Γράφει η Μεταξούλα Μανικάρου
Για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου
Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, την ημέρα που γεννήθηκε ο μεγάλος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (Hans Christian Andersen, 2 Απριλίου 1805 - 4 Αυγούστου 1875). Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (Ιnternational Board on Books for Young People – ΙΒΒΥ) το 1966. Από τότε, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της οργάνωσης αυτής ετοιμάζει ένα μήνυμα και μια αφίσα, που διανέμονται σε όλο τον κόσμο.
Σε όλες τις χώρες, τα παιδιά, οι συγγραφείς, οι εικονογράφοι, οι μεταφραστές, οι βιβλιοθηκονόμοι, οι εκδότες και οι εκπαιδευτικοί γιορτάζουν την παγκόσμια αυτή ημέρα με διάφορες εκδηλώσεις σε σχολεία, βιβλιοθήκες, βιβλιοπωλεία, πλατείες και άλλους χώρους, δείχνοντας έτσι την αγάπη και το ενδιαφέρον τους για τα βιβλία και το διάβασμα.
Ο ετήσιος αυτός εορτασμός έχει ως σκοπό να εμπνεύσει στα παιδιά την αγάπη για το διάβασμα, να κατευθύνει την προσοχή στο παιδικό βιβλίο, να κεντρίσει το ενδιαφέρον των παιδιών και νέων για τα βιβλία, να βοηθήσει στην καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, να ενθαρρύνει τη διεθνή συνεργασία για την ανάπτυξη και τη διάδοση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, να τονίσει την αξία των βιβλίων και της ανάγνωσης.
Στην Ελλάδα, όπως κάθε χρόνο, το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου φροντίζει να μεταφραστεί το μήνυμα στα ελληνικά και παροτρύνει τους φορείς που ενδιαφέρονται για τα παιδιά και τα βιβλία τους να συμβάλλουν στον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου. Η αφίσα και το μήνυμα τυπώνονται στα ελληνικά με τη χορηγία και φροντίδα των εκδοτικών οίκων «Πατάκη» και «Ψυχογιός», που είναι υπεύθυνοι για τη διανομή τους. Τη μετάφραση στα ελληνικά κάνει η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου.
Βραβείο Άντερσεν
Ανά διετία η Διεθνής Επιτροπή Βιβλίων για Νέους (International Board on Books for Young People - IBBY) απονέμει τα βραβεία Χανς Κρίστιαν Άντερσεν σε έναν συγγραφέα και έναν εικονογράφο των οποίων το συνολικό έργο αποτελεί ουσιαστική συμβολή στην Παιδική Λογοτεχνία. Το βραβείο για τον συγγραφέα ξεκίνησε να απονέμεται το 1956 και το βραβείο για τον εικονογράφο το 1966.
Το βραβείο Άντερσεν, ένα χρυσό μετάλλιο για τον συγγραφέα και ένα για τον εικονογράφο, φέρει την προτομή του Άντερσεν, παρουσιάζεται στο συνέδριο της ΙΒΒΥ, ιδιοκτήτρια είναι η Μαργαρίτα Β΄ της Δανίας και χορηγός είναι η Nami Island Arts & Education Inc.
Η IBBY ορίζει τους υποψήφιους συγγραφείς και εικονογράφους, καθώς και τη δεκαμελή επιτροπή και τον πρόεδρο της. Η λίστα των υποψηφίων δημοσιοποιείται τον Ιανουάριο και οι νικητές των βραβείων στο ετήσιο Παζάρι Παιδικών Βιβλίων στην Μπολόνια τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο. Ως κριτήρια επιλογής λαμβάνονται υπόψη αφενός μεν η αισθητική και λογοτεχνική ποιότητα της γραφής και εικονογράφησης και αφετέρου τα παρουσιαζόμενα θέματα να εστιάζουν στα παιδιά και να αναπτύσσουν την περιέργεια και τη φαντασία τους.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, μοναδικού φορέα στην Ελλάδα που έχει δικαίωμα πρότασης Ελλήνων δημιουργών για τα βραβεία αυτά, πρότεινε για την Ελλάδα για το Βραβείο Άντερσεν 2022 τη συγγραφέα Μαρία Παπαγιάννη (είχε προταθεί και το 2020) και την εικονογράφο Ίρις Σαμαρτζή και για το 2024 την Αγγελική Δαρλάση και την Κέλλυ Ματαθία-Κόβο, αντίστοιχα.
Η Μαρία Παπαγιάννη έγραψε για την υποψηφιότητά της: «Ήταν μια ωραία έκπληξη και δεν σου κρύβω ότι λατρεύω τις εκπλήξεις. Ήρθε σε μια δύσκολη στιγμή για μένα, ενώ ένιωθα ότι όλα τα παράθυρα είναι κλειστά και το βλέμμα δεν μπορούσε να τρέξει πουθενά. Την υποψηφιότητα την ένιωσα περισσότερο σαν μια ζεστή αγκαλιά του χώρου του παιδικού βιβλίου. Σαν να μου έλεγαν, προχώρα είμαστε κι εμείς εδώ, θυμήσου τι λες καθημερινά στα παιδιά ότι όλα χωράνε σε μια μέρα κι ότι αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να δίνουμε καθημερινά μικρές και μεγάλες μάχες.
Η Ίρις Σαμαρτζή έγραψε: «Είναι σίγουρα μεγάλη χαρά, μεγάλη τιμή και κυρίως μεγάλη γιορτή, να σε επιλέγει το Ελληνικό τμήμα της IBBY, για να εκπροσωπήσεις τη χώρα. Διπλή χαρά να έχεις συνοδοιπόρο τη Μαρία Παπαγιάννη και τα υπέροχα κείμενά της. Αλλά είναι, επίσης, και μεγάλο άγχος. Όχι ως προς την έκβαση του αποτελέσματος, γιατί είμαι προσγειωμένος άνθρωπος και οι ξένοι υποψήφιοι εικονογράφοι είναι εξαιρετικοί. Αλλά ως προς την προετοιμασία. Και κυρίως ως προς το ότι καλείσαι να βγεις από την κρυψώνα σου, που, πιστέψτε με, εμείς οι εικονογράφοι δεν το κάνουμε με ευκολία».
Σε ανάρτησή της σχετικά με την υποψηφιότητά της, η Αγγελική Δαρλάση σημειώνει: «Πρωτοέγραψα για παιδιά χάρη σε κάτι που φαινομενικά έμοιαζε τυχαίο – πάει καιρός που το λογιάζω μάλλον ως… μοιραίο. Όμως συνέχισα κι επιμένω να γράφω για παιδιά και για νέους απολύτως συνειδητά, επειδή η συγκεκριμένη οπτική του κόσμου μας, η οπτική των παιδιών, με γοητεύει, με συναρπάζει, με παρηγορεί και μου δίνει ελπίδα. Το να γράφω υιοθετώντας αυτή την οπτική μού προσφέρει τη δυνατότητα να συνεχίζω να ονειρεύομαι (και έναν κόσμο καλύτερο)· προσφέροντάς μου ταυτόχρονα την ψευδαίσθηση πως ξεπληρώνω κι ένα διαρκώς ανεκπλήρωτο χρέος μου…».
Η Κέλλυ Ματαθία-Κόβο έγραψε με τη σειρά της: «Μεγάλη συγκίνηση, τιμή και χαρά να είμαι υποψήφια για το βραβείο HCAA 2024, μετά από πρόταση του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ- Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Ευχαριστώ τα μέλη του Δ.Σ για την εμπιστοσύνη».
Συγγραφείς, Εικονογράφοι και το Μήνυμα
- 2000 Φιλανδία. Συγγραφέας: Mika Launis. Εικονογράφος: Hannele Huovi. Μήνυμα: «Το μυστικό είναι στο βιβλίο, το βιβλίο είναι το μυστικό».
- 2001 Ουγγαρία. Συγγραφέας: Éva Janikovszky. Εικονογράφος: Krisztina Rény. Μήνυμα: «Τα βιβλία έχουν τα πάντα».
- 2002 Αυστρία. Συγγραφέας: Renate Welsh. Εικονογράφος: Maria Blazejovsky. Μήνυμα: «Η σκάλα με τα βιβλία».
- 2003 Βραζιλία. Συγγραφέας: Ana Maria Machado. Εικονογράφος: Rafael Fabrice Yockteng Benalcázar. Μήνυμα: «Ο κόσμος σ’ ένα δίκτυο μαγικό».
- 2004 Ελλάδα. Συγγραφέας: Αγγελική Βαρελλά. Εικονογράφος: Νικόλαος Ανδρικόπουλος. Μήνυμα: «Το φως των βιβλίων».
- 2005 Ινδία. Συγγραφέας: Manorama Jafa. Εικονογράφος: Jagdish Joshi. Μήνυμα: «Τα βιβλία είναι τα μαγικά μου μάτια».
- 2006 Σλοβακία. Συγγραφέας: Jan Uliciansky. Εικονογράφος: Peter Cisarik. Μήνυμα: «Η μοίρα των βιβλίων είναι γραμμένη στ’ άστρα»
- 2007 Νέα Ζηλανδία. Συγγραφέας: Margaret Mahy. Εικονογράφος: Zac Waipara. Μήνυμα: «Οι ιστορίες είναι το δαχτυλίδι που ενώνει τον κόσμο».
- 2008 Ταϊλάνδη: Συγγραφέας και Εικονογράφος: Chakrabhand Posayakrit. Μήνυμα: «Τα βιβλία δίνουν φως, η γνώση δίνει χαρά».
- 2009 Αίγυπτος. Συγγραφέας και Εικονογράφος: Hani D. El-Masri. Μήνυμα: «Είμαι ο κόσμος».
- 2010 Ισπανία. Συγγραφέας: Eliacer Cansino. Εικονογράφος: Noemí Villamuza. Μήνυμα: «Ένα βιβλίο σε περιμένει, βρες το!»
- 2011 Εσθονία. Συγγραφέας: Aino Pervik. Εικονογράφος: Jüri Mildebergius. Μήνυμα: «Το βιβλίο θυμάται».
- 2012 Μεξικό. Συγγραφέας: Francisco Hinojosa. Εικονογράφος: Juan Gedovius. Μήνυμα: «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια ιστορία που την ήξερε όλος ο κόσμος».
- 2013 Η.Π.Α. Συγγραφέας: Pat Mora. Εικονογράφος: Ashley Bryan. Μήνυμα: «Βιβλιοχαρά σ’ όλη τη γη».
- 2014 Ιρλανδία. Συγγραφέας: Siobhán Parkinson. Εικονογράφος: Niamh Sharkey. Μήνυμα: «Γράμμα στα παιδιά του κόσμου».
- 2015 Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Συγγραφέας: Marwa Obaid Rashid Al Aqroubi. Εικονογράφος: Nasim Abaeian (Ιράν). Μήνυμα: «Πολλοί Πολιτισμοί. Μία Ιστορία».
- 2016 Βραζιλία. Συγγραφέας: Luciana Sandroni. Εικονογράφος: Ziraldo Alves Pinto. Μήνυμα: «Μια φορά κι έναν καιρό ….».
- 2017 Ρωσία. Συγγραφέας: Sergey Makhotin. Εικονογράφος: Mikhail Fedorov. Μήνυμα: «Ας μεγαλώσουμε με το βιβλίο…».
- 2018 Λετονία. Συγγραφέας: Inese Zandere. Εικονογράφος: Reinis Petersons. Μήνυμα: «Το μικρό είναι μεγάλο μέσα σ’ ένα βιβλίο…».
- 2019 Λιθουανία. Συγγραφέας και Εικονογράφος: Kęstutis Kasparavičius. Μήνυμα: «Τα βιβλία μας βοηθούν να μην βιαζόμαστε»
- 2020 Σλοβενία. Συγγραφέας: Peter Svetina. Εικονογράφος: Damijan Stepančič. Μήνυμα: «Πείνα για λέξεις».
- 2021. Η.Π.Α. Συγγραφέας: Margarita Engle. Εικονογράφος: Roger Mello. Μήνυμα: «Η μουσική των λέξεων».
- 2022 Καναδάς. Συγγραφέας: Richard Van Camp. Εικονογράφος: Julie Flett. Μήνυμα: «Οι ιστορίες είναι φτερά που σε βοηθούν να πετάς ψηλά κάθε μέρα.
- 2023 Ελλάδα. Συγγραφέας: Βαγγέλης Ηλιόπουλος. Εικονογράφος: Φωτεινή Στεφανίδη. Μήνυμα: «Όλοι είμαστε βιβλία».
- 2024 Ιαπωνία. Συγγραφέας: Eiko Kadono. Εικονογράφος: Nana Furiya. Μήνυμα:. «Διασχίστε τις θάλασσες με τα φτερά της φαντασίας».
- 2025 Ολλανδία. Συγγραφέας: Rian Visser. Εικονογράφος: Janneke Ipenburg. Μήνυμα: «Κι αν από εμένα προέρχονται τα λόγια αυτά, είναι δικά σου τώρα πια».
Καταληκτικές σκέψεις
Από το ημερολόγιο του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν: «Να τρέφεται ξέρει η φαντασία μου από το καθετί. Και τι γλυκιά αναστάτωση το γράψιμο!... Και πόσο τα σχέδια με γαληνεύουν, τα δικά μου ζωγραφήματα. Μα προπαντός η χαρτοκοπτική που, ασκώντας την ευδόκιμα από μικρός, έμαθα να καλμάρω τις ανήμερες στιγμές μου. Γιατί, εκτός από δεξιότητα, απαιτεί η χαρτοκοπτική ακρίβεια κι απόλυτη συγκέντρωση… στη χαρτοκοπτική, πάντως, είμαι άφθαστος εγώ!»
Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, λοιπόν… Και τα παιδιά διαβάζουν καλύτερα τις «εικόνες» των γονέων, δασκάλων, όταν αυτοί ανοίγουν ένα βιβλίο και διαβάζουν!
Η Μεταξούλα Μανικάρου είναι φιλόλογος, συγγραφέας, Διδάκτωρ «Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» και Μεταδιδάκτωρ «Παιδικής Λογοτεχνίας». Διδάσκει στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. εδώ
