Γράφει η Petra Hielkema

Η Petra Hielkema, πρόεδρος της EIOPA, παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο η αρχή και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ μπορούν να οικοδομήσουν ένα οικοσύστημα ικανό να καλύψει τα σημαντικά συνταξιοδοτικά κενά που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.

Μια από τις πολιτικές της Ευρώπης επικεντρώνεται στη δημιουργία βαθύτερων, πιο ολοκληρωμένων και μεγαλύτερων κεφαλαιαγορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες θα συμβάλουν στην παροχή ιδιωτικής χρηματοδότησης για την επίτευξη των ευρύτερων στόχων της ΕΕ.

Τα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο ως οι μεγαλύτεροι τομείς θεσμικών επενδυτών, παρέχοντας μια ποικιλία συνταξιοδοτικών και αποταμιευτικών προϊόντων και συμβάλλοντας έτσι στην αντιμετώπιση των σημαντικών συνταξιοδοτικών κενών που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.

Πράγματι, μόνο το 45% των Ευρωπαίων έχει οικονομική αυτοπεποίθηση για τη συνταξιοδότησή του - 37% των γυναικών και 47% των ανδρών - γεγονός που καθιστά εμφανές το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων. Περαιτέρω, το 2022, περισσότερα από ένα στα πέντε άτομα (20,2%) ηλικίας 65 ετών και άνω διέτρεχαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ: για τις γυναίκες, και πάλι, το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο (22,9%). Οι περισσότεροι πολίτες της ΕΕ εξακολουθούν να εξαρτώνται πλήρως από τις νόμιμες συντάξεις για το μελλοντικό εισόδημά τους στη συνταξιοδότηση.

Η γήρανση του πληθυσμού και ο κίνδυνος μακροζωίας συμβάλλουν σε αυξημένες ανησυχίες σχετικά με τη χρηματοοικονομική βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων και τη συνολική οικονομική σταθερότητα. Ένα εύρωστο συνταξιοδοτικό σύστημα τριών πυλώνων μπορεί να συμβάλει στην οικονομική σταθερότητα μειώνοντας το συνταξιοδοτικό κενό, ενώ παράλληλα στηρίζει την Ένωση Κεφαλαιαγορών (CMU) μέσω αυξημένων (λιανικών και θεσμικών) επενδύσεων μέσω συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων.

Το πιο σημαντικό είναι ότι η διαθεσιμότητα επαρκών και βιώσιμων συνταξιοδοτικών εισοδημάτων είναι υψίστης σημασίας για την οικοδόμηση μιας δικαιότερης και χωρίς αποκλεισμούς ΕΕ.

Για να συμβεί αυτό, πρέπει να υπάρχει ένα ολόκληρο οικοσύστημα.

Ευαισθητοποίηση σε ατομικό επίπεδο και σε επίπεδο κρατών μελών: Η διαφανής πληροφόρηση σχετικά με το εισόδημα συνταξιοδότησης που παράγεται από τα εθνικά συνταξιοδοτικά συστήματα είναι απαραίτητη. Η απαίτηση από τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν συστήματα παρακολούθησης των συντάξεων (PTS) που θα καλύπτουν και τους τρεις πυλώνες συντάξεων θα ενισχύσει την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με το μελλοντικό εισόδημα συνταξιοδότησής τους.

Επιπλέον, οι πίνακες ελέγχου των συντάξεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε επίπεδο κρατών μελών είναι απαραίτητοι για την υποστήριξη των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής στην παρακολούθηση της επάρκειας και της βιωσιμότητας των συνταξιοδοτικών συστημάτων και, ως εκ τούτου, βοηθούν τις κυβερνήσεις στη λήψη διακριτών μέτρων για την αντιμετώπιση των ελλείψεων.

Δημιουργία κουλτούρας μακροπρόθεσμων επενδύσεων στις κεφαλαιαγορές μέσω της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης και της πρόσβασης σε απλουστευμένες χρηματοοικονομικές συμβουλές: Για να επιτευχθεί και να διατηρηθεί η χρηματοοικονομική υγεία, είναι σημαντικό να δοθούν στους καταναλωτές τα εργαλεία για να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις και να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται στις χρηματοοικονομικές τους ανάγκες και στόχους.

Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση θα πρέπει να ξεκινάει από μικρή ηλικία και να ενισχύεται με συνεχή χρηματοοικονομική μάθηση (ιδίως στον χώρο εργασίας, αλλά και μέσω των φορέων παροχής συντάξεων - χωρίς η δραστηριότητα αυτή να θεωρείται αυτόματα χρηματοοικονομική συμβουλή) και με στιγμές υγειονομικού ελέγχου ενόψει σημαντικών σταθμών της ζωής (π.χ. γάμος και οικογένεια, αγορά κατοικίας, συνταξιοδότηση). Επιπλέον, θα πρέπει να υπάρχει περιθώριο περιορισμού της ανάγκης για συμβουλές ώστε να διασφαλιστεί η δημιουργία απλών και ασφαλών προσωπικών συνταξιοδοτικών προϊόντων.

Παροχή κινήτρων για συμμετοχή στις επαγγελματικές συντάξεις μέσω αυτόματης εγγραφής, όπου δεν είναι δυνατή η υποχρεωτική συμμετοχή: Για να αυξηθεί η κάλυψη των συμπληρωματικών συντάξεων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εισαγάγουν ένα σύστημα αυτόματης εγγραφής, όπου η αποταμίευση επαγγελματικών συντάξεων δεν είναι ακόμη υποχρεωτική, καθώς η αδράνεια βοηθά γενικά τους πολίτες να αποταμιεύουν περισσότερο.

Περαιτέρω, τα συστήματα αυτόματης εγγραφής θα πρέπει να συνοδεύονται από ευέλικτα συστήματα, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι καταναλωτές μπορούν να συνεχίσουν να αποταμιεύουν για τη συνταξιοδότηση ακόμη και αν, για παράδειγμα, εγκαταλείψουν το εργατικό δυναμικό ή γίνουν αυτοαπασχολούμενοι κ.λπ.

Καλά συνταξιοδοτικά προϊόντα που λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των συντάξεων: Δεν είναι όλα τα προϊόντα μακροπρόθεσμης αποταμίευσης καλά προϊόντα συνταξιοδότησης.

Ιδανικά, ένα προϊόν που έχει σχεδιαστεί για να ανταποκρίνεται στους στόχους συνταξιοδότησης των ατόμων πρέπει να

• να έχει εισφορές που ευνοούνται από τη φορολογία,
• να έχει περιορισμένη πρόσβαση σε ρευστότητα μέχρι τη συνταξιοδότηση, ώστε να διασφαλίζεται η μακροπρόθεσμη οικονομική ασφάλεια,
• να είναι ευέλικτο ώστε να καλύπτει τις διακοπές της σταδιοδρομίας,
• και να είναι φορητό (από εργασία σε εργασία και από χώρα σε χώρα).

Επιπλέον, με βάση την εμπειρία των πρώτων πανευρωπαϊκών συνταξιοδοτικών προϊόντων (PEPP), οποιαδήποτε αναθεωρημένα προϊόντα μακροπρόθεσμης αποταμίευσης της ΕΕ θα πρέπει:

• να έχουν την ίδια φορολογική μεταχείριση με άλλα συγκρίσιμα συνταξιοδοτικά προϊόντα σε κάθε κράτος μέλος, και,
• να αποφεύγεται η επιβολή οποιουδήποτε ανώτατου ορίου κόστους, ιδίως στην αρχή, προκειμένου να προωθηθεί η καλή αποδοχή και να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας, οι οποίες θα οδηγήσουν φυσικά σε χαμηλότερες χρεώσεις κόστους.

Γενικότερα, για τον προσανατολισμό των αποταμιεύσεων προς τις κεφαλαιαγορές, είναι σημαντικό οι καταναλωτές να εμπιστεύονται ότι τα προϊόντα τους προσφέρουν αξία για τα χρήματά τους, δηλαδή ότι δεν επιβαρύνονται με αδικαιολόγητο κόστος και ότι τους προσφέρονται καλές αποδόσεις μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

Πού θα μπορούσε να βοηθήσει συγκεκριμένα η EIOPA;

Συμβουλές πολιτικής. Παρόλο που η εισαγωγή του PEPP δεν οδήγησε σε σημαντική υιοθέτηση προϊόντων, η EIOPA εξακολουθεί να βλέπει τα πλεονεκτήματα των απλών, φορητών, ψηφιακών συνταξιοδοτικών προϊόντων που προσφέρουν αξία στους καταναλωτές, είτε σε επίπεδο ΕΕ είτε σε εθνικό επίπεδο.

Η EIOPA σχεδιάζει να προβεί σε αξιολόγηση για να κατανοήσει καλύτερα τους λόγους για τους οποίους υπήρξε περιορισμένη απορρόφηση του PEPP, ώστε να ενημερώσει για την αναθεώρηση του PEPP (ή παρόμοιων συνταξιοδοτικών προϊόντων σε επίπεδο ΕΕ) και να διερευνήσει την πιθανή αποκεντρωμένη ανάπτυξη προϊόντων μακροπρόθεσμης αποταμίευσης.

Η EIOPA είναι έτοιμη να υποστηρίξει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού συνταξιοδοτικού ταμπλό. Η EIOPA θα μπορούσε να παράσχει τεχνική βοήθεια στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και/ή στα κράτη μέλη για την ανάπτυξη υγιών και επαρκών συμπληρωματικών συντάξεων που θα συνδυάζουν εκτιμήσεις για την αγορά εργασίας, τη συμπεριφορά, την προληπτική εποπτεία, τη συμπεριφορά και την αγορά, ώστε να συμβάλει στην κάλυψη των συνταξιοδοτικών κενών και να κάνει ένα βήμα παραπέρα προς τη δημιουργία μιας ΚΟΑ.

Πώς θα μπορούσαν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ να προωθήσουν τα πράγματα;

Δεδομένα και ανάλυση. Να διασφαλιστεί ότι θα μπορούσε να αναπτυχθεί ένας ευρωπαϊκός πίνακας ελέγχου συντάξεων κατά τρόπο που να παρέχει μια ολιστική εικόνα των συνταξιοδοτικών κενών, απαιτώντας την καθιέρωση μιας ταξινόμησης των πυλώνων των συντάξεων, τον προσδιορισμό των πηγών δεδομένων και την ανάπτυξη ενός κοινού συνόλου δεικτών.

Κανονισμός. Έναρξη ενδεχόμενης αναθεώρησης του κανονισμού PEPP (ή/και νομοθετική πρόταση για ένα εναλλακτικό αποταμιευτικό προϊόν σε επίπεδο ΕΕ). Σε περίπτωση που δεν πραγματοποιηθεί νομοθετική αναθεώρηση, θα ήταν τουλάχιστον σημαντικό να διερευνηθεί ένα σήμα/σήμα ποιότητας της ΕΕ για τις συντάξεις. Περαιτέρω, θα πρέπει να εφαρμοστούν οι συμβουλές της EIOPA σχετικά με την αναθεώρηση της οδηγίας ΙΕΣΠ ΙΙ, ώστε να προστατευθούν καλύτερα τα μέλη και οι δικαιούχοι των ΙΕΣΠ(Ιδρύματα επαγγελματικής συνταξιοδότησης).

Εποπτεία. Η EIOPA, μέσω του έργου της για την εποπτεία της επιχειρηματικής συμπεριφοράς, θα ήθελε να παρακολουθεί αν τα προσωπικά συνταξιοδοτικά προϊόντα στην Ευρώπη προσφέρουν αξία για τα χρήματά τους, αλλά επί του παρόντος εμποδίζεται να το πράξει. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα προσωπικά συνταξιοδοτικά προϊόντα τείνουν να εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής των επενδυτικών προϊόντων λιανικής στους κανονισμούς της ΕΕ, όπως η οδηγία IDD και ο κανονισμός PRIIPs, και ως εκ τούτου, χωρίς κάποιο υποκείμενο καθεστώς διακυβέρνησης προϊόντων, δεν μπορεί να προωθηθεί μια συγκλίνουσα προσέγγιση της ΕΕ για την αποτελεσματική εποπτεία των προϊόντων προσωπικών συντάξεων.

Επιπλέον, ορισμένοι τύποι παρόχων ιδιωτικών συντάξεων δεν εμπίπτουν καν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού της ΕΕ. Επιπλέον, σε ορισμένα κράτη μέλη, τα ίδια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα παρέχουν ιδιωτικά διαχειριζόμενες συντάξεις σε όλους τους πυλώνες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ΙΕΣΠ ΙΙ.

Για να αυξηθεί η εμπιστοσύνη στις συμπληρωματικές συντάξεις, ένα πρώτο βήμα θα ήταν να διευρυνθεί η αρμοδιότητα της EIOPA πέρα από τα ΙΕΣΠ και τα ΠΕΣΠ(Πανευρωπαϊκό συνταξιοδοτικό προϊόν), επιτρέποντάς της έτσι να προβαίνει σε εποπτική αξιολόγηση όλων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που παρέχουν ιδιωτικές συντάξεις και της σχέσης ποιότητας/τιμής που προσφέρουν όλα τα συμπληρωματικά συνταξιοδοτικά προγράμματα και προϊόντα (συμπεριλαμβανομένων των ασφαλιστικών επενδύσεων και των αποταμιευτικών προϊόντων).

Πηγή: EIOPA