Ο καιρός του είναι να κάνει κρύο κι εμείς να προσπαθούμε να βρούμε τρόπο να το αποφύγουμε. Πάντα έκανε κρύο τον χειμώνα αλλά όπως δείχνουν τα πράγματα όσο αλλάζουν οι γενιές τόσο πιο ευαίσθητες γίνονται και το ζήτημα της θέρμανσης απασχολεί περισσότερο απ’ ότι του πρέπει και φυσικά έχει και ένα σοβαρό κόστος, πράγμα που δεν μπορούν να σηκώσουν όλοι, ιδιαίτερα οι αδύναμοι του κόσμου που ζούμε. Σε μια εποχή μάλιστα που ελάχιστοι πια εργάζονται στο ύπαιθρο όπου το κρύο δεν αστειεύεται, ο τρόπος θέρμανσης κατάντησε να μας απασχολεί τουλάχιστον για πέντε μήνες το χρόνο!
Το πως θερμαίνονται στα σπίτια και στους χώρους εργασίας είναι θέμα κόστους και τρόπου διάταξης των πηγών θερμότητας ενώ για τους εξωτερικούς χώρους, εκεί ο καθένας φροντίζει να προστατευτεί με βαρύτερα ρούχα, κασκόλ, γάντια και καπέλα και ανάλογα τώρα την ποιότητα και το υλικό που είναι αυτά φτιαγμένα ζεσταίνεται. Στην αγορά αυτών των προϊόντων κυριαρχούν πια τα συνθετικά προϊόντα και έχουν εκτοπιστεί εντελώς σχεδόν τα μάλλινα και τα δερμάτινα, λόγω σπανιότητας πια των πρώτων υλών αλλά και του αυξημένου κόστους που απαιτείται για την κατασκευή τους. Ένας λόγος επίσης που έχουν περιοριστεί τα μάλλινα είναι η διαρκώς προβαλλόμενη φιλοζωϊκή ευαισθησια η οποία όμως δεν δίνει απάντηση για το σκουπιδαριό που προκαλούν τα συνθετικά προϊόντα.
Στην προσπάθειά του ο άνθρωπος να αντιμετωπίσει το κρύο, από την αυγή της ιστορίας χρησιμοποίησε μαλλί και βαμβάκι να φτιάξει διάφορα ρούχα και μέχρι σήμερα το ίδιο κάνει, σε διάφορες παραλλαγές βέβαια και μόδες. Εκείνο όπως που θεωρείται και ως κορυφαίο ρούχο για τον χειμώνα και την κακοκαιρία εν γένει είναι οι κάπες από μαλλί προβάτων ή γίδας, υλικά τα οποία επεξεργάζονταν με τα χέρια ή στους αργαλειούς και τα οποία προέρχονταν συνήθως από το κοπάδι κάθε οικογένειας ή του χωριού. Τα μαλλιά μετά το κούρεμα πλένονταν, στέγνωναν και με πολύ επιδέξιο τρόπο γνέθονταν με δάχτυλα σε νήματα τα οποία μετά έμπαιναν στον αργαλειό και κατέληγαν να γίνονται ύφασμα με το οποίο έφτιαχναν ένα σωρό ρούχα, από παντελόνια και κάπες μέχρι εσώρουχα και σεντόνια.
Δεν θα αναφερθούμε σε όλα αυτά και θα περιοριστούμε στις κάπες, το κορυφαίο και πανάρχαιο αυτό ρούχο των Ελλήνων που ζούσαν και κινούνταν στο ύπαιθρο και με αυτό πέρασαν πολλούς χειμώνας στις βοσκές και στα δρομολόγια από το ένα μέρος στο άλλο. Απ’ αυτές οι μάλλινες ήταν πιο ελαφρές, εύκολες να φορεθούν απ’ όλους αλλά οι γίδινες ήταν εκείνες που ξεχώριζαν γιατί ήταν και αδιάβροχες. Μπορούσε να τυλιχτεί κάποιος με μια γίδινη κάπα να κοιμηθεί στο χιόνι χωρίς να νιώσει καν κρύο. Η γίδινη κάπα όμως ήθελε περισσότερη δουλειά για η τρίχα είναι σκληρή και απαιτεί πολύ κόπο και χρόνο στην επεξεργασία και το ύφασμα που προέκυπτε ειδική φροντίδα από τον ράφτη. Αν πετύχαιναν όλα αυτά το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό και όποιος τη φορούσε καμάρωνε!
Με αυτές τις κάπες έβγαιναν οι χειμώνες τα παλιότερα χρόνια στην Ελλάδα και ήταν απαραίτητο ειδικά για τα ορεινά μέρη. Είτε στο σχολείο, είτε στο κοπάδι, είτε στο δρόμο πρόσφεραν απόλυτη προστασία από το κρύο σε όποιον τις φορούσε. Με αυτές τις κάπες στην πλάτη πολέμησε ο ελληνικός στρατός στα παγωμένα βουνά της Αλβανίας και έγραψε το έπος του ’40 και αυτές φοράνε ακόμη και σήμερα, αφού είναι και μέρος της στολής τους οι εύζωνες στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη στο Σύνταγμα όταν κάνει πολύ κρύο.
Τις κάπες, όπως και τα μάλλινα από τα χέρια των γυναικών της οικογένειας τα σάρωσαν οι νέοι καιροί και απαιτήσεις της κοινωνίας. Ελάχιστοι είναι αυτοί που ασχολούνται πια με τις κάπες και ανάμεσά τους η οικογένεια Κρυσταλλίας και Γιώργου Γκιουλέκα καθώς και η κόρη τους Περσεφόνη στον Τρίλοφο Βέροιας. Από οικογενειακή παράδοση ξεκίνησε η Κρυσταλλία να φτιάχνει κάπες και στη συνέχεια δημιούργησε ένα εργαστήριο από το οποίο βγαίνουν πολύ ωραία κομμάτια για συλλόγους, κτηνοτρόφους ή απλά μερακλήδες που αναπολούν με νοσταλγία τα παιδικά τους χρόνια και τις κάπες που φόραγαν (και ξεχώριζαν μάλιστα) όταν πρωτοπάτησαν στις πόλεις είτε για αναζήτηση δουλειάς ή για σπουδές. Αυτοί είναι οι καλύτεροι πελάτες λέει η Κρυσταλία που ξέρει να αποτιμά τίμια τον κόπο της σε τέτοια έργα. Το ζήτημα είναι μας λέει επίσης ότι δεν υπάρχουν πια υφάσματα για κάπες, αναζητούν παντού και βρίσουν κάποια τόπια ξεχασμένα σε παλιά καταστήματα. Με αυτά φτιάχνουν τις μοναδικές τους κάπες που είναι αθάνατες και τις ζηλεύουν όλοι. Οι περισσότερες που φτιάχνουν, με διάφορα σχέδια αλλά χωρίς να απομακρύνονται από το αρχικό με κουκούλα, τσέπες και απαραίτητα ανοίγματα γίνονται με παραγγελίες γιατί για να είναι μια κάπα λειτουργική πρέπει να ταιριάζει με τον σωματότυπο αυτού που την φοράει!
Ο Μανόλης Μαγκλάρας στο βιβλίο: Συρράκο - Πέτρα - Μνήμη - Φως, με πολύ όμορφο τρόπο περιγράφει: «Από πολύ μικρός, είχα μια ενστικτώδη φαίνεται απέχθεια προς το αγκαθότριχο αυτό πανωφόρι, που έπρεπε να φοράω σώνει και καλά, αν ήθελα να μην αρρωσταίνω». Και πάλι η μάνα με το δικό της μοναδικό τρόπο καταλάγιαζε τη δυσφορία του λέγοντάς του «όσο καλό σου θέλει η κάπα, δε σου θέλω ούτε εγώ η ίδια» Αποτελούσε όμως αιτία στιγματισμού όταν έπρεπε να περάσουν μέσα απ' τον κόσμο. «Άρχιζε να βαραίνει στις πλάτες μας, να γίνεται μολυβένια. Κυκλοφορούσαμε τα καημένα στα Γιάννενα, σα μαύρα σπουργίτια, προκαλώντας το βλέμμα και το μειδίαμα των περαστικών...ακούγοντας εκείνο το κακόηχο για την παιδική μας ακοή "βλαχάκια - βλαχάκια" και καταλήγει ο κ. Μαγκλάρας «η κάπα τσιμπάει την παιδική μας ψυχή». Μικροί μαχητές της ζωής, που η τεχνολογία δεν τα άγγιξε, διαβάζοντας σε φτωχοκάλυβα, κάτω απ' το φως του λυχναριού και της λάμπας.... Εποχές που πέρασαν, μνήμες που έμειναν....
Στη φωτογραφία: Από αριστερά: Γιάννης Χ. Κουτσοτόλης, Απόστολος Σ. Κουτσοτόλης, Λούδρος Σπύρος, Βρεττός - , Ρίζου Ελένη, Ιωάννου Βασιλική. Αρχείο: Βασιλική Ιωάννου - Κουτσοτόλη
όποιον ενδιαφέρετε μπορεί να αναζητήσει την Κρυσταλλία στο τηλέφωνα 697700134 & 2331504069 καθώς και στην προσωπική της σελίδα στο Facebook.
ΥΓ. Οι φωτογραφίες με τις κάπες από τη σελίδα της Κρυσταλλίας Γκιουλέκα στο Facebook.
