Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ δίνει στη δημοσιότητα την 1η ενδιάμεση Έκθεση για την Ελληνική Οικονομία και την Απασχόληση για το 2016, η οποία αναλύει τις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες στην οικονομία της χώρας κατά τη διάρκεια του έτους. 

Συγκεκριμένα η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον Επιστημονικό Δ/ντή του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ, Γιώργο Αργείτη ανέλυσαν τις επιπτώσεις της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής στις μακροοικονομικές επιδόσεις της χώρας, τη συνεχιζόμενη δυναμική απόκλισης του βιοτικού επιπέδου της Ελλάδας από τον μέσο όρο της ΕΕ, την εύθραυστη δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική δομή της οικονομίας, το υψηλό έλλειμμα ρεαλισμού της στρατηγικής της εσωτερικής υποτίμησης να διασφαλίσει τη μετάβαση της οικονομίας σε ένα εξαγωγικό και/ή επενδυτικό μοντέλο μεγέθυνσης, όπως επίσης και την κατάσταση στην αγορά εργασίας.

Η παρούσα Ενδιάμεση Έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ για την ελληνική οικονομία και την απασχόληση αξιολογεί την πορεία της οικονομίας το πρώτο εξάμηνο του 2016 ως μέρος του ευρύτερου χρονικού πλαισίου της κρίσης χρέους και της οικονομικής κρίσης. Υποστηρίζεται ότι η συνέχιση της ασκούμενης πολιτικής έχει φτάσει στα όριά της, έχοντας επιφέρει δραματικές επιπτώσεις στο διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών, στην απασχόληση, στις αναπτυξιακές προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και στην κοινωνική συνοχή.

Ανάμεσα στα βασικά συμπεράσματα της Έκθεσης είναι τα εξής:

• Το μακροοικονομικό περιβάλλον παραμένει αβέβαιο και ασταθές ως αποτέλεσμα των μετασχηματισμών που έχουν γίνει στα χρόνια της κρίσης και κυρίως της δραματικής αποεπένδυσης. Η σημαντική πλέον απόκλιση του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας από τον αντίστοιχο μέσο όρο της ΕΕ αποκτά ανησυχητικές οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις. 
• Η ασκούμενη πολιτική λιτότητας εξακολουθεί να υπονομεύει τη φερεγγυότητα του δημόσιου τομέα και τη βιωσιμότητα του χρέους. Η μείωση του πιστωτικού ρίσκου της χώρας και συνεπώς του κόστους δανεισμού, όπως και η πιθανότητα εξόδου της χώρας για δανεισμό στις ιδιωτικές αγορές, εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τη βιωσιμότητα των πρωτογενών πλεονασμάτων σε συνθήκες διατηρήσιμης οικονομικής μεγέθυνσης και κοινωνικής σταθερότητας. Η ένταξη της οικονομίας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ ίσως διευκολύνει την έξοδο στις αγορές, δεν προσδιορίζει όμως τη φερεγγυότητα της χώρας.
• Η ένταση της δημοσιονομικής προσαρμογής, σε συνδυασμό με την πολιτική εσωτερικής υποτίμησης, συμπιέζει το εισόδημα των νοικοκυριών επηρεάζοντας αρνητικά τη φοροδοτική τους ικανότητα και τη δυνατότητα κάλυψης των δανειακών τους υποχρεώσεων. Αυτό έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την επιδείνωση του προβλήματος φερεγγυότητας του τραπεζικού τομέα. 
• Αναλύοντας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της αγοράς εργασίας παρατηρούμε ότι το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας κατά ηλικιακή κατηγορία εμφανίζεται στους νέους 15-24 ετών (49,1%), ενώ οι γυναίκες εμφανίζουν ποσοστό ανεργίας σημαντικά υψηλότερο έναντι των ανδρών (27,6% έναντι 19,4%). Η μακροχρόνια ανεργία ανέρχεται σε 72,2% του συνόλου των ανέργων. Η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων έχει προκαλέσει τη σταθερή άνοδο της μερικής απασχόλησης, τη χειροτέρευση βασικών δεικτών προστασίας της απασχόλησης και τη δραματική αύξηση των επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων εργασίας (ΣΣΕ). Ο δε νομοθετημένος κατώτατος μισθός ο οποίος είναι χαμηλότερος του 60% της διαμέσου των μισθών ουσιαστικά θεσμοθετεί έναν «μισθό φτώχειας» σύμφωνα με τον δείκτη Kaitz.

Ακολουθεί η περίληψη των συμπερασμάτων της Ενδιάμεσης Έκθεσης

Τα μακροοικονομικά μεγέθη της οικονομίας παρουσιάζουν σχετική σταθεροποίηση, με τις εκτιμήσεις για την πορεία του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) το 2016 να συγκλίνουν σε οριακή αρνητική μεταβολή.

Ωστόσο, το μακροοικονομικό περιβάλλον παραμένει αβέβαιο και ασταθές ώς αποτέλεσμα τών μετασχηματισμών που έχουν γίνει στα χρόνια της κρίσης και κυρίώς της δραματικής αποεπένδυσης. Η σημαντική πλέον απόκλιση του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας από τον αντίστοιχο μέσο όρο της ΕΕ αποκτά ανησυχητικές οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις.

Σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας η μεταποίηση παρουσιάζει σημάδια ισχνής ανάκαμψης στα δύο πρώτα τρίμηνα του 2016, ενώ σημαντική πτώση παρατηρείται στο εμπόριο και στις επαγγελματικές, επιστημονικές και άλλες υπηρεσίες. Για το ίδιο διάστημα, θετική είναι η εξέλιξη της απασχόλησης, η οποία ενισχύεται σημαντικά στους κλάδους της γεώργίας, της μεταποίησης και τών χρηματοοικονομικών και ασφαλιστικών υπηρεσιών, κυρίώς όμώς αφορά επισφαλείς θέσεις εργασίας.

Η ιδιωτική κατανάλωση παρουσιάζει μικρή πτώση, η οποία αντισταθμίζεται από το οριακό πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Οι μεταβολές στο εμπορικό ισοζύγιο είναι επίσης οριακές, με εμφανή όμώς πτώση τόσο του όγκου εξαγώγών προϊόντών και υπηρεσιών όσο και τών εισαγώγών. Οι ιδιώτικές επενδύσεις παρουσιάζουν αύξηση στο β΄ τρίμηνο του 2016 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2015, χώρίς όμώς να προβλέπεται σημαντική θετική ετήσια μεταβολή τους.

Αναφορικά με τη διαδικασία δημοσιονομικής προσαρμογής, η ασκούμενη πολιτική λιτότητας εξακολουθεί να υπονομεύει τη φερεγγυότητα του δημόσιου τομέα και τη βιώσιμότητα του χρέους. Η μείώση του πιστώτικού ρίσκου της χώρας και συνεπώς του κόστους δανεισμού, όπώς και η πιθανότητα εξόδου της χώρας για δανεισμό στις ιδιώτικές αγορές, εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τη βιώσιμότητα τών πρώτογενών πλεονασμάτών σε συνθήκες διατηρήσιμης οικονομικής μεγέθυνσης και κοινώνικής σταθερότητας. Η ένταξη της οικονομίας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρώσης της Ευρώπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) ίσώς διευκολύνει την έξοδο στις αγορές, δεν προσδιορίζει όμώς τη φερεγγυότητα της χώρας.

Η ένταση της δημοσιονομικής προσαρμογής, σε συνδυασμό με την πολιτική εσώτερικής υποτίμησης, συμπιέζει το εισόδημα τών νοικοκυριών επηρεάζοντας αρνητικά τη φοροδοτική τους ικανότητα και τη δυνατότητα κάλυψης τών δανειακών τους υποχρεώσεών. Αυτό έχει ώς άμεσο αποτέλεσμα την επιδείνώση του προβλήματος φερεγγυότητας του τραπεζικού τομέα.

Αναφορικά με την πολιτική εσώτερικής υποτίμησης, το Μοναδιαίο Κόστος Εργασίας (ΜΚΕ), ώς δείκτης ανταγώνιστικότητας, παρουσιάζει βελτίώση μετά το δ’ τρίμηνο του 2012. Ωστόσο, οι επιπτώσεις στις εξαγώγές αγαθών δεν ήταν οι ανάλογες. Αν και οι εξαγώγές αυξήθηκαν ώς μερίδιο του ΑΕΠ, η αύξηση του όγκου τους, που αντανακλά την παραγώγική επέκταση της οικονομίας, ήταν περιορισμένη. Αντίστροφη είναι η εικόνα τών εισαγώγών, καθώς η υποχώρηση του όγκου τους είναι πολύ μεγάλη, εύρημα που δεν αποκαλύπτεται από το λόγο τών εισαγώγών προς το ΑΕΠ λόγώ της μεγάλης μείώσης του τελευταίου. Ένα ενδιαφέρον εύρημα για την ελληνική οικονομία είναι ο σχετικά σταθερός λόγος εισαγώγών προς το ΑΕΠ, κάτι που υποδεικνύει την υψηλή εξάρτηση της εγχώριας δαπάνης από τον εξώτερικό τομέα της οικονομίας. Αυτό είναι ένδειξη του ότι μια ενδεχόμενη αύξηση του ΑΕΠ θα δημιουργήσει εκ νέου αρνητικές πιέσεις στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας. Ένα άλλο ζήτημα που αναδεικνύεται στην παρούσα Έκθεση είναι η επίδραση που είχε η πολιτική της εσώτερικής υποτίμησης στον εμπορεύσιμο τομέα της οικονομίας. Από την ανάλυσή μας προκύπτει ότι στη μεταποίηση, τον πιο σημαντικό δηλαδή εμπορεύσιμο κλάδο της οικονομίας, η αξιοσημείώτη πτώση που σημειώθηκε στο ΜΚΕ δεν οδήγησε σε αντίστοιχη μείώση του επιπέδου τών τιμών, αλλά σε αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ του κεφαλαίου. Όλα τα εμπειρικά ευρήματα δείχνουν ότι το εγχείρημα μετασχηματισμού του μακροαναπτυξιακού υποδείγματος της οικονομίας από ένα υπόδειγμα μεγέθυνσης μέσώ της κατανάλώσης σε ένα υπόδειγμα μεγέθυνσης μέσώ τών εξαγώγών και/ή τών ιδιώτικών επενδύσεών δεν έχει επιτευχθεί. Οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας δείχνουν στοιχεία συνέχειας με τάσεις οριακής βελτίώσης που εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρούμε μείώση του ποσοστού ανεργίας από 24,9% τον Ιούνιο του 2015 σε 23,4% τον Ιούνιο του 2016, και αντίστοιχη οριακή αύξηση της απασχόλησης κατά 1,7% την ίδια περίοδο. Σημειώνουμε ότι, διατηρώντας το ρυθμό μείώσης της ανεργίας και με δεδομένες τις δημογραφικές και άλλες παραμέτρους, η αποκλιμάκώση της ανεργίας σε ποσοστά αντίστοιχα με αυτά του 2008 θα χρειαστεί περίπου 20 χρόνια.

Αναλύοντας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της αγοράς εργασίας παρατηρούμε ότι το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας κατά ηλικιακή κατηγορία εμφανίζεται στους νέους 15-24 ετών (49,1%), ενώ οι γυναίκες εμφανίζουν ποσοστό ανεργίας σημαντικά υψηλότερο έναντι τών ανδρών (27,6% έναντι 19,4%). Παράλληλα, πρέπει να τονίσουμε το γεγονός ότι η μακροχρόνια ανεργία ανέρχεται σε 72,2% του συνόλου τών ανέργών. Επίσης, η απορρύθμιση τών εργασιακών σχέσεών έχει προκαλέσει τη σταθερή άνοδο της μερικής απασχόλησης, τη χειροτέρευση βασικών δεικτών προστασίας της απασχόλησης και τη δραματική αύξηση τών επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεών εργασίας (ΣΣΕ). Ο δε νομοθετημένος κατώτατος μισθός ο οποίος είναι χαμηλότερος του 60% της διαμέσου τών μισθών ουσιαστικά θεσμοθετεί έναν «μισθό φτώχειας» σύμφώνα με τον δείκτη Kaitz.

Συνολικά, η εκτίμησή μας είναι ότι οι όποιες προσδοκίες για γρήγορη έξοδο της οικονομίας από την κρίση και για επιστροφή της στις αγορές το 2017 είναι υψηλού ρίσκου. Η δημιουργία νέών θέσεών εργασίας και η επέκταση της πραγματικής οικονομίας απαιτούν αναπτυξιακό πραγματισμό και πρώτοβουλίες ευρύτερες τών αβέβαιών αποτελεσμάτών που θα έχει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρώσης στην εξομάλυνση τών πιστώτικών συνθηκών και στη χρηματοδότηση της οικονομίας. Την ίδια στιγμή το πρόβλημα τών κόκκινών δανείών γίνεται όλο και πιο πολύπλοκο λόγώ του εγκλώβισμού της οικονομίας σε μια κατάσταση «υφεσιακής στασιμότητας» η οποία παρατείνει το πρόβλημα φερεγγυότητας τών ελληνικών συστημικών τραπεζών.

Βιώσιμες συνθήκες μείώσης του πιστώτικού ρίσκου της χώρας και του κόστους δανεισμού θα διαμορφώθούν μόνο ώς αποτέλεσμα της δημιουργίας βιώσιμών πρώτογενών πλεονασμάτών με διατηρήσιμες συνθήκες μεγέθυνσης, αύξησης της απασχόλησης και τών εισοδημάτών. Αυτές είναι και οι προϋποθέσεις που θα μειώσουν το έλλειμμα ποιότητας του ενεργητικού τών τραπεζών, ανοίγοντας το δρόμο για την επιστροφή της οικονομίας σε κανονικότητα ρευστότητας και χρηματοδότησης με πρόσβαση στις αγορές.

Βρείτε εδώ ολόκληρη την Ενδιάμεση Έκθεση.