Είμαστε όλοι πλέον εξοικειωμένοι με την επικοινωνία μέσω Διαδικτύου. Στην αρχή κάποιοι από μας το είδαμε ως σωτηρία και κάποιοι άλλοι ως μπελά! Αναγκαστήκαμε όμως να το ενσωματώσουμε στην καθημερινή μας πρακτική και τώρα συζητάμε πλέον για τις σοβαρές παρενέργειες που έχει φέρει αυτός ο τρόπος επικοινωνίας και συναλλαγής. 

Όταν οι πρόγονοί μας επικοινωνούσαν με σήματα καπνού, έπρεπε να λάβουν υπόψη τους τις καιρικές συνθήκες, να συνεργαστούν με άλλους προκειμένου να ανάψουν τη φωτιά και να οργανώσουν την κατάσταση έτσι ώστε ο καπνός να είναι ορατός στην απόσταση που επιθυμούσαν. Το σώμα τους, καθώς και το μυαλό τους συμμετείχε ολόκληρο σ’ αυτή τη διαδικασία. Υπήρχε μια προετοιμασία, να μαζευτούν τα ξύλα, να ανάψει η φωτιά, να δημιουργηθούν με τη βοήθεια ειδικού υφάσματος τα σύννεφα καπνού, να είναι το μήνυμα ξεκάθαρο. 

Αργότερα ήρθε ο τηλέγραφος. Και πάλι κάποιος έπρεπε να γράψει το μήνυμα στο χαρτί, να το δώσει στον ασυρματιστή, εκείνος να μετατρέψει τα γράμματα σε στίγματα πιέζοντας με το χέρι του ένα έμβολο με τον κατάλληλο τρόπο! Και πάλι συμμετείχαν πάνω από ένας άνθρωποι και το σώμα έπαιζε ένα σημαντικό ρόλο συνοδεύοντας το μυαλό. 

Για δεκαετίες ολόκληρες επικοινωνούσαμε μέσω συμβατικής αλληλογραφίας. Χειρόγραφα γράμματα, δακτυλογραφημένα κείμενα, ταχυδρομείο, γραμματόσημα, ουρές, ζυγίσματα των φακέλων κ.τ.λ. Και πάλι το σώμα συμμετείχε ενεργά. 

Και φτάσαμε στην εποχή της εικονικής πραγματικότητας, όπου πατώντας κουμπιά μπορούμε να δούμε τον άλλον ή τους άλλους στην οθόνη. Το σώμα ξαφνικά μπαίνει σε δεύτερη μοίρα! Δεν χρειάζεται να σηκωθούμε καν από την καρέκλα μας! Δεν χρειάζεται να περπατήσουμε, να σταθούμε, να οδηγήσουμε, να διανύσουμε αποστάσεις και επομένως κερδίζουμε χρόνο και χρήμα! Τέλεια! Ακόμη και από το κρεβάτι μας μπορούμε να συμμετέχουμε σε συσκέψεις, αρκεί να έχουμε την κάμερα κλειστή εφόσον η κατάσταση δεν επιβάλλει το να μας βλέπουν!

Στην αρχή μάς φάνηκε ωραίο, βολικό, οικονομικό και εύκολο. Άσε που μπορούσαμε και να λουφάρουμε! Ίσως και να μας θύμιζε λίγο τις κοπάνες του σχολείου! Έτσι, εγκλωβιστήκαμε σιγά σιγά, χωρίς να το καταλάβουμε, σε μια πιο μοναχική καθημερινότητα, η μέση μας άρχισε να πονάει από την ακινησία, οι ώμοι μας γείρανε, πολλοί από μας παχύναμε, και γενικά βρεθήκαμε σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση που στον καθένα έχει εμφανιστεί με λίγο διαφορετικά συμπτώματα. Σε γενικές γραμμές, όμως, το σώμα μας μπήκε στον πάγο! 

Το μεγάλο πρόβλημα που δημιουργείται όταν το σώμα παύει να είναι ενεργό, είναι πως αποστασιοποιούμαστε από τα συναισθήματα. Να διευκρινίσουμε πως τα τέσσερα βασικά συναισθήματα είναι η χαρά, η λύπη, ο φόβος και ο θυμός. Τα συναισθήματα διαφέρουν από τις αισθήσεις. Πολλοί από μας το μπερδεύουμε αυτό. Δηλαδή, ρωτάς τον άλλον «πώς νιώθεις;» και σου απαντάει «καλά». Το καλά δεν είναι συναίσθημα, είναι μια γενική αίσθηση. Ούτε ο εκνευρισμός είναι συναίσθημα ούτε η κούραση. Ούτε το να έχεις μια απορία είναι συναίσθημα. 

Με την ακινησία ή την περιορισμένη κινητικότητα (το να περπατάς μία ώρα δεν είναι αρκετό, ούτε το να γυμνάζεσαι στο γυμναστήριο) οι αρθρώσεις μας παγιδεύουν τη ροή των συναισθημάτων μας. Είναι σαν να βυθιζόμαστε σε μια κατάσταση συναισθηματικής λήθης! Αισθανόμαστε κάτι γενικό και απροσδιόριστο, το οποίο άλλοτε παίρνει τη μορφή της ανίας - βαρεμάρας, άλλοτε τη μορφή του εκνευρισμού - ξεσπάσματος, άλλοτε τη μορφή της κατάθλιψης. 

Με αυτό το δεδομένο απομακρυνόμαστε από τον ίδιο μας τον εαυτό. Αν δίπλα σ’ αυτό προσθέσουμε και την αοσμία ή την αγευσία που μπορεί να αφήσει ο COVID για κάποιον καιρό, τότε τα πράγματα είναι αρκετά δύσκολα. 

Έχοντας απομακρυνθεί από εμάς τους ίδιους χωρίς να έχουμε πια επαφή με τα όνειρά μας, τους στόχους μας, τις συναισθηματικές μας ανάγκες, είναι πολύ δύσκολο να δημιουργήσουμε σχέσεις με τους άλλους. Ας προσθέσουμε δίπλα σ’ αυτό και το γεγονός ότι επικοινωνώντας με τους άλλους από την οθόνη, πολύ συχνά, αντί να βλέπουμε εκείνους, βλέπουμε το εικονίδιο που δείχνει εμάς! Σίγουρα έχετε πιάσει τον εαυτό σας, ενώ μιλάει με κάποιον πελάτη ή συνεργάτη, να μην εστιάζετε το βλέμμα σας σ’ εκείνον, αλλά στο πώς φαίνεστε εσείς στην οθόνη! Απίστευτη παγίδα! Μ’ αυτόν τον τρόπο χάνουμε όποιες πληροφορίες μάς έχουν απομείνει από την περίφημη γλώσσα του σώματος, αφού δεν κοιτάμε τον άλλον! 

Στη γλώσσα μας, το να είσαι ανθρώπινος δηλώνει να είσαι ζεστός, να νοιάζεσαι, να δίνεις χώρο και χρόνο στον άλλον, να είσαι φροντιστικός και ευγενικός. Αν παρατηρήσετε λίγο πιο προσεκτικά τι ακριβώς συμβαίνει με τις διαδικτυακές επαφές, οι άνθρωποι είναι σαν να έχουν χάσει τις εκφράσεις τους. Δεν ξέρεις πότε και αν κάνουν βλεμματική επαφή, αν κοιτούν σε κάποια άλλη σελίδα του Διαδικτύου τη στιγμή που υποτίθεται ότι συνομιλούν μαζί σας ή αν κοιτούν τον εαυτό τους! 

Για ποιον λόγο είναι απαραίτητο να διέπονται οι διαδικτυακές επαφές μας από ανθρωπιά; Μήπως γιατί διαφορετικά θα μεταλλαχθούμε σε άλλου είδους όντα; Είναι γνωστό πως τα συναισθήματα αποτελούν προϊόντα εγκεφαλικών διαδικασιών και επίσης είναι γνωστό πως τα συναισθήματα σωματοποιούνται. Επομένως, αν παραμείνουμε καθηλωμένοι στις οθόνες και συνεχίσουμε να δραπετεύουμε από την πραγματική επικοινωνία εστιάζοντας περισσότερο στο πώς φαινόμαστε εμείς και λιγότερο στο τι ακριβώς διαμείβεται με τον απέναντι, κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί στο ανθρώπινο γένος!

Ας μη φάμε την τροφή αμάσητη! Κάθε τι που είναι βολικό κρύβει μια παγίδα. Τα καρδιακά νοσήματα αυξάνονται όσο ο άνθρωπος δεν σκύβει, δεν τρέχει, δεν αγωνίζεται με το σώμα του. Τα ψυχικά νοσήματα αυξάνονται όσο ο άνθρωπος δεν σκύβει, δεν τρέχει, δεν αγωνίζεται με το σώμα του και όσο ασχολείται κυρίως με την εικόνα του. 

Κάντε το πείραμα να κοιτάζετε τον εαυτό σας στον καθρέφτη για πολλή ώρα, πολλές φορές την ημέρα. Και κάντε το πείραμα να μην κοιτάξετε καθόλου τον εαυτό σας στον καθρέφτη για μερικές μέρες. Εχει ενδιαφέρον να παρατηρήσετε τον τρόπο με τον οποίο θα αλλάξει η επικοινωνία σας με τους γύρω σας και τον τρόπο με τον οποίο θα συνειδητοποιείτε τις επιθυμίες σας. 

• Αποφύγετε τη διαδικτυακή επικοινωνία όπου είναι εφικτό. 
• Αποφύγετε να ασχολείστε με κάτι άλλο ταυτόχρονα ενώ βρίσκεστε σε διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον. 
• Αποφύγετε να έχετε ανοιχτή την εικόνα που δείχνει τον εαυτό σας στην οθόνη σας ενώ είστε σε διαδικτυακή επικοινωνία με κάποιον.
• Κάντε διαλείμματα ανάμεσα στα διαδικτυακά σας ραντεβού και σηκωθείτε από την καρέκλα, τεντωθείτε, κάντε επικύψεις και περπατήστε για λίγα λεπτά. 
• Μην επιλέγετε τις εύκολες λύσεις γιατί κρύβουν παγίδες. 
• Οι άνθρωποι εξακολουθούμε να έχουμε το ίδιο λογισμικό με τους προϊστορικούς ανθρώπους. Επομένως, πρέπει να ζούμε με τέτοιον τρόπο ώστε το σώμα να παραμένει υγιές για να παραμένει υγιές και το μυαλό. 
• Αφήστε τον καθρέφτη, σηκωθείτε από τις καρέκλες, κοιτάξτε τους άλλους στα μάτια και επικοινωνήστε ουσιαστικά έχοντας επίγνωση πως το σώμα πρέπει να συμμετέχει όσο και το μυαλό. 

*Η Σμαρούλα Παντελή είναι διδάκτωρ Ψυχολογίας. Εργάζεται ως ψυχοθεραπεύτρια και ως σύμβουλος ψυχολόγος σε εταιρείες και οργανισμούς. Βοηθάει άτομα και ομάδες να συνδεθούν πραγματικά με τον εαυτό τους και τους γύρω τους. Έχει γράψει πολλά βιβλία και συντονίζει σεμινάρια και βιωματικά εργαστήρια για την προαγωγή της ανθρώπινης επικοινωνίας. Η μεγάλη της αγάπη είναι το θέατρο playback, ένα είδος κοινωνικού - θεραπευτικού θεάτρου και δίνει παραστάσεις με την ομάδα της με στόχο την κοινωνική συνοχή. info@smaroula.gr, www.smaroula.gr.

Διαβάστε το άρθρο όπως δημοσιεύθηκε στο Ασφαλιστικό ΝΑΙ, τεύχος 194, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2022 (πατήστε πάνω στην εικόνα για μεγέθυνση):