Άρθρο του Νίκου Πνευματικού, Πολιτικού Μηχανικού, Καθηγητή Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής

Χρήσιμες πληροφορίες για την αντισεισμική ανθεκτικότητα των κτιρίων και τους αντισεισμικούς ελέγχους δίνει ο κ. Νίκος Πνευματικός, πολιτικός μηχανικός, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, σημειώνοντας ότι ο αντεισμικός κανονισμός της Ελλάδας είναι από τους καλύτερους στον κόσμο.

«Στην Ελλάδα έχουμε έναν πολύ καλό αντισεισμικό κανονισμό, από τους καλύτερους στον κόσμο. Το κακό είναι ότι μόνο το 15% με 20% των κτιρίων είναι μελετημένο με αυτόν τον κανονισμό», τονίζει ο κ. Πνευματικός με αφορμή και τον πρόσφατο φονικό σεισμό στην Τουρκία και σημειώνει μερικά χρήσιμα tips που θα πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος σχετικά με το σεισμό και τα κτίρια στα οποία μένει.

ΜΟΤΟ Δεν μπορούμε να περιορίσουμε τα φυσικά φαινόμενα, έτσι και το σεισμό οφείλουμε να τον σεβόμαστε, να προλαμβάνουμε και να μειώνουμε τις συνέπειές του. Αυτό μπορεί να γίνει αν ενισχύσουμε και κάνουμε ανθεκτικότερες τις κατασκευές στις οποίες ζούμε. Τότε θα μπορέσουμε να έχουμε εκτός από έξυπνες-πράσινες πόλεις και ανθεκτικές πόλεις.

• Πώς ορίζεται η αντισεισμική ανθεκτικότητα των κτιρίων; Πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν είναι ανθεκτικά ή όχι;

Τα κτίρια όλα έχουν κάποιον βαθμό επάρκειας. Το ζητούμενο είναι σε ποιο επίπεδο είναι αυτός ο βαθμός επάρκειας που έχουν. Για παράδειγμα, κτίρια που έχουν κτιστεί πριν πολλά χρόνια, ας πούμε πριν το 1959, δεν είχαν κτισθεί καθόλου με προδιαγραφές κανονισμού. Στη χώρα μας, ας πούμε, είναι τρεις περίοδοι των κτιρίων που γίνονται με τους αντισεισμικούς κανονισμούς. Ο πρώτος κανονισμός είναι το ’59. Μετά τους σεισμούς στη Θεσσαλονίκη και τους σεισμούς του ’81 στην Αθήνα, ήρθαν κάποιες πρόσθετες διατάξεις το ’84 που εφαρμόστηκαν στις κατασκευές από το ’85 και μετά, και η τρίτη περίοδος κανονισμών είναι από το 1995/2000 και μετά. Επομένως τα κτίρια συγκαταλέγονται σε αυτές τις τρεις περιόδους. Τι σημαίνει σεισμική επάρκεια; Κι ένα κτίριο που χτίστηκε πριν το ’59 έχει μια σεισμική επάρκεια. Απλά αντέχει σε έναν μικρό σεισμό. Ένα κτίριο που χτίστηκε με τους νέους κανονισμούς έχει κι αυτό μια σεισμική επάρκεια, αντέχει όμως σε έναν μεγαλύτερο και ισχυρότερο σεισμό; Αυτό δεν σημαίνει ότι τα καινούργια κτίρια είναι πλήρως αντισεισμικά και μπορούν να αντέξουν όλους τους σεισμούς. Έχουν ένα επίπεδο επάρκειας που μπορούν να αντισταθούν σε κάποιο σεισμό. Τα νέα κτίρια αντέχουν ένα σεισμό (σεισμό σχεδιασμού), όμως υπάρχει μια πιθανότητα να έρθει ένας άλλος σεισμός από τη φύση που να ξεπεράσει το σεισμό στον οποίο σχεδιάστηκαν. Πόση είναι αυτή η πιθανότητα; 10% στα επόμενα 50 χρόνια. Επομένως μπορούμε να πούμε ότι κάθε κτίριο έχει μία σεισμική επάρκεια ανάλογα με τον κανονισμό τον οποίο έγινε.

• Στην Ελλάδα τι ισχύει με τον αντισεισμικό κανονισμό;

Στην Ελλάδα έχουμε έναν πολύ καλό αντισεισμικό κανονισμό. Από τους καλύτερους στον κόσμο. Το κακό είναι ότι μόνο το 15% με 20% των κτιρίων είναι μελετημένο με αυτόν τον κανονισμό.

• Ποιος λέει ότι το κτίριο που κτίζεται ή κτίστηκε και περιλαμβάνει ένα διαμέρισμα που θέλουμε να αγοράσουμε ή να ενοικιάσουμε είναι φτιαγμένο έτσι όπως πρέπει να είναι φτιαγμένο;

Ένας πολίτης που πάει να αγοράσει ένα ακίνητο θα πρέπει να δει τη μελέτη του κτιρίου, τη χρονολογία την οποία έγινε και τις προδιαγραφές που έχει. Θα μου πείτε τώρα, μπορεί ο πολίτης να καταλάβει με ποιον αντισεισμικό κανονισμό έγινε; Η απάντηση είναι όχι. Οπότε όταν αγοράζουμε ένα κτίριο, καλό είναι να συμβουλευόμαστε έναν μηχανικό να μας πει περίπου τι προδιαγραφές έχει το κτίριο που αγοράζουμε. Αν είναι με τις διατάξεις του ’59, τις διατάξεις του ’85 ή με τον κανονισμό του 95/2000 κ.λπ. Επιπλέον, ο αγοραστής ετοίμου διαμερίσματος ή οικοδομής, όπως αναφέρεται ρητά στον κανονισμό τεχνολογίας σκυροδέματος, έχει το δικαίωμα να ζητήσει:

α) το Μητρώο Έργου/Φάκελο Ποιότητας Έργου και

β) τα πιστοποιητικά αντοχής σκυροδέματος και χάλυβα από τον κατασκευαστή.

• Η Πολιτεία σαν Πολιτεία κάνει αντισεισμικούς ελέγχους και κάθε πότε;

Η Πολιτεία έχει αρχίσει ήδη από το 2000 μέσα από ένα πρόγραμμα του ΟΑΣΠ και του ΤΕΕ, σε συνεργασία με δήμους και περιφέρειες, να κάνει προαιρετικά τον λεγόμενο προσεισμικό έλεγχο, ο οποίος γίνεται σε τρία στάδια, πρωτοβάθμιος, δευτεροβάθμιος και τριτοβάθμιος (μελέτη αποτίμησης κατά τον κανονισμό επεμβάσεων, ΚΑΝΕΠΕ), αλλά αυτός έχει ατονήσει. Ενώ υπάρχουν εργαλεία και μεθοδολογίες να κάνουμε προσεισμικούς ελέγχους, με την έννοια ότι ο προσεισμικός έλεγχος είναι ένα εργαλείο για να δούμε και να ιεραρχήσουμε ποια κτίρια είναι περισσότερο τρωτά. Αυτό λόγω των περιορισμένων οικονομικών πόρων θα μας βοηθήσει να προβούμε σε επισκευή και ενίσχυση πρώτα στα πιο τρωτά. Όμως και να ολοκληρώσουμε τον προσεισμικό έλεγχο σε όλα τα κτίρια δεν σημαίνει τίποτα, το ζητούμενο είναι να τα ενισχύσουμε, γιατί θέλουμε τα κτίρια να αντέχουν έναν μεγαλύτερο σεισμό. Επειδή αυτό απαιτεί πολλά χρήματα, θα πρέπει να κάνουμε μια ιεράρχηση και να δούμε ότι από τα εκατοντάδες χιλιάδες κτίρια που πρέπει να ενισχυθούν δεν έχουμε τα χρήματα να τα ενισχύσουμε όλα, άρα πρέπει να βάλουμε κάποια κτίρια σε προτεραιότητα. Επομένως, κάνουμε αυτόν τον πρωτοβάθμιο και τον δευτεροβάθμιο έλεγχο, κάνουμε μια ιεράρχηση στα κτίρια, ώστε να μπορούμε να βρούμε ποια είναι τα πιο τρωτά και να μπορέσουμε να ρίξουμε το βάρος και τα χρήματα σε αυτά και να τα ενισχύσουμε. Η Πολιτεία είχε ξεκινήσει να κάνει αυτόν τον πρωτοβάθμιο και τον δευτεροβάθμιο έλεγχο ήδη από το 2001 με ένα πρόγραμμα του ΟΑΣΠ, από το Τεχνικό Επιμελητήριο και όλους αυτούς τους φορείς. Επειδή δεν ήταν υποχρεωτικός αυτός ο έλεγχος, δεν προχώρησε αρκετά, με αποτέλεσμα από τα 80.000 δημόσια κτίρια που ήταν το έτος 2000 να έχουν ελεγχθεί μέχρι σήμερα μόνο περίπου 15.000. Βεβαίως τώρα 20 χρόνια μετά δεν είναι 80.000 δημόσια κτίρια, αλλά λιγότερα. Τώρα γίνεται κουβέντα ώστε αυτός ο έλεγχος να γίνει υποχρεωτικός, τουλάχιστον για τα δημόσια κτίρια.

• Μπορεί κάποιος ιδιωτικά να την κάνει αυτή τη διαδικασία; Να καλέσει δηλαδή κάποιον να κάνει έναν προσεισμικό έλεγχο;

Ο προσεισμικός έλεγχος σε ένα μόνο κτίριο δεν έχει νόημα. Έχει νόημα να βρούμε πολλά κτίρια και να κάνουμε μία κατηγοριοποίηση και ιεράρχηση. Ιδιωτικά θα μπορούσαμε να καλέσουμε έναν μελετητή, έναν μηχανικό, κάποιον έμπειρο στις επισκευές και στις μελέτες επισκευών και ενισχύσεων και να μας κάνει μια αποτίμηση της κατασκευής μας σύμφωνα με τον κανονισμό επεμβάσεων (τριτοβάθμιος έλεγχος). Δηλαδή να δούμε το σπίτι μας, το κτίριο σαν ενιαία κατασκευή και όχι μόνο το διαμέρισμά μας, αν αντέχει και πόσο αντέχει. Αν ικανοποιεί ή όχι τις απαιτήσεις του νέου κανονισμού ή, αν δεν ικανοποιεί, πόσο είναι το επίπεδο σεισμικής δράσης που μπορεί να αντέξει το σπίτι μας. Αυτό όμως θα κοστίσει 5 με 10 χιλιάδες ευρώ ανάλογα το εύρος του κτιρίου. Αλλά και πάλι αυτό είναι η μισή λύση στο πρόβλημά μας. Διότι αν η μελέτη αποτίμησης θα μας πει ότι το κτίριο που μένουμε δεν αντέχει, άρα προκύπτει η ανάγκη να ενισχυθεί, να γίνει ο ανασχεδιασμός του και όταν το κάνουμε αυτό τότε θα οδηγηθούμε στη λύση του προβλήματος. Είναι όμως εύκολο αυτό; Είναι οι ιδιοκτήτες μιας πολυκατοικίας που έχει δέκα - δεκαπέντε διαμερίσματα σύμφωνοι να βγουν έξω για έξι μήνες και να πληρώσουν κάποιο μεγάλο ποσό, 30-40% του κόστους ανακατασκευής, για να ενισχυθεί και να αναβαθμιστεί το κτίριό τους; Και σε ένα διώροφο ή μονοκατοικία που είναι μια οικογενειακή κατάσταση μπορεί η απόφαση να ληφθεί πιο εύκολα (μπορεί;), αλλά το κόστος πάλι θα είναι αρκετό. Εκεί είναι το βασικό ερώτημα. Και εκεί η Πολιτεία θα πρέπει να βοηθήσει. Για παράδειγμα, υπάρχει το πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης «Εξοικονομώ», το οποίο χρηματοδοτεί την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιρίου, και θα μπορούσε να συνδυαστεί με ένα αντίστοιχο πρόγραμμα ενεργειακής και σεισμικής αναβάθμισης. Για παράδειγμα, πήγαμε μια επίσκεψη με το Ελληνικό Τμήμα Αντισεισμικής Μηχανικής στο Αρκαλοχώρι και είδαμε πολλά κτίρια καινούργια που είχαν κάνει θερμοπρόσοψη και είχε ξεκολλήσει ολόκληρη. Επομένως, ήταν δώρον άδωρον. Δώσανε λεφτά τζάμπα, ενώ θα έπρεπε πρώτα να κάνουνε τη σεισμική ενίσχυση και αναβάθμιση και μετά την ενεργειακή ή και ταυτόχρονα. Είχε προαναγγελθεί από την Πολιτεία ένα τέτοιο πρόγραμμα το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους, όμως δεν είχε προχωρήσει.

• Αν ήμασταν εμείς στη θέση της Τουρκίας και γινόταν ένας τόσο δυνατός σεισμός των 8 ρίχτερ, η κατάληξη θα ήταν η ίδια;

Δεν είμαστε μάντεις και δεν μπορούμε να προβλέψουμε. Γενικά πιστεύω ότι το επίπεδο των παλιών κατασκευών στην Ελλάδα είναι πολύ καλύτερο από ό,τι στην Τουρκία. Ένα παράδειγμα ήταν ο σεισμός της Σάμου το 2020, όπου το επίκεντρο ήταν ανάμεσα σε Σάμο και Τουρκία, και ενώ στη Σάμο δεν είχαμε μεγάλες ζημιές, στην απέναντι πλευρά της Τουρκίας, στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης, είχαν εκτεταμένες ζημιές. Αλλά από αυτό το στοιχείο και μόνο δεν μπορούμε να βγάλουμε γενικό συμπέρασμα. Γενικά και στην Τουρκία και στην Ελλάδα υπάρχουν νέες και παλιές κατασκευές και το πρόβλημα παραμένει το ίδιο. Επιπλέον, το θέμα δεν είναι μόνο με ποιον κανονισμό σχεδιάστηκαν τα κτίρια (δηλαδή με νέο κανονισμό, παλιό κανονισμό ή με καθόλου κανονισμό), αλλά και ποιος είναι ο βαθμός φθοράς που έχουν. Μια κατασκευή που έχει συμπληρώσει 60, 80 ή 100 χρόνια έχει σιγουρά κάποια φθορά αν δεν έχει συντηρηθεί όλα αυτά τα χρόνια και ο οπλισμός έχει σίγουρα οξειδωθεί. Εδώ έρχεται και το θέμα της συντήρησης των κατοικιών μας. Έχουμε τη νοοτροπία να πάμε τακτικά για service το αυτοκίνητό μας, αλλά δεν έχουμε τη νοοτροπία να συντηρούμε την κατασκευή όπου μένουμε, και δεν εννοώ να την ανακαινίζουμε αλλά να επιθεωρούμε για τυχόν βλάβες και επισκευή αυτών.

• Ναι, αλλά τέτοια σπίτια υπάρχουν πάρα πολλά στην Αθήνα και στην Ελλάδα, σπίτια που έχουν συμπληρώσει 60 και 80 χρόνια ακόμα και στο κέντρο της Αθήνας. Θα πρέπει να ανησυχούμε;

Απλά θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι έχουν έναν μειωμένο βαθμό επάρκειας σε σχέση με τα καινούργια και από κει και πέρα αποδεχόμαστε το ρίσκο να πάθουνε βλάβες σε μελλοντικό σεισμό και βεβαίως να ανησυχούμε αν δεν τα αναβαθμίσουμε σεισμικά.

Επίσης πρέπει να πούμε εδώ ότι υπάρχουν πολλά παλιά, εγκαταλελειμμένα και ετοιμόρροπα κτίρια τα οποία θα πρέπει άμεσα να υποστυλωθούν. Σε αρκετά από αυτά έχουν ληφθεί μέτρα προστασίας για κατακόρυφη πτώση των υλικών, τα οποία δεν επαρκούν. Πρέπει να αντιστηριχθούν αλλά με λοξές αντηρίδες για πλευρική εξασφάλιση των τοίχων έναντι ανατροπής σε περίπτωση σεισμού. Αυτό βέβαια θα απαιτήσει κάλυψη χώρου του πεζοδρομίου, αλλά πρέπει να γίνει άμεσα και είναι υποχρεωτικό για τους ιδιοκτήτες. Σε περίπτωση που δεν βρίσκονται οι ιδιοκτήτες, θα πρέπει να γίνει άμεσα σε επίπεδο δήμου ή περιφέρειας, άλλωστε το κόστος δεν είναι μεγάλο. Η κίνηση να περάσει στον δήμο η αξιοποίηση των εγκαταλελειμμένων κτιρίων για 50 χρόνια θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση.

• Μερικά χρήσιμα tips που θα πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος σχετικά με το σεισμό και τα κτίρια στα οποία μένει;

Τα σπίτια δεν σχεδιάζονται με βάση τα Richter του σεισμού. Αν κάποιος σας πει ότι αυτό το σπίτι αντέχει 10 Richter, τότε αυτός δεν έχει ιδέα από αντισεισμικό σχεδιασμό των κατασκευών. Μια από τις παραμέτρους αντισεισμικού σχεδιασμού είναι η εδαφική επιτάχυνση και όχι τα Richter του σεισμού.

Οι νέες κατασκευές σχεδιάζονται για κάποιο επίπεδο σεισμού. Υπάρχει μια πιθανότητα η φύση να κάνει σεισμό και να ξεπεράσει το σεισμό για τον οποίο σχεδιάστηκε η κατασκευή. Πόση είναι αυτή η πιθανότητα; 10% στα επόμενα 50 χρόνια. Άρα οι νέες κατασκευές δεν είναι άτρωτες.

Οι βλάβες που μπορεί να έχει μια κατασκευή μετά από σεισμό μπορεί να οφείλονται σε 427 άλλες αιτίες (εννοώ σε πολλές άλλες αιτίες). Για παράδειγμα, η φθορά στα υλικά που έχει επέλθει από την επίδραση του περιβάλλοντος.

Τέλος, ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Όπως όλα τα άλλα φυσικά φαινόμενα, αν πραγματοποιηθεί σε μια περιοχή όπου δεν υπάρχει δομημένο περιβάλλον, τότε δεν θα υπάρξουν απώλειες. Ο σεισμός γίνεται φυσική καταστροφή όταν γίνεται σε δομημένο περιβάλλον. Δεν μπορούμε να περιορίσουμε τα φυσικά φαινόμενα, έτσι και το σεισμό οφείλουμε να τον σεβόμαστε, να προλαμβάνουμε και να μειώνουμε τις συνέπειές του. Αυτό μπορεί να γίνει αν ενισχύσουμε και κάνουμε ανθεκτικότερες τις κατασκευές στις οποίες ζούμε. Τότε θα μπορέσουμε να έχουμε εκτός από έξυπνες-πράσινες πόλεις και ανθεκτικές πόλεις.

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Nextdeal - Tεύχος 514: