Σημαντικά επιτεύγματα της ιατρικής έρευνας για την αντιμετώπιση συνήθων ιών που προσβάλουν το αναπνευστικό, ανακοινώθηκαν από τέσσερις διακεκριμένους καθηγητές του Πανεπιστημίου Κρήτης, στo πλαίσιο του Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου Κλινικής Ιολογίας της European Society for Clinical Virology (ESCV), που αποτελεί τον κορυφαίο Ευρωπαϊκό επιστημονικό φορέα που ασχολείται με τη μελέτη, πρόληψη και αντιμετώπιση των νοσημάτων που οφείλονται σε ιούς. 

Η διεπιστημονική ομάδα αποτελούμενη από τους Ηλία Καστανά, καθηγητή Εργαστηριακής Ενδοκρινολογίας, Χρήστο Λιονή, καθηγητή Γενικής Ιατρικής & Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Στέργιο Πυρίντσο, καθηγητή Βιολογίας και Γεώργιο Σουρβίνο, καθηγητή Κλινικής Ιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, μετά από πολυετή έρευνα κατάφερε να μελετήσει και να αξιοποιήσει παραδοσιακές θεραπευτικές πρακτικές από τη χρήση βοτάνων και να καταλήξει σε τεκμηριωμένα επιστημονικά  ευρήματα.

   
^{Οι κ.κ. Ηλίας Καστανάς, Χρήστος Λιονής, Γεώργιος Σουρβίνος, Στέργιος Πυρίντσος}

Αξίζει να σημειωθεί, ότι η παρουσίαση αποτελεσμάτων κλινικοεργαστηριακών μελετών που αφορούν τη χρήση φυσικών ιδιοσκευασμάτων με αντι-ιική δράση πραγματοποιείται για πρώτη φορά στην ιστορία των συνεδρίων της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κλινικής Ιολογίας, εκφράζοντας έτσι την ευρεία αποδοχή τους από την επιστημονική κοινότητα. Στελέχη μάλιστα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), εκδήλωσαν ενδιαφέρον, ώστε τα επιστημονικά αυτά ευρήματα να συμπεριληφθούν σε σχετική δημοσίευση του ECDC με τίτλο «non-pharmaceutical countermeasures against influenza”. 

Ενώ είναι γνωστό πως η φύση αποτελεί την πηγή πολλών δραστικών ουσιών με φαρμακευτική δράση σε διάφορες παθήσεις του ανθρώπου και τα ιαματικά βότανα έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον σύγχρονων επιστημόνων, εν τούτοις λείπει ακόμη η επαρκής επιστημονική απόδειξη. Η ομάδα όμως των διαπρεπών επιστημόνων πέτυχε μετά από μακροχρόνια έρευνα ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα, μετατρέποντας τις ανθρωπολογικές και εθνοβοτανικές παρατηρήσεις που έδειχναν χαμηλή επίπτωση κρυολογήματος και γρίπης σε πληθυσμό που κατανάλωνε συγκεκριμένα ιαματικά βότανα, σε υψηλής τεκμηρίωσης επιστημονικά συμπεράσματα και σε ανάπτυξη σχετικού παρασκευάσματος.

Αναδείχθηκε η αντι-ιική δράση εκχυλίσματος τριών κρητικών βοτάνων, σε συγκεκριμένη αναλογία, έναντι του ανθρώπινου ρινοϊού, δηλαδή του ιού στον οποίο οφείλεται το 50% των περιπτώσεων του κοινού κρυολογήματος σε παιδιά και ενήλικες. Ακόμη, αναδείχτηκε η άμεση δράση έναντι των ιών της γρίπης τύπου Α και Β και έναντι της γρίπης Α/Η1Ν1 που έκανε ιδιαίτερα αισθητή την εμφάνισή του και στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. 

Απέδειξαν μάλιστα πως το εκχύλισμα των τριών κρητικών βοτάνων, διέθετε την ίδια ισχυρή αντι-ιική δράση με κλασικές δραστικές ουσίες έναντι των συγκεκριμένων ιών αναφοράς. Απέδειξαν επίσης πως η αντι-ιική δράση αυτού του εκχυλίσματος επιτελείται κατά τα πρώιμα στάδια της λοίμωξης, αποτέλεσμα που συνάδει με τις κλινικές παρατηρήσεις για τη συσχέτιση έγκαιρης λήψης του κατά τα ηπιότερα συμπτώματα για συντομότερη αποδρομή. Τέλος, με εργαστηριακά πειράματα αποκάλυψαν και ένα μηχανισμό δράσης στον ιό της γρίπης Α/Η1Ν1, μέσω αναστολής της δράσης μιας ιδιαίτερα κρίσιμης πρωτεΐνης του ιού, απαραίτητη για τον επιτυχή πολλαπλασιασμό του ιού, η οποία δεν υπόκειται σε μεταλλάξεις που οδηγούν σε ανάπτυξη ανθεκτικότητας, όπως μπορεί να συμβεί με τις τρέχουσες αντι-ιικές θεραπείες.
Σύμφωνα με τον Ηλία Καστανά, καθηγητή Εργαστηριακής Ενδοκρινολογίας, «δύο χρόνια μετά την κυκλοφορία σκευάσματος τριών κρητικών βοτάνων με το εμπορικό όνομα CRETAN IAMA και πιστοί στην υπόσχεση την οποία είχαμε δώσει, παρουσιάζουμε τα καινούρια επιστημονικά δεδομένα τα οποία παρήχθησαν. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων, συνεχίσαμε την έρευνα και τα αποτελέσματά της είναι πραγματικά αξιοσημείωτα. Αυτά έχουν να κάνουν με την ποιότητα της πρώτης ύλης, η οποία μπορεί να διαφοροποιηθεί πολύ ανάλογα με τη συλλογή, τον τόπο και τον τρόπο επεξεργασίας των φυτών, με τα νέα επαναστατικά δεδομένα για τη δράση του σκευάσματος στη μόλυνση από ιούς της γρίπης και του κοινού κρυολογήματος και με τη δράση του σκευάσματος σε ανθρώπους (post market analysis).  Το πιο ενδιαφέρον όμως στοιχείο των μελετών μας είναι η ενσωμάτωση της εθνοβοτανολογικής γνώσης στη σύγχρονη πειραματική έρευνα και την παραγωγική  διαδικασία. Και όπως είχαμε υποσχεθεί με την κυκλοφορία του Κρητικού Ιάματος, στόχος μας ήταν και είναι η διαρκής έρευνα του προϊόντος».

Όπως ανέφερε ο Χρήστος Λιονής καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, «Αξιοποιείται για πρώτη φορά η αυτόχθονη γνώση και αυτό θα δώσει ώθηση και σε άλλες ερευνητικές ομάδες να ασχοληθούν με την παραδοσιακή γνώση της Ελλάδος, όχι μόνο στα αρωματικά βότανα, και να εξετάσουν την σχέση με την υγεία. Αυτή η γέφυρα μεταξύ ανθρωπολογίας, κοινωνιολογίας και ιατρικής ήταν κάτι γνωστό στην βιβλιογραφία κι εμείς το προχωρήσαμε. Το Κρητικό Ίαμα που δημιουργήσαμε, είναι ίσως το πρώτο φυσικό προϊόν το οποίο μπήκε στην Ελληνική αγορά ακολουθώντας τη νέα οδηγία που εξέδωσε ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), η οποία και επιβάλει κλινική δοκιμή κάθε σκευάσματος αναφορικά με τις προωθούμενες ιδιότητές του και δεν αρκείται στη βιβλιογραφική αναφορά των ιδιοτήτων των ουσιών οι οποίες περιέχονται σε αυτό. Πριν από την κυκλοφορία του υπήρξε κλινική μελέτη, δημοσιευμένη σε επιστημονικό περιοδικό που απέδειξε την μείωση της εντάσεως των συμπτωμάτων και του χρόνου νοσήσεως από αποδεδειγμένες περιπτώσεις γρίπης (Η1Ν1), με παράλληλη μείωση της φλεγμονής (με μέτρηση της CRP). Στη συνέχεια, η μελέτη αυτή συνεχίστηκε με μία post-market μελέτη του ήδη κυκλοφορούντος σκευάσματος, η οποία επιβεβαίωσε την αντι-ιική δράση του, με αντίστοιχα αποτελέσματα, και η οποία επίσης δημοσιεύτηκε σε ιατρικό επιστημονικό περιοδικό. Πιο συγκεκριμένα η μελέτη αυτή έδειξε τα ίδια αποτελέσματα αναφορικά με τη μείωση του χρόνου ασθενείας και της δριμύτατος των συμπτωμάτων  ασθενών με λοίμωξη του ανωτέρου αναπνευστικού». 

Ο Στέργιος Πυρίντσος, καθηγητής Βιολογίας και Επιστημονικά Υπεύθυνος του Βοτανικού κήπου Πανεπιστημίου Κρήτης ανέφερε χαρακτηριστικά:  «Η παραγωγή του φυτικού υλικού από το οποίο παράγονται οι δραστικές ενώσεις του Κρητικού Ιάματος γίνεται ακολουθώντας μεθόδους Γεωργίας Yψηλής Ακρίβειας, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η υψηλή ποιότητα, καθώς και η σταθερότητα της πρώτης ύλης.  Χαρτογραφήθηκαν σε επίπεδο Κρήτης με γεωαναφορά οι φυσικοί πληθυσμοί των φυτών που χρησιμοποιούνται στο σκεύασμα και με την αξιοποίηση επίγειων και δορυφορικών περιβαλλοντικών δεδομένων και τη χρήση ειδικών μοντέλων εκτιμήθηκε η εν δυνάμει κατανομή των ειδών στο νησί που σε σημαντικό βαθμό αποδίδει τις περιοχές που θα μπορούσαν τα εν λόγω είδη να καλλιεργηθούν σε περιβαλλοντικές συνθήκες αντίστοιχες με αυτές των φυσικών πληθυσμών. Επίσης, από τη μελέτη της χημικής σύνθεσης των φυτών στους φυσικούς πληθυσμούς και με την αξιοποίηση επίγειων και δορυφορικών περιβαλλοντικών δεδομένων και τη χρήση μαθηματικών μοντέλων εντοπίστηκαν οι περιοχές που εν δυνάμει θα μπορούσαν να παράγουν τις ουσίες των οποίων η βιολογική δραστικότητα είναι υψηλού ενδιαφέροντος για το συγκεκριμένο σκεύασμα. Τέλος, με τη μελέτη του γονιδιώματος των φυτών που έγινε με τη χρήση μικροσυστοιχιών (microarrays) και δεδομένων αλληλούχισης νέας γενιάς (next generation sequencing) εντοπίστηκε η γενετική ταυτότητα των πληθυσμών και των τριών ειδών καθώς και το πώς η γενετική τους ποικιλότητα διαφοροποιείται σε επίπεδο Κρήτης.  Σημαντικό όμως είναι και το γεγονός ότι  με όλα τα παραπάνω υποστηρίζεται και ο αγροτικός κόσμος του νησιού στην παραγωγή υψηλής ποιότητας φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών κάτι που δίδει τη δυνατότητα διάχυσης των ωφελειών που προκύπτουν από την όλη προσπάθεια ευρύτερα σε επίπεδο κοινωνίας».  

Τέλος ο Γεώργιος Σουρβίνος, καθηγητής Κλινικής Ιολογίας σημείωσε: «Τα πλέον πρόσφατα αποτελέσματα του εργαστηριακού ιολογικού ελέγχου του εκχυλίσματος αποκάλυψαν πραγματικά εντυπωσιακά αποτελέσματα έναντι των σημαντικότερων ιών που προκαλούν κοινές λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Το πατενταρισμένο εκχύλισμα των τριών κρητικών βοτάνων γνωστό ως CRETAN IAMA, αποτελεί ένα φυσικό σκεύασμα με αποδεδειγμένη αντι-ιική δράση στους  ιούς της γρίπης, τύπου Α και Β και ιδιαίτερα έναντι της γρίπης Α/Η1Ν1, και του κοινού κρυολογήματος, όπως προκύπτει από πολυετείς εργαστηριακές και κλινικές έρευνες. Μελετήθηκε εργαστηριακά η δράση των αιθερίων ελαίων του σκευάσματος στη μόλυνση και την εξέλιξη της ιογενούς κυτταρικής λοιμώξεως. Χρησιμοποιήθηκαν πρότυπα στελέχη διαφόρων τύπων γρίπης (π.χ. Α/H1Ν1, Α/H3Ν2, γρίπη B κλπ.) και ρινοϊών, δηλαδή των ιών του κοινού κρυολογήματος. Βρέθηκε ότι το σκεύασμα προκαλεί ειδική δοσο- και χρόνο-εξαρτώμενη μείωση του ιικού φορτίου των κυττάρων. Στη συνέχεια, τόσο με μελέτες μοριακής προσομοίωσης, όσο και πειραματικά, δείξαμε ότι το σκεύασμα (σε δόσεις ανάλογες αυτών που κυκλοφορούν στο αίμα) αναστέλλει την είσοδο του γενετικού υλικού του ιού στην πυρήνα του κυττάρου και επομένως εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό του. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υπεύθυνη ιική πρωτεΐνη που επηρεάζεται αποτελεί δυνητικό φαρμακευτικό στόχο, καθώς είναι συντηρημένη σε όλους τους τύπους γρίπης Α και δεν υπόκειται σε μεταλλάξεις που οδηγούν σε ανάπτυξη ανθεκτικότητας. Οι μελέτες αυτές αποδεικνύουν την άμεση αντι-ιική δράση του σκευάσματος τόσο στους ιούς της γρίπης, όσο και σε αυτούς του κοινού κρυολογήματος. Είναι ενδιαφέρον ότι οι δράσεις αυτές είναι αντίστοιχες αυτών αντι-ιικών φαρμακευτικών σκευασμάτων αναφοράς. Η μελέτη αυτή είναι υπό δημοσίευση σε επιστημονικό περιοδικό».

Συμπερασματικά, η αρμονική συνεργασία μιας διεπιστημονικής ομάδας επέτυχε να μετατρέψει την αυτόχθονη γνώση σε υψηλής τεκμηρίωσης επιστημονικά συμπεράσματα διεθνούς αναγνώρισης, χαρίζοντας στην κοινότητα ένα σκεύασμα από συστατικά που μας χαρίζει η φύση, για την αντιμετώπιση των ιών της γρίπης και του κοινού κρυολογήματος.

Φωτογραφία (από αριστερά):
Ηλίας Καστανάς, Καθηγητής Εργαστηριακής Ενδοκρινολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Κρήτης
Στέργιος Πυρίντσος, Καθηγητής Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης & Βοτανικός Κήπος Πανεπιστημίου Κρήτης
Γεώργιος Σουρβίνος, Καθηγητή Κλινικής Ιολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιο Κρήτης, Διευθυντής Εργαστηρίου Κλινικής Ιολογίας ΠΑΓΝΗ
Χρήστος Λιονής, Καθηγητής Γενικής Ιατρικής & Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστήμιο Κρήτης