Δεν είναι λίγες οι αναφορές στον επιστημονικό, δημοσιογραφικό αλλά και πολιτικό λόγο για το δημογραφικό πρόβλημα. Για τους περισσότερους ανθρώπους φαντάζει ωστόσο έννοια αφηρημένη, παρ’ όλο που αγγίζει άμεσα τον  καθέναν μας.

Ας ξεκινήσουμε από την αρχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση φιλοξενεί σχεδόν 125 εκατομμύρια ανθρώπους ηλικίας 10 ως 34 ετών. Στις ΗΠΑ το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού, δηλαδή 110 εκατ. άνθρωποι είναι Gen Z και Millennials, με τις δαπάνες των νοικοκυριών των οποίων αυτοί ηγούνται, να φτάνει τα 2,7 τρισ. δολάρια το 2021. Στην Ελλάδα το τοπίο είναι πολύ διαφορετικό. Η πρόσφατη απογραφή της ΕΛΣΤΑΤ αποκαλύπτει μία χώρα με μειωμένο και γερασμένο πληθυσμό.

Ολιγάριθμοι αλλά και απαισιόδοξοι

Οι νέοι στην Ελλάδα δεν είναι μόνο λίγοι στον αριθμό, αλλά και απαισιόδοξοι για το μέλλον τους. Σύμφωνα με έρευνα του 2022 της McKinsey, το 1/4 της Gen Ζ αμφιβάλλει ότι θα μπορέσει να αντέξει οικονομικά να συνταξιοδοτηθεί, καθώς εάν κάποιος έχει καταφέρει να συμπληρώσει 40 έτη ασφάλισης μπορεί να πάρει σύνταξη στα 62 του χρόνια, ενώ με λιγότερα από 40 έτη συνταξιοδοτείται στα 67. Εν τω μεταξύ, το δημογραφικό καταδεικνύει ότι το όριο μόνο θα ανεβαίνει.

Την ίδια στιγμή, λιγότεροι από τους μισούς πίστευαν ότι δεν θα αποκτήσουν ποτέ ιδιόκτητο σπίτι. Αυτές οι τάσεις δεν εκπλήσσουν  κανέναν καθώς οι Millennials και τα άτομα της Gen Z έχουν συσσωρεύσει λιγότερο πλούτο από ό,τι είχαν οι Gen X ή οι Boomers στην ίδια ηλικία, γενιές με τις οποίες συνυπάρχουν και έρχονται σε άμεση σύγκριση. Θα μπορούσαν να έχουν κάνει διαφορετικά;

Αλλαγή προτεραιοτήτων

Η έρευνα των Charles Schwab λέει ότι οι δυτικοί Millennials εστιάζονται στις εμπειρίες και ζουν το τώρα. Δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να αποταμιεύσουν όσο εργάζονται, ούτε και να κρατήσουν τα χρήματα για την εποχή της συνταξιοδότησης. Είναι πιθανότερο να προτιμήσουν ένα ταξίδι, από την αποταμίευση και την επένδυση. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές δεν θεωρούν τόσο σημαντικό να εξασφαλίσουν μία οικονομική σταθερότητα.

Όμως, στην Ελλάδα τουλάχιστον, η πραγματικότητα επανέρχεται επιτακτικά, θέτοντας άλλες προτεραιότητες. Σήμερα, οι 9 στους 10 ελεύθερους επαγγελματίες πληρώνουν τη χαμηλότερη κλίμακα στις εισφορές. Με τα τρέχοντα δεδομένα, αυτό σημαίνει ότι ως σύνταξη θα παίρνουν 775 ευρώ, ποσό το οποίο δεν είναι επαρκές για μία αυτόνομη διαβίωση.

Αυτή η εξέλιξη οδηγεί σε αδιέξοδο: σε μία οικονομία που ήδη δεν έχει κατανάλωση, θα υπάρχει ακόμα λιγότερη. Ας βάλουμε στην εξίσωση το δημογραφικό πρόβλημα: Το 27% του σημερινού πληθυσμού της Ελλάδας είναι άνω των 60 ετών. Το ποσοστό αυτό αναμένεται να φτάσει στο 33% το 2030 και να υπερβεί το 40% ως το 2050.

Νομοτελειακά λοιπόν θα οδηγηθούμε σε νέα μείωση συντάξεων. Στην περίοδο που διανύουμε οι συνταξιούχοι γονείς βοηθούν οικονομικά τα παιδιά τους, οι οποίοι φυσικά βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία και ενδεχομένως έχουν ήδη δική τους οικογένεια. Η γενιά των γονέων τους “είχε κάνει το κουμάντο της”: Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2008, οι Έλληνες απολάμβαναν το μεγαλύτερο ποσοστό αναπλήρωσης στον αναπτυγμένο κόσμο. Δηλαδή, η σύνταξή τους απέφερε περίπου τα ίδια χρήματα με το μισθό τους. Επιπλέον, μια μεγάλη μερίδα των σημερινών συνταξιούχων έχει λάβει και ένα εφάπαξ ποσό με την συνταξιοδότηση, το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν αρκετό για την αγορά μιας κατοικίας.

Τι θα γίνει όμως όταν οι σημερινοί Millennials βρεθούμε στη θέση των γονέων μας; Οι νεότερες γενιές γνωρίζουν πως ενδέχεται να πάρουν την ελάχιστη εγγυημένη εθνική σύνταξη, η οποία δεν θα είναι αρκετή για να ικανοποιήσει τις βασικές ανάγκες τους.

Το financial planning είναι συνώνυμο της ευημερίας και της ψυχικής ηρεμίας

Οι νεότερες γενιές έχουν βιώσει κρίσιμες στιγμές στη ζωής τους, που μετέβαλλαν και μεταβάλλουν την προσέγγισή τους στα χρήματα, την καριέρα, αλλά και γενικά τη ζωή τους. Ο χρηματοοικονομικός προγραμματισμός είναι πολύτιμος για αυτές τις γενιές. Όχι μόνο μπορεί να τους εξασφαλίσει μία καλύτερη προοπτική για τα δύσκολα χρόνια της τρίτης ηλικίας, αλλά στο παρόν, μπορεί να τους ενδυναμώσει επαναφέροντας την αισιοδοξία τους, την αίσθηση ελέγχου στη ζωή τους και συμβάλλοντας στην ψυχική τους υγεία.

Όταν προνοούμε για το μέλλον μας, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη ότι, με την πάροδο του χρόνου, τα έξοδά μας τείνουν να είναι περισσότερα σε αναλογία με τα έσοδά μας. Έτσι, όσο πιο πολύ καθυστερούμε, τόσο μικρότερη δυνατότητα θα έχουμε να αποταμιεύσουμε. Σκεφθείτε ένα άνθρωπο ανύπαντρο και έναν γονέα με παιδιά, ενδεχομένως δάνειο ή ενοίκιο. Τα έξοδα είναι αυξανόμενα.

Σχεδιάζουμε λοιπόν σωστά όσο νωρίτερα το εισόδημα για τη σύνταξη, με διασπορά: Θέλουμε κρατική σύνταξη, ιδιωτική σύνταξη και ιδανικά, άλλη μία πηγή εισοδήματος, όπως ένα ακίνητο ή επενδύσεις που δίνουν μερίσματα. Πρακτικά, σε χώρες του εξωτερικού, όπως η ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, ο πρώτος πυλώνας – η κρατική σύνταξη - αντιπροσωπεύει περίπου το 35% του εισοδήματος στην τρίτη ηλικία.

Αν θέλουμε να ανταπεξέλθουμε σε ένα μέλλον με πολλές προκλήσεις που όμως μπορεί να επιφυλάσσει και πολλές χαρές, θα πρέπει να φροντίσουμε από σήμερα να στέλνουμε «επιταγές» στον μελλοντικό εαυτό μας. Το ποσό που θα αποταμιεύουμε/ επενδύουμε αντιστοιχεί περίπου στο 5% - 10% του εισοδήματός μας, εφόσον είμαστε 35 με 40 ετών. Μετά τα 50, ο χρόνος μειώνεται, άρα το ποσοστό ανεβαίνει.

Ας υποθέσουμε ότι πρέπει να φτάσει κανείς στο στόχο των 100.000€. Είναι εύλογο ότι με διαφορετικό τρόπο θα το πετύχει, αν έχει μπροστά του 30 χρόνια και διαφορετικό αν έχει 10. Όσο νωρίτερα ξεκινήσω, τόσο καλύτερο γιατί ο στόχος μένει ίδιος: Να εξασφαλίσω 1.000€ σύνταξη.

Τι περιλαμβάνει ο οικονομικός σχεδιασμός;

Στη ζωή υπάρχουν 2 δεδομένα. Ότι θα συμβούν πράγματα που περιμένουμε και πράγματα που δεν περιμένουμε. Και για τα δύο, η μοναδική ερώτηση είναι «αν θα έχω αρκετά χρήματα για να τα ξεπεράσω ή να τα πετύχω». Κάθε άνθρωπος θέλει να μπορεί να ζήσει με αξιοπρέπεια και επιπλέον, να ικανοποιήσει τα όνειρα που ανέβαλε στα παραγωγικά χρόνια.

Η διαδικασία του financial planning ξεκινά με την εξατομικευμένη ανάλυση αναγκών. Καταγράφουμε την παρούσα κατάσταση - δηλαδή, τα οικονομικά δεδομένα του ενδιαφερόμενου σήμερα - και την επιθυμία του για κάποια χρόνια μετά. Ο πιστοποιημένος financial planner βλέπει τι εξασφαλίζουν στον ενδιαφερόμενο αυτά που έχει αποταμιεύσει ως σήμερα, τι κενό έχει σε σχέση με το στόχο του και πως μπορεί να το καλύψει. Ο financial planner βρίσκεται δίπλα στον πελάτη του ανά τακτά διαστήματα για να παρακολουθούν την πορεία των επενδύσεων.

Κάποτε φυλάσσαμε διαφορετικούς κουμπαράδες και φακέλους, μέσα στους οποίους αποταμιεύαμε για κάθε διαφορετικό σκοπό. Ορισμένοι άνθρωποι στην πορεία, προτίμησαν τις προθεσμιακές καταθέσεις, οι οποίες έχουν χαμηλό επιτόκιο και χάνουν αγοραστική αξία λόγω του πληθωρισμού. Τι είναι πιο αξιόπιστο για τα χρήματά μας; Να τα κρατάμε σε έναν λογαριασμό ή να τα επενδύσουμε σύμφωνα με το επενδυτικό μας προφίλ ώστε να έχουμε καλύτερη απόδοση σε κάποιο διάστημα; Τη διαχείριση κάθε θέματος είναι καλό να την αφήνουμε στον κατάλληλο επαγγελματία.

Το βασικό βήμα είναι η συνειδητοποίηση ότι πρέπει να μειώσουμε κάτι από τη σημερινή ευχαρίστηση, για να έχουμε να ξοδεύουμε στο μέλλον. Η εμπειρία δείχνει ότι είναι σημαντικό τα χρήματα που αποταμιεύουμε για τον κάθε σκοπό, να είναι ξεχωριστά από αυτά που έχουμε για να ζήσουμε. Επιπλέον, ιδανικό είναι να έχουμε ξεχωριστές λύσεις αποταμίευσης, για κάθε στόχο: Για τον εαυτό μας στα 60, για την ανέγερση του οικοπέδου, για κάθε «για». Το να τοποθετήσουμε όλα τα χρήματά μας σε μία λύση δεν είναι η έξυπνη επιλογή γιατί ο κίνδυνος ρευστοποίησης είναι μεγάλος. Για παράδειγμα, οι σπουδές ή ο γάμος ενός παιδιού μπορεί να «τραβήξει» χρήματα που προορίζονταν για τη σύνταξη.

Ποιοί είναι οι Millennials?

Τα άτομα γεννημένα από το 1981 έως το 1996 είναι ένας «ευρέως αποδεκτός» ορισμός για τους μιλένιαλ. Είναι η ομάδα που έφτασε στη νεαρή ενηλικίωση στις αρχές του 21ου αιώνα. Σήμερα έχουν ηλικία 27-42 ετών. Είναι η γενιά που έχει ξεκινήσει να δημιουργεί οικογένεια και μεγαλώνει μικρά παιδιά.

Ποιοί είναι οι Gen Z?

Οι Gen Z γνωστή επίσης ως iGeneration, Μετά-Millennials, Quaranteens, ή OnlineSchoolteens, είναι η δημογραφική ομάδα που διαδέχεται τους Millennials. Αφετηρία έχει τις γεννήσεις στα μέσα με τέλη της δεκαετίας του 1990 έως τις αρχές της δεκαετίας του 2010. Είναι όλοι τους κάτω των 27 ετών και ορισμένοι φοιτούν ακόμα στο σχολείο.