Κλείνουμε ένα χρόνο από την ημέρα που ο κορωναϊός μπήκε στη ζωή μας, ανέτρεψε τα πάντα και κανείς δεν γνωρίζει πως οι συνέπειες της πανδημίας θα επηρεάσουν το μέλλον όχι μόνο του κοντινού μας περιβάλλοντος αλλά και της ανθρωπότητας ολόκληρης. Το πρωτοφανές για την εποχή μας υγειονομικό φαινόμενο μονοπώλησε το ενδιαφέρον των ιατρών ως προς τις αιτίες που το δημιούργησαν και τις μεθόδους πρόληψης και ίασης αλλά απασχόλησε και μια μεγάλη σειρά επιστημόνων των ανθρωπιστικών κλάδων που επιχείρησαν να το προσεγγίσουν καθένας με τον δικό του τρόπο και την μέθοδό του.    

Ανάμεσά τους και ο Δημήτρης Β. Ντούτσης, Διευθυντής της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ιωαννίνων τον οποίο η πανδημία βρήκε να έχει ολοκληρωμένη και να οδεύει προς το τυπογραφείο μια εξαιρετική εργασία που αφορούσε την Σχολική Υγιεινή στο Ζαγόρι του Μεσοπολέμου. Άθελά του, το βιβλίο του «Σχολική Υγιεινή στο Ζαγόρι του Μεσοπολέμου» (Εκδόσεις «Παρουσία») ήταν το πρώτο που αναφέρονταν σε τέτοια ζητήματα και μάλιστα στο περιβάλλον του σχολείου μια εποχή που πολλά από αυτά που σήμερα θεωρούνται αυτονόητα, δεν υπήρχαν ούτε καν στην σκέψη των περισσότερων εκπαιδευτικών και βεβαίως ούτε και του Υπουργείου Παιδείας ακόμη. Ειδικά δε για την Ήπειρο που παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι κάτοικοι των ορεινών και απομονωμένων χωριών, όπως το Ζαγόρι, διατηρούσαν ακόμη ακμαίες τις φτωχές τους κοινότητες, τα ζητήματα απαιτούσαν μια άλλη προσέγγιση απ’ ότι στις εύπορες πεδινές περιοχές και φυσικά τις πόλεις.

Ο Δημήτρης Β. Ντούτσης ερεύνησε όσα από τα  αρχεία των σχολείων του Ζαγορίου είχε στη διάθεσή του και μέσα τα κείμενά και τα σχόλιά του μας παρέδωσε ένα πολύτιμο έργο. Διαβάζοντας το βιβλίο του μαθαίνουμε ένα πλήθος πληροφοριών για κάθε χωριό: την κοινωνία του, την οικονομία του, την μορφωτική κατάσταση των χωριανών και την διάθεσή τους για προκοπή, τα όνειρα και τις ελπίδες που έτρεφαν για τα παιδιά τους, την αντίληψη των μαθητών και την όρεξη που είχαν να πηγαίνουν στο σχολείο και άλλα πολλά που οι νεότερες γενιές αγνοούν πλήρως. Μόνο στους ωριμότερους, αυτούς πού πήγαν στο σχολείο τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια που δεν είχαν αλλάξει και πολύ τα πράγματα μπορεί να θυμίζει κάτι το βιβλίο και να προκαλέσει μια νοσταλγική επιστροφή στο παρελθόν.

Αυτό που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει και συνάμα να το κάνει επίκαιρο και διδακτικό είναι ο τρόπος που αντιμετώπιζαν εκείνα τα χρόνια τις επιδημίες, όχι βέβαια σαν του κορωναϊού αλλά για την εποχή που δεν υπήρχαν όχι μόνο τα μέσα αντιμετώπισής τους αλλά ούτε και πληροφορίες και ευκολίες μετακίνησης πολλές υπήρχαν. Γρίπη/ες, ελονοσία, παρωτίτιδα, κοκύτης, ιλαρά, οστρακιά, τύφος, μηνιγγίτιδα είναι μερικές από τις αναφερόμενες επιδημίες , αιτίες για την μακρόχρονη απουσία των παιδιών από τα μαθήματα. Φτώχια, οικονομική εξαθλίωση, συνθήκες διαβίωσης και έλλειψη κανόνων ατομικής υγιεινής έφερναν πιο κοντά τις επιδημίες στο σχολείο όσο και αν το τελευταίο και η πολιτεία επεδίωκαν τη διαμόρφωση υγιεινών συνθηκών. Από το πλήθος των πληροφοριών που παραθέτει βλέπουμε πως το ζήτημα της υγιεινής αλλά και του εξοπλισμού των διδακτηρίων καθώς και η πρόνοια για τους άπορους μαθητές ήταν έντονη τόσο από πλευράς των κοινοτήτων αλλά και από πλευράς Κράτους με όσες βέβαια δυνατότητες είχε τότε.  

Τα ερευνητικά και συγγραφικά του ενδιαφέροντα του Δημήτρη Β. Ντούτση του οποίου η αγάπη για την Ήπειρο είναι προφανής, επικεντρώνονται στην Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης (αρχειακή έρευνα, ιστορική προσέγγιση των εκπαιδευτικών θεσμών και των παιδαγωγικών ιδεών), στην τοπική ιστορία και αξιοποίηση των τοπικών ιστορικών πηγών στη διδακτική διαδικασία, στην ιστορία της προσχολικής αγωγής και στην εκπαιδευτική πολιτική του ελληνικού κράτους στους ξενόφωνους πληθυσμούς κατά τον Μεσοπόλεμο. Ο ίδιος έχει δημοσιεύσει διάφορα άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους και έχει λάβει μέρος σε διάφορα πανελλήνια και διεθνή συνέδρια. Στα δημοσιεύματά του περιλαμβάνονται άρθρα σε έγκριτα ελληνικά περιοδικά και τόμους πρακτικών έγκριτων ελληνικών και διεθνών συνεδρίων.

Η φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα από το λεύκωμα «Ήπειρος» κοσμεί (με την άδεια του Μουσείου Μπενάκη) το βιβλίο του Κώστα Β. Ντούτση.

Ο Ηλίας Γ. Προβόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεγάλη Κάψη της Δυτικής Φθιώτιδας. Έγινε δημοσιογράφος και εργάστηκε επί πολλά χρόνια και αποκλειστικά στις εφημερίδες, κυρίως στην «Ελευθεροτυπία» από τις στήλες της οποίας οργάνωσε και προέβαλλε μια ειδική αρθρογραφία με τον τίτλο «Μικρές Πατρίδες» για την ελληνική περιφέρεια και τους ανθρώπους της καθώς και για την Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Συνεχίζει να γράφει και να δημοσιεύει φωτογραφίες με την ίδια θεματογραφία στο actimon.blogspot.com ενώ εκδίδει και βιβλία που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία.

*Αραρίσκω = Συνάπτω, συνδέω, προσαρμόζω