Η φάτνη, για μας τα παιδιά που μεγαλώσαμε τα μεταπολεμικά χρόνια στην ύπαιθρο Ελλάδα ήταν μια λέξη που καταλαβαίναμε από τα συμφραζόμενα, ήτοι τα ζωντανά, αγελάδες κυρίως που έτρωγαν από το παχνί, μια κατασκευή ξύλινη συνήθως που περιόριζε το σανό σε ένα συγκεκριμένο χώρο μπροστά τους, έτσι ώστε να μην τον πατάνε με τα ποδάρια τους και γεμίζει κοπριές αλλά γιατί αυτά τα ζωντανά μέσα στο στάβλο ήταν πάντα δεμένα επειδή υπήρχε ο κίνδυνος να χτυπήσει το ένα το άλλο και τούτο θα ήταν μεγάλη ζημιά για τον νοικοκύρη που σε αυτά στήριζε την προκοπή του.
Το παχνί λοιπόν ή φάτνη κατά τις Γραφές, ήταν το πιο καθαρό μέρος μέσα σε ένα στάβλο και φυσικά στεγνό και ζεστό. Γι’ αυτό και το ανέφεραν συχνά στην κουβέντα τους οι χωριάτες και σαν κούνια παιδιού – δεν ήταν λίγες εξάλλου οι φορές και αυτό όχι επειδή έπαιρναν σαν παράδειγμα το Χριστό στη Βηθλεέμ όταν επρόκειτο για φτώχια, αλλά για καθαρά πρακτικούς λόγους έβαζαν εκεί κανένα μωρό για να ησυχάσει και να μην τους εμποδίζει στις δουλειές τους στο στάβλο. Δεν ήταν λίγες επίσης οι φορές που στο παχνί, εύρισκε καταφύγιο και κανένας ρέμπελος ή τιμωρημένος για αταξίες νέος του σπιτιού.
Τέτοια μου έρχονται πάντα στο νου όταν ακούω «εν τω σπηλαίω τίκτει» και ο νους μου συμπληρώνει το σκηνικό όχι με στάβλο αλλά με ένα σπήλαιο. Αυτό το πράγμα όμως δεν υπήρχε στην αντίληψή μου εκείνα τα χρόνια γιατί απλά στον Τόπο μας τα χωματένια βουνά δεν είχαν σπήλαια. Αντ’ αυτού όμως μπορούσαμε να καταλάβουμε τι είναι σπήλαιο από μια κουφάλα σε μεγάλο πλάτανο και τέτοιους είχαμε αρκετούς καθώς και σε ορισμένες υπεραιωνόβιες καστανιές στο λόγγο πάνω από το χωριό που είχαν μεγάλες κουφάλες.
Ένας τέτοιος πλάτανος με σπηλαιώδη κουφάλα είναι ο πλάτανος του Μουσχούτη. Έτσι έλεγαν ένα μακρινό πρόγονο που είχε ένα χωράφι ποτιστικό μάλιστα στην περιοχή Κμάσια (Κουμάσια) χαμηλά από το χωριό προς τον Σπερχειό. Εκείνο το σημείο αναφέρονταν συχνά και ως του Βαλτάσαρ – άγνωστο γιατί αλλά σίγουρα η ονομασία αχνοδείχνει πως κάποτε εκεί ζούσε ή πέθανε κάποιος που τον έλεγαν Βαλτάσαρ. Στις σχετικές αναμνήσεις επίσης αναφέρεται πως εκεί δίπλα κάποτε λειτουργούσε κάτι σαν χάνι, εξαιτίας του νερού που αναβλύζει στις ρίζες του πλατάνου και αυτό να το είχε κάποιος με το όνομα Βαλτάσαρ.
Ο συνδυασμός λοιπόν της μεγάλης κουφάλας με το όνομα Βαλτάσαρ τον οποίο ήξερα ως ένα από τους τρεις μάγους μου είχε δημιουργήσει την εντύπωση πως το σπήλαιο της Βηθλεέμ ήταν κάτι σαν την κουφάλα στον πλάτανο του Μουσχούτη και μέχρι σήμερα δεν την έχω αλλάξει. Στην κουφάλα αυτή η οποία έχει δημιουργηθεί, άγνωστο πότε από το κάψιμο της σάπιας σάρκας του πλατάνου και έχει μια διάμετρο περί τα τέσσερα μέτρα στη βάση της, έλεγαν πως έβαζαν όταν χάλαγε ο καιρός και πλάκωνε βροχή ένα ζευγάρι βόδια με τα οποία όργωναν και μαζί τους χωρούσε άνετα ένας άνθρωπος να στεγαστεί. Δεν ήταν λίγες εξάλλου οι φορές που εκεί έβρισκαν καταφύγιο και τσοπάνηδες οι οποίοι άναβαν φωτιά να ζεσταθούν κι έτσι είναι ακόμη καπνισμένο το εσωτερικό της κουφάλας. Ακόμη λένε πως στην περίοδο του αντάρτικου και του εμφυλίου πολλοί ήταν οι αντάρτες που είχαν κρυφτεί στην κουφάλα και λίγα σημάδια που άφησαν στον κορμό το επιβεβαιώνουν.
Στο χωράφι αυτό που είναι ο πλάτανος πήγαινα συχνά μέχρι την δεκαετία του ’70 γιατί εκεί καλλιεργούσαμε διάφορα όσπρια, τριφύλλι και καλαμπόκι που ποτίζονταν από μια στέρνα που έφτιαξε ο πατέρας μου το 1960 και είναι μέχρι σήμερα λειτουργική αλλά το νερό της πάει χαμένο γιατί παρατήσαμε όλες τις καλλιέργειες. Το καλοκαίρι που μας πέρασε ξεκίνησα το καθάρισμά του καθώς και της στέρνας που έχουν πνιγεί από τα αγριόδεντρα και τις επόμενες ημέρες θα συνεχίσω μέχρι να το ξανακάνω χωράφι και να φυτέψω κάποια δέντρα που θέλω και κλήματα. Το κάνω όμως και για να ελευθερώσω το περιβάλλον του πλατάνου και να πάρει ανάσα το γέρικο δέντρο. Αυτός είναι ένας λόγος που το επισκέφτηκα την παραμονή των Χριστουγέννων αλλά δεν κρύβω, πήγα εκεί να δω και αν ακόμη μπορώ να λογαριάζω ακόμη την κουφάλα του πλατάνου ως σπήλαιο της Βηθλεέμ όπως όταν άρχισα να γνωρίσω τον κόσμο και να αντιπαραβάλω στοιχεία του μύθου και της πίστης με την πραγματικότητα.
ΥΓ. Τον αγαπώ πολύ αυτόν τον πλάτανο και κάποιες στιγμές που νιώθω πως τα προβλήματα της ζωής είναι ανυπέρβλητα τον σκέφτομαι σαν καταφύγιο ή ακόμη και ως το τέλος. Σκέφτομαι πως όταν έρθει η ώρα και αποχαιρετήσω τα εγκόσμια δεν θα είμαι σε θέση να τους πείσω να με σκεπάσουν με χώμα και φύλλα μέσα στην κουφάλα και να λιώσει εκεί αλλά ως εναλλακτική λύση δεν αποκλείω και την περίπτωση να βάλουν εκεί τη στάχτη μου!
