Μια από τις διαπιστώσεις μετά από σχεδόν δυο χρόνια παραμονής στο χωριό λόγω της καραντίνας κυρίως αλλά και για άλλους πιο πρακτικούς λόγους που είχαν και σαν στόχο την ανάσταση ενός χωραφιού, ήταν ότι από τα πουλιά που άκουγα και έβλεπα τα περισσότερα είχαν εξαφανιστεί και όσα είχαν απομείνει ήταν λίγα έως ανύπαρκτα. Αυτό διαπίστωνα κάθε μέρα, στο χωράφι, στο λόγγο, στα ρέματα, στην αυλή. Στην αρχή δεν έδωσα σημασία αλλά σιγά – σιγά άρχισα να το σημειώνω στις αλλαγές που έγιναν μέσα σε σαράντα χρόνια.
Πρόσφατα διάβασα μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τη BirdLife International και τις Ορνιθολογικές Οργανώσεις της Βρετανίας και της Τσεχίας που δημοσίευσε η δραστήρια Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Σύμφωνα με έρευνα πρόκειται για μία μείωση της τάξης του 17-19%, ή με άλλα λόγια, μέσα σε 37 χρόνια ένα στα έξι πουλιά στην Ευρώπη έχει χαθεί. «Η φύση σημαίνει συναγερμό. Είναι επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπίσουμε την περιβαλλοντική και την κλιματική κρίση ενιαία, μέσω της υποστήριξης των αγρο-περιβαλλοντικών προγραμμάτων, της προστασίας των ειδών, της αειφορικής δασοπονίας και αλιείας και φυσικά της επέκτασης του δικτύου των προστατευόμενων περιοχών», υπογραμμίζει η Οργάνωση το έργο της οποίας μπορείτε να παρακολουθείτε στο www.ornithologiki.gr
Η γενικότερη μείωση των πληθυσμών πουλιών που παρουσιάζει η μελέτη αποδίδεται κατά κύριο λόγο στη σημαντική μείωση των κοινών ειδών. Η μεγαλύτερη πληθυσμιακή μείωση πανευρωπαϊκά αφορά τον κοινό σπιτοσπουργίτη, είδος που καταγράφει απώλειες της τάξης του 50%, έχοντας μειωθεί, από το 1980, κατά 247 εκατομμύρια άτομα. Η πτώση παρατηρείται τόσο στους αγροτικούς όσο και στους αστικούς πληθυσμούς του σπουργιτιού και, παρόλο που τα αίτια αυτής της δραματικής μείωσης δεν είναι απολύτως ξεκάθαρα, κύριοι παράγοντες θεωρούνται η έλλειψη τροφής εξαιτίας της απώλειας κατάλληλων ενδιαιτημάτων, η ατμοσφαιρική ρύπανση αλλά και ορισμένες ασθένειες των πουλιών.
Από την λίστα των συνολικά 175 ειδών που σημειώνουν μείωση, οκτώ είδη έχουν ανακηρυχθεί ως οι μεγάλοι «χαμένοι» (σπιτοσπουργίτης, κιτρινοσουσουράδα, ψαρόνι, σιταρήθρα, θαμνοφυλλοσκόπος, σκαρθάκι, φανέτο, δεντροσπουργίτης) αντιπροσωπεύοντας το 69% της συνολικής καταγραφόμενης μείωσης. Συγκρίνοντας τις τάσεις των πληθυσμών ανά είδος βιοτόπου, οι σημαντικότερες απώλειες καταγράφονται σε είδη των αγροτικών και λιβαδικών οικοσυστημάτων. Όπως έχουν καταδείξει και άλλες έρευνες στο παρελθόν, οι αλλαγές στις γεωργικές πρακτικές ευθύνονται κατά πολύ για την απότομη μείωση που σημειώθηκε κατά τη δεκαετία 1980-90, ενώ παρατηρείται μια επιβράδυνση κατά την τελευταία δεκαετία. Άλλα είδη που παρουσιάζουν αναλογικά επίσης μεγάλη μείωση είναι οι μετανάστες μεγάλων αποστάσεων, όπως η κιτρινοσουσουράδα και ο θαμνοφυλλοσκόπος, αλλά και κάποια παρυδάτια είδη πουλιών.
Από τα 378 είδη που έλαβε υπόψη της η έρευνα, 203 σημειώνουν αύξηση, με κυριότερα τον Μαυροσκούφη, τον Δεντροφυλλοσκόπο, τον Κότσυφα, τον Τρυποφράχτη, την Καρδερίνα, τoν Κοκκινολαίμη, τη Φάσσα και τη Γαλαζοπαπαδίτσα. Οι λόγοι που έχουν οδηγήσει σε αυτές τις αυξητικές τάσεις, δεν είναι εύκολο να ερμηνευθούν. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η βελτίωση ενδέχεται να σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή. Για παράδειγμα, είδη όπως ο Τρυποφράχτης, φαίνεται πως επωφελούνται από τους ηπιότερους χειμώνες που διανύουμε τα τελευταία χρόνια, ενώ άλλα είδη έχουν ενδεχομένως ανακάμψει λόγω της προσαρμοστικότητάς τους σε ανθρωπογενή περιβάλλοντα.
Με λίγα λόγια, η ύπαιθρος δεν ερημώνει μόνο από ανθρώπους και παραγωγικά ζώα αλλά και από τα πουλιά και τούτο δεν γνωρίζουμε τι συνέπειες μπορεί να έχει στο μέλλον. Στην αυλή για παράδειγμα έπαψαν να έρχονται σπουργίτια αλλά φαίνονται λίγες γαλαζοπαπαδίτσες οι οποίες μάλιστα περιμένουν την μάνα μου να τινάξει, όπως έκανε πάντα το τραπεζομάντηλο με τα ψίχουλα στον κήπο να φάνε. Τελευταία άρχισαν να έρχονται και δυο – τρεις κίσσες καθώς και κοτσύφια εξαιτίας μιας κρεβατίνας με σταφύλια ζαμπέλες που έμειναν στα κλαδιά μέχρι πρόσφατα καθώς και ένα μεγαλούτσικο δέντρο αρκουδοπούρναρο (ού) το οποίο δεν κλαδεύουμε και είναι γεμάτο καρπούς.
Ο αριθμός των κορακιών που παραχειμάζουν στο χωριό γιατί το καλοκαίρι πάνε στον κάμπο που βρίσκουν περισσότερη τροφή είναι ο ίδιος ενώ κάποια αύξηση παρουσιάζουν τα γεράκια τα οποία κάθε απόγευμα λικνίζονται στον αιθέρα του χωριού και όπως φαίνεται δεν έχουν αφήσει ερπετό για ερπετό. Αυτά που λείπουν είναι οι τσίχλες όπως και οι μπεκάτσες, όπως οι κορυδαλλοί και ένα σωρό άλλα μικροπούλια που κάποτε ήταν γεμάτες οι εξοχές και εκτός από τον ρόλο που έπαιζαν στα οικοσυστήματα ήταν και συντροφιά για όποιον εργάζονταν εκεί στα χωράφια ή απλά την περπατούσε.
Σημειώνουμε ότι η συγκεκριμένη έρευνα δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την εντυπωσιακή συμμετοχή χιλιάδων εθελοντών παρατηρητών πουλιών στη συλλογή δεδομένων σε πάνω από 30 Ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, που αναδεικνύει τη αναντικατάστατη σημασία των μακροχρόνιων προγραμμάτων Επιστήμης των Πολιτών.
