*Κεντρική Φωτογραφία: Η διασημότερη αναπαράσταση των φονικών οδομαχιών της 4ης Μαΐου 1886, του μακελειού που κορύφωσε και κατέπνιξε τον «εργατικό Μάιο» του Σικάγου.
Τον Μάιο του 1886 τα εργατικά συνδικάτα στο Σικάγο ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας 8ωρη εργασία και καλύτερες συνθήκες. Είχαν προηγηθεί οι επιτυχημένες διεκδικήσεις των εργατών στον Καναδά το 1872.
Την 1η Μαΐου του 1886, 600.000 άνθρωποι συμμετείχαν στις απεργιακές κινητοποιήσεις που γίνονταν στις ΗΠΑ, με περισσότερους από 80.000 στο Σικάγο. Οι εργάτες ξεκίνησαν με τις γυναίκες και τα παιδιά τους για να διαδηλώσουν ειρηνικά στο χώρο της συγκέντρωσης στην πλατεία Haymarket.
Γύρω είχαν παραταχθεί ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις με 1350 άνδρες. Ενώ το πλήθος παρακολουθούσε τις ομιλίες, ο επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης, διατάσσει να διαλυθεί η συγκέντρωση, τότε μια χειροβομβίδα η οποία εκτοξεύτηκε από την πλευρά των διαδηλωτών εναντίον των αστυνομικών σκότωσε 7 από αυτούς. Αμέσως οι αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν αδιακρίτως. Ακόμα και σήμερα είναι ακόμα άγνωστος ο ακριβής αριθμός των θυμάτων αφού πολλοί τραυματισμένοι κατέληξαν τις επόμενες ημέρες. Η Ιστορία έχει καταγράψει επίσημα οκτώ νεκρούς αστυνομικούς και τέσσερις διαδηλωτές. Οκτώ συλληφθέντες διαδηλωτές δικάστηκαν, τέσσερις εξ αυτών καταδικάστηκαν σε θάνατο και άλλος ένας αυτοκτόνησε στην φυλακή.
Οι Εργατικές κινητοποιήσεις στην Ελλάδα
Τα πρώτα εργατικά κινήματα στον ελλαδικό χώρο δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας τον 19ο αιώνα. Η πρώτη απεργία στον ελλαδικό χώρο - που τελούσε υπό οθωμανική διοίκηση - έγινε την Πρωτομαγιά του 1888 στη Δράμα, από τους καπνεργάτες με κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες εργάζονταν από δώδεκα έως και δεκατρείς ώρες ημερησίως.
Το 1892 έγινε η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στο νεοελληνικό κράτος, από το Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Καλλέργη. Το 1893, 2.000 εργάτες διαδήλωσαν ζητώντας οκτάωρο, Κυριακή αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων. Το 1894, γίνεται μεγάλη συγκέντρωση με τα ίδια αιτήματα που λήγει με 10 συλλήψεις και τον Αύγουστο ακολουθεί η σύλληψη του σοσιαλιστή Σταύρου Καλλέργη.
Το 1924 λαμβάνουν χώρα αιματηρά επεισόδια μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας στη μεγάλη συγκέντρωση που διοργανώνει το ΚΚΕ στην πλατεία Θεάτρου για την Εργατική Πρωτομαγιά, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ένα άτομο και να τραυματιστούν 17. Ο βουλευτής των Φιλελευθέρων Κώστας Ζαβιτσιάνος κάνει λόγο για «ερυθρό κίνδυνο».
Η αιματοβαμμένη διαδήλωση στη Θεσσαλονίκη
Το 1936 κορυφώνονται οι διαδηλώσεις από τους καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης. Τα γεγονότα άρχισαν τον Φεβρουάριο, με την κατάληψη εργοστασίου ύστερα από την απόρριψη των αιτημάτων των εργατών και συνεχίστηκε με συμπαράσταση καπνεργατών από άλλα εργοστάσια. Εναντίον τους χρησιμοποιήθηκαν αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις.
Οι εργατικές κινητοποιήσεις κορυφώθηκαν στην πόλη τον Μάιο του 1936, με τη μεγάλη απεργία και διαδήλωση των καπνεργατών, που πνίγηκε στο αίμα, με συνολικά δώδεκα νεκρούς ανάμεσα στους οποίους και ο 25χρονος αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης, στη διασταύρωση Εγνατία και Βενιζέλου. Η φωτογραφία που απαθανάτισε την μητέρα του να τον θρηνεί μόνη στο μέσον του δρόμου, στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Εγνατία, δημοσιεύθηκε στον Τύπο και ήταν η έμπνευση του ποιητή Γιάννη Ρίτσου για να γράψει τον «Επιτάφιο».
Η μαζική εκτέλεση στην Καισαριανή
1944. Στις 27 Απριλίου του 1944 διμοιρία του 8ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου σκοτώνει, σε ενέδρα στον δρόμο Μολάων Σπάρτης στη Λακωνία, τον Γερμανό στρατιωτικό διοικητή Πελοποννήσου, στρατηγό Φράντς Κρεχ και τρεις άνδρες της συνοδείας του. Σε αντίποινα, ο στρατός κατοχής αποφάσισε «την εκτέλεση 200 κομμουνιστών, καθώς και την εκτέλεση όλων των ανδρών που θα συλλαμβάνονται μεταξύ Μολάων και Σπάρτης».
Παρά τις προσπάθειες των οργανώσεων του ΕΑΜ και του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού για τη διάσωσή τους, η απόφαση υλοποιήθηκε και οι εκτελέσεις των 200 έγιναν την 1η Μαΐου στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Από αυτούς, οι 170 ήταν πρώην κρατούμενοι των φυλακών της Ακροναυπλίας και οι 30 πρώην εξόριστοι από την Ανάφη, που είχαν συλληφθεί για «κομμουνιστική δράση» πριν από την Κατοχή. Ανάμεσά τους πολλά συνδικαλιστικά στελέχη και ο πρώην βουλευτής του ΚΚΕ Στέλιος Σκλάβαινας.
Ο θάνατος του Αλέκου Παναγούλη
1976 Τα ξημερώματα της 1ης Μαΐου του 1976 το αυτοκίνητο που οδηγεί ο Αλέκος Παναγούλης, κορυφαία φυσιογνωμία της αντίστασης κατά της Χούντας, ξεφεύγει από την πορεία του και καταλήγει σε κατάστημα. Βαριά τραυματισμένος, ο Αλέκος Παναγούλης θα αφήσει την τελευταία του πνοή λίγες ώρες αργότερα, δυο μήνες πριν συμπληρώσει τα 37 του χρόνια. Ο θάνατός του συγκλονίζει το πανελλήνιο, ενώ αφήνει χώρο στην υπόθεση πως δεν επρόκειτο για δυστύχημα αλλά για δολοφονία, πίσω από την οποία βρίσκονταν νοσταλγοί της δικτατορίας ή πρόσωπα που σχετίζονταν ποικιλοτρόπως με το καθεστώς. Ο θάνατός του εξάλλου σημειώθηκε λίγες ημέρες αφότου ο Παναγούλης, ως βουλευτής της Ένωσης Κέντρου, είχε δηλώσει πως είχε στην κατοχή του στοιχεία από τα αρχεία της ΕΣΑ που αποκάλυπταν την ταυτότητα συνεργατών της Χούντας.
Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς
Η πρώτη ανοικτή συγκέντρωση για την Πρωτομαγιά μετά τον πόλεμο γίνεται στο Παναθηναϊκό Στάδιο, σχεδόν αμέσως μετά τα Δεκεμβριανά. Μετά τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου, ο εορτασμός γίνεται με πολλές δυσκολίες, κυρίως σε κλειστούς χώρους, καθώς υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί στις δημόσιες συναθροίσεις και την πολιτική δράση. Οι διοικήσεις της ΓΣΕΕ διορίζονται από τα δικαστήρια, τακτική που θα συνεχισθεί έως τη Μεταπολίτευση και σε ορισμένες περιπτώσεις μετά από αυτήν.
Με την κήρυξη της δικτατορίας των συνταγματαρχών, στις 21 Απριλίου του 1967, επιβλήθηκε ο στρατιωτικός νόμος και απαγορεύτηκε κάθε συγκέντρωση.
Σχεδόν ένα χρόνο μετά, στις 15 Απριλίου του 1968, το καθεστώς καθιερώνει την Πρωτομαγιά ως αργία με τον Αναγκαστικό Νόμο 380/68. Σύμφωνα με το πρώτο άρθρο του νόμου, η πρωτομαγιά μπορεί να κηρύσσεται υποχρεωτική αργία με απόφαση του υπουργού Απασχόλησης, διαφορετικά εντάσσεται στις προαιρετικές αργίες.
Ο πρώτος εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς, σε συνθήκες νομιμότητας θα γίνει τον Μάιο του 1975. Η 1η Μαίου συνέπιπτε με τη Μεγάλη Παρασκευή και η διοίκηση της ΓΣΕΕ με το Εργατικό Κέντρο, όρισαν σαν ημέρα του εορτασμού τις 9 Μαΐου. Η απεργιακή συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε μπροστά από το δημαρχείο της Αθήνας και ήταν ιδιαίτερα μαζική. Ανάλογη συγκέντρωση έγινε και στη Θεσσαλονίκη μπροστά στο Εργατικό Κέντρο της Πόλης.
Από το 1976 η συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς στην Αθήνα, πραγματοποιείται στο Πεδίο του Άρεως μπροστά από το κτίριο της ΓΣΕΕ.
Ο θρήνος της μάνας που κλαίει γονατιστή πάνω από το πτώμα του 25χρονου γιου της Τάσου Τούση, όπως αποτυπώθηκε στη συγκλονιστική φωτογραφία που δημοσιεύτηκε στην πρώτη σελίδα του Ριζοσπάστη και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης του Γιάννη Ρίτσου για τον Επιτάφιο»
H εκτέλεση των 200 στην Καισαριανή. Χαρακτικό του Τάσσου Αλεβίζου
