Όποιος εμπλέκεται με τους κήπους ή γενικά με τις καλλιέργειες ασφαλώς και γνωρίζει πόσο υποτιμητικά αναφέρονται κάποιοι για τις πατάτες με τις οποίες ασχολείται. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι δεν έχουν την λάμψη της βλάστησης και της ωρίμανσης των άλλων κηπευτικών ενώ η ταπεινότητά τους είναι αυτή που ενισχύει την άποψη καθώς η ότι κάνουν, το κάνουν μυστικά κάτω από το χώμα και αποκαλύπτονται μόνο στη συλλογή τους.
Είναι μια άποψη αυτή που θέλει τις πατάτες να βρίσκονται τελευταίες στη αισθητική των κηπευτικών αλλά και κατόπιν, στη μεταφορά τους και στο εμπόριο, πάλι τους δείχνουν την ελάχιστη προσοχή και τούτο πάλι οφείλεται στην σκληρή και ανθεκτική προσωπικότητά τους. Αυτές μόνο και τα κρεμμύδια μπαίνουν σε τσουβάλια και τοποθετούνται όπως – όπως στα σκοτεινά των αποθηκών και στις γωνιές των καταστημάτων. Το σημαντικό δε με αυτές είναι ότι δεν δείχνουν, όπως άλλα ευαίσθητα κηπευτικά και λαχανικά πως τους νοιάζει και δεν κάνουν νάζια με χλωμάδες και μαρασμούς να τύχουν μεγαλύτερης προσοχής και καλύτερης μεταχείρισης. Όπως και όπου να’ ναι περιμένουν υπομονετικά τον αγοραστή που θα τις πάρει και είναι βέβαιες πως στο πιάτο, εκεί θα εκτιμηθούν αν είναι καλές ή όχι.
Όλες αυτές τις απόψεις περί της ομορφιάς της πατάτας φυσικά και με αφήνουν αδιάφορο και στην καλλιέργειά της, δεύτερη χρονιά φέτος ακολουθώ τις συνήθειες της μάνας μου που στη ζωή της, τις μόνες χρονιές που δεν φύτεψε ήταν όταν για τρία χρόνια βρέθηκε μαζί με τους παππούδες ως ανταρτόπληκτη στον Πειραιά. Αφαιρώντας και τα πρώτα επτά παιδικά της χρόνια υπολογίζω πως πρέπει να έχει φυτέψει πατάτες 82 φορές, πράγμα που αποτελεί ρεκόρ και η εμπειρία της στην περίπτωση είναι μοναδική. Φέτος για λόγους υγείας δεν μπόρεσε να φυτέψει μόνη της, την βοηθήσαμε να βάλει μερικές και τις φροντίζαμε για να έχει να πηγαίνει και να τις παρακολουθεί και φυσικά δεν έχανε την ευκαιρία να κάνει τις συνηθισμένες υποδείξεις και παρατηρήσεις για ολόκληρο τον κήπο.
Εγώ έβαλα πατάτες σε ένα χωράφι, στο λεγόμενο Γιούρτι, που είχε να καλλιεργηθεί πολλά χρόνια και περίμενα χάρη στο ξεκούραστο χώμα, όπως λένε σε αυτές τις περιπτώσεις, μια μεγάλη παραγωγή. Άκουσα όλες τις συμβουλές και τις υποδείξεις της μάνας μου, στο φύτεμα, το σκάλισμα, το πότισμα και με λαχτάρα χθες πήρα την αξίνα και άρχισα να τις βγάζω. Από την πρώτη κιόλας αράδα, άρχισαν να με ζώνουν τα φίδια και να υποψιάζομαι πως δεν θα μάζευα δεκαπέντε μεγάλα καφάσια όπως περίμενα αλλά ούτε τα μισά. Στο τέλος είδα πως η φετινή παραγωγή πατάτας στο Γιούρτι με το ξεκούραστο χώμα, ήταν μια μέτρια αποτυχία. Έξι καφάσια αδιάλεχτη μείον τα δύο του σπόρου, μένουν τέσσερα. Περί τα εκατό κιλά δηλαδή τα οποία μεταφραζόμενα σε χρήμα, σημαίνει εκατό ευρώ. Υπολογίζοντας δε τα μεροκάματα που έκανα για σκάψιμο, φύτεμα, πότισμα, συλλογή και τα μεταφορικά, διαπίστωσα πως όχι μόνο δεν κέρδισα, αλλά μπήκα και μέσα περίπου ένα χιλιάρικο και να κάνω απόσβεση θα πρέπει να την πουλήσω 10 ευρώ το κιλό!
Έσκασα αλλά από την άλλη, η μάνα μου που έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι’ αυτή την απόπειρα της καλλιέργειας, προσπαθούσε να μου μεταφέρει λίγη αισιοδοξία λέγοντας πως δεν είναι και άσχημη παραγωγή, πως θα μπορούσε να είναι λίγο μεγαλύτερες, πως συμβαίνουν τελικά αυτά τα πράγματα. Για να είναι έτσι συγκαταβατική και συμπονετική στην αποτυχία μου, ποιος ξέρει πόσες φορές στο παρελθόν τις είχε συμβεί κάτι τέτοιο αλλά δεν το άφησε να φανεί γιατί το θεωρούσε ένα κομμάτι κι αυτό της ζωής. Πέρα απ’ αυτό όμως η μάνα μου, δεν λογάριαζε όπως εγώ το κόστος της καλλιέργειας. Ναι μεν αναγνωρίζει πως ο σπόρος (από την στιγμή που δεν κρατάμε δικό μας) έχει ένα κόστος, άντε και λίγο το όργωμα γιατί δεν διαθέτουμε μουλάρι αλλά από εκεί και πέρα, ο υπολογισμός των μεροκάματων όπως έκανε εγώ, ήταν κάτι που δεν σκέφτηκε ποτέ.
Η μάνα θεωρούσε την εργασία στον κήπο αλλά και αλλού, ως αυτονόητο της ζωής και όχι κάτι που μεταφράζεται σε χρήμα. Σίγουρα είχε επηρεαστεί από τις νεότερες αντιλήψεις αλλά είναι από τους τελευταίους ανθρώπους εν ζωή που ποτέ στην ζωή της δεν δούλεψε μεροκάματο ή είχε ένα μισθό. Ασφαλώς και ποτέ δεν έπαψε να δουλεύει, αλλά γι’ αυτή το αντίκρισμα της όποιας δουλειάς ήταν η παραγωγή στο χωράφι, τον κήπο και το μαντρί και από τα προϊόντα αυτών κέρδιζε κάποτε αρκετά χρήματα. Εννοείται ότι πουλούσε αυτά που περίσσευαν μετά από τον υπολογισμό για τις ανάγκες του σπιτιού για την οποία έπρεπε να είναι γεμάτο από γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα για τα οποία αφιερώναμε καθημερινά πολλές ώρες εργασίας και προσοχής, και στα κήπια και στα μαντριά.
Υπ’ αυτή την έννοια τα εκατό κιλά πατάτες που έβγαλα στο Γιούρτι, για τη μάνα μου ήταν θρίααμβος. Τόσα υπολογίζει πως θέλει μια τετραμελής οικογένεια να βγάλει το χειμώνα και κάθισε, με όσες δυνάμεις διαθέτει ακόμη να την διαλέξει. Φυσικά και δεν ήταν απαραίτητο γιατί είχα φροντίσει να τις διαλέξω εγώ και να αφήσω τις σκάρτες και τις πολύ μικρές στο χωράφι. Παρατήρησα όμως κρυφά πως με τον τρόπο της, τις έπιανε μία – μια σαν να τις χαϊδεύει και στο πρόσωπό της διαγράφονταν μια χαρά που για μια ακόμη χρονιά κατάφερε να πιάσει τις πατάτες της και να τις βάλει σε ένα καφάσι να διατηρηθούν το χειμώνα.
Δεν ξέρω αν έκανε έτσι και παλιότερα, αλλά τώρα στο λυκόφως της ζωής της έδειχνε ιδιαίτερα συγκινημένη –όπως εξάλλου και με τις ντομάτες της, τα φασόλια και τα κολοκύθια- όταν τα έπιανε και εφέτος δεν την άκουσα σχεδόν να διαμαρτύρεται για την μειωμένη παραγωγή. Ούτε και για τη γη που δεν βοήθησε όσο έπρεπε τις πατάτες είπε τίποτα. Καταλαβαίνω πως στην εμπειρία της, χωράνε και οι χρονιές της ακαρπίας κι αυτό αντιμετωπίζεται με την λιτότητα που πρέπει να διαπνέεται ο κάθε άνθρωπος και την προσαρμογή στις καταστάσεις ώστε να μπορέσει να φτάσει στην αρχή μιας νέας περιόδου.
Ο Ηλίας Γ. Προβόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεγάλη Κάψη της Δυτικής Φθιώτιδας. Έγινε δημοσιογράφος και εργάστηκε επί πολλά χρόνια και αποκλειστικά στις εφημερίδες, κυρίως στην «Ελευθεροτυπία» από τις στήλες της οποίας οργάνωσε και προέβαλλε μια ειδική αρθρογραφία με τον τίτλο «Μικρές Πατρίδες» για την ελληνική περιφέρεια και τους ανθρώπους της καθώς και για την Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Συνεχίζει να γράφει και να δημοσιεύει φωτογραφίες με την ίδια θεματογραφία στο actimon.blogspot.com ενώ εκδίδει και βιβλία που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία.
*Αραρίσκω = Συνάπτω, συνδέω, προσαρμόζω
