραπάνω λίστα;

Ίσως τη φράση «Αγάπα δάσκαλε και κάνε ό,τι θες». Γιατί η αγάπη είναι η εσωτερική ρίζα, γιατί από αυτήν την ρίζα τίποτα άλλο δεν μπορεί να βλαστήσει, παρά μόνο το καλό.

Ο δάσκαλος, Jan Steen (1626-1679)

Δάσκαλος με μαθητές στην τάξη, Gustáv Mallý (1879-1952)

Ο δάσκαλος του σχολείου, Francesco Bergamini (1880-1915)

Ο δάσκαλος, Adriaen van Ostade (1610-1685)

Δάσκαλος επιτηρεί μια μικρή τάξη, Joseph van Aken (1699-1749)

Το άγγιγμα της δασκάλας, Henri Jules Jean Geoffroy (1853-1924)

Η δασκάλα που εμπνέει (σκίτσο)