*Του Γιώργου Κουτσούκου

H «μετέωρη» βιωσιμότητα ενός από τους μεγαλύτερους ασφαλιστικούς φορείς της χώρας μας, του ΟΑΕΕ, αποτελεί πλέον κοινή παραδοχή και μάλιστα ευρέως. Από 1/1/2007, όπου ξεκίνησε η λειτουργία του Οργανισμού Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ), ήτοι του νέου ενιαίου ασφαλιστικού οργανισμού που προήλθε από την ενοποίηση των καταργηθέντων Ταμείων ΤΕΒΕ, ΤΑΕ και ΤΣΑ, ξεπήδησαν οι πρώτες σοβαρές αμφιβολίες, σχετικά με το εάν ο εθνικός φορέας των αυτοαπασχολούμενων επαγγελματιών, βιοτεχνών, εμπόρων και αυτοκινητιστών θα μπορούσε να ορθοποδήσει σε μια διαφαινόμενη ακόμη τότε εισαγωγή σε περίοδο εθνικής οικονομικής κάμψης και ύφεσης.

Η επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος, η υπερμεγέθης εισφοροαποφυγή, η έκρηξη της ανεργίας, η ελαστικότητα των μορφών απασχόλησης, η ραγδαία μείωση των συντάξεων (μετά την έκδοση των Ν. 3863/2010, 3865/2010, 4024/2011, 3986/2011, 4051/2012) και η νομοθετική επιβολή μέτρων αυστηρής λιτότητας (απόρροια των μνημονιακών Νόμων που κυριάρχησαν στη χώρα από το 2010 και μετά) σε όλες τις εκφάνσεις της οικονομικής-συναλλακτικής ζωής του τόπου, οδήγησαν αφενός μεν σε μια ριζική ανατροπή της αναλογίας ασφαλισμένων-συνταξιούχων εντός του φορέα και αφετέρου σε μια άνευ προηγουμένου ολοκληρωτική «κατάρρευση» της εισφοροδοτικής ικανότητας του ελεύθερου επαγγελματία, αφού η εμπορική αγορά «ακρωτηριάστηκε» από την αφαίμαξη των εισοδημάτων των εν δυνάμει καταναλωτών.

Η σημερινή κατάσταση στον ΟΑΕΕ αποτυπώνεται, με τα πιο μελανά χρώματα, ως εξής:

• Τεράστια ελλείμματα. Ήδη γίνεται συζήτηση περί νέου ελλείμματος της τάξης των 535 εκατ. ευρώ που αναμένεται να είναι η «τρύπα» στον ΟΑΕΕ για το 2015. Χαρακτηριστικό είναι ότι το σύνολο των απλήρωτων εισφορών έφθανε τα 7,4 δισ. Ευρώ κατά το τέλος του 2014, το οποίο προερχόταν κυρίως από μικροοφειλέτες.
• Αναλογία ενήμερων ασφαλισμένων προς συνταξιούχων που πλησιάζει με ταχύτατους ρυθμούς μία σχέση 1 προς 1 (σε κανένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης μία τέτοια σχέση δεν είναι βιώσιμη ούτε σε αναλογιστική, ούτε σε ταμειακή βάση).
• Εκτός από τη συρρίκνωση των τακτικών καταβολών των ασφαλισμένων, μειωμένα είναι και τα έσοδα από την (περιορισμένη) περιουσία του Οργανισμού, ένα σημαντικό μέρος της οποίας εκποιήθηκε ή «κουρεύτηκε». Αυτή η εξέλιξη συμπαρασύρει το σύνολο των εσόδων του Οργανισμού.

Εύλογο είναι, από την έκθεση των ανωτέρω, να αναρωτηθεί κανείς τι μπορεί να γίνει και προς ποια κατεύθυνση για να διασωθεί ο ασφαλιστικός φορέας που αποτελεί ομολογουμένως σοβαρό κεφάλαιο για το αυτοαπασχολούμενο δυναμικό της χώρας, αλλά και τις επόμενες γενιές που θα θελήσουν να ακολουθήσουν μια ανεξάρτητης φύσεως δραστηριότητα. Είναι αλήθεια ότι προτάσεις έχουν διατυπωθεί εκατέρωθεν, δηλαδή τόσο από την πολιτική ηγεσία, όσο και από τους συνδικαλιστικούς φορείς που αγωνίζονται για την προάσπιση των συμφερόντων των ειδικότερων κλάδων των αυτοαπασχολουμένων.

Κατά τη γνώμη μας, οι κυριότερες και πλέον ρεαλιστικές, αλλά και καινοτόμες προτάσεις για τη διάσωση-εξυγίανση του ΟΑΕΕ συνοψίζονται ως ακολούθως:

• Αποποινικοποίηση των οφειλών προς τον ΟΑΕΕ. Η οφειλή προς τον ασφαλιστικό φορέα δεν είναι δυνατό να συνιστά ποινικό αδίκημα, εκτός από περιπτώσεις που στοιχειοθετείται κακουργηματική εισφοροαποφυγή.
• Συγκρότηση ενός αυτοτελούς ελεγκτικού μηχανισμού και δημιουργία κλιμακίων ελέγχου του ΟΑΕΕ για την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής προς τον Οργανισμό, κατ’ αντιστοιχία με ό,τι ισχύει στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ.
• Παροχή της δυνατότητας στον ασφαλισμένο να εντάσσεται, μεσούσης της οικονομικής κρίσης, σε ασφαλιστική κατηγορία της επιλογής του και όχι μόνο για ορισμένη χρονική περίοδο, καθώς και πραγματοποίηση ελέγχων από πλευράς Οργανισμού, μετά τη λήξη της «περιόδου χάριτος», προκειμένου να διαπιστωθεί εάν η εισφοροδοτική του ικανότητα διατηρείται ή απειλείται. 
• Δυνατότητα υπολογισμού, σε έκτακτες περιστάσεις, των ασφαλιστικών εισφορών, βάσει όχι του τεκμαρτού της ασφαλιστικής κατηγορίας, αλλά του πραγματικού εισοδήματος που λαμβάνει, ήτοι αναλογική διασύνδεση εισφορών και πραγματικού εισοδήματος, ώστε να μην απωλεσθεί η εισφοροδοτική ικανότητα του ασφαλισμένου. Σημαντική θα ήταν στο άμεσο μέλλον η πρόβλεψη περί αναθεώρησης ή και αντικατάστασης των ασφαλιστικών κατηγοριών του Οργανισμού με κατηγορίες που θα βασίζονται στο πραγματικό εισόδημα του ασφαλισμένου, εφόσον όμως αναπτυχθεί επαρκώς σύστημα εξακρίβωσης-διασταύρωσης των στοιχείων των πραγματικών εισοδημάτων όλων των ασφαλισμένων από τις αρμόδιες φορολογικές αρχές. 
• Επέκταση του θεσμού του εργοσήμου του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ και στον ΟΑΕΕ, ώστε, ανάλογα με το εάν υπερισχύει ο εξαρτημένος ή ανεξάρτητος χαρακτήρας της απασχόλησης (που θα κρίνεται ad hoc, σε περίπτωση αμφισβήτησης, από τις αρμόδιες Τοπικές Διοικητικές Επιτροπές των ανωτέρω φορέων), να κρίνεται ομοίως και η υπαγωγή στην ασφάλιση ενός εκ των δύο ασφαλιστικών φορέων.
• Ενίσχυση του σκέλους των εισροών του Οργανισμού, μέσω της εξεύρεσης νέων πόρων χρηματοδότησης, εκτός από τις εισφορές. Διασύνδεση του Ταμείου Εθνικού Πλούτου με τον ΟΑΕΕ, μέσω της ρητής και ειδικής εξασφάλισης πόρου συγκεκριμένου ύψους υπέρ της στήριξης της βιωσιμότητάς του, όπως αντιστοίχως τούτο πρέπει να λάβει χώρα και ως προς τα υπόλοιπα ασφαλιστικά Ταμεία.
• Αύξηση του ποσού οφειλής που μπορεί να παρακρατηθεί από τη σύνταξη του οφειλέτη ασφαλισμένου από 20.000,00€ στα 40.000,00€, ώστε αφενός μεν να διευρυνθούν οι περιπτώσεις καταβολής συντάξεων στους ασφαλισμένους, οι οποίοι αδυνατούν έως και σήμερα να αντεπεξέλθουν σε εφάπαξ καταβολή οφειλών άνω των 20.000,00 ευρώ (με αποτέλεσμα το «μπλοκάρισμα» της σύνταξής τους) και αφετέρου το Ταμείο να ενισχύει διαρκώς την «εισπραξιμότητα» των απαιτήσεών του και, κατ’ επέκταση, τη βιωσιμότητά του, μέσω της επέκτασης του χρόνου παρακράτησης του προβλεπόμενου εκ του νόμου ορίου οφειλών από τις συντάξεις των ασφαλισμένων.

*O κ. Γιώργος Κουτσούκος είναι δικηγόρος
Εταίρος, Δικηγόρος –Δρ.
ΚΡΕΜΑΛΗΣ –Δικηγορική Εταιρεία| Ius Laboris Greece | Global HR Lawyers
Κυρίλλου Λουκάρεως 35 - 114 75 Αθήνα
T +30 210 6431387 | F +30 210 6460313 | [email protected]
www.kremalis.gr | www.iuslaboris.com