Πάνε πολλά χρόνια να ακουστεί η φωνή του ζευγά στο Στένωμα Ευρυτανίας· ένα χωριό που σε αντίθεση με τα περισσότερα του ορεινού αυτού τόπου έχει μείνει λίγος ενεργός κόσμος και διατηρεί την κοινότητα ασκώντας κατά κύριο λόγο την κτηνοτροφία. Παραπάνω από είκοσι, αλλά σε αυτή την περίοδο δεν σταμάτησαν τα οργώματα για τα κήπια και γίνονταν με φρέζες γιατί στις πατωσιές που είναι αυτά δεν μπορούσαν να ανέβουν μεγάλα τρακτέρ.
Πριν είκοσι χρόνια υπολογίζει ο Ταξιάρχης Μπανιάς, μόνιμος κάτοικος Στενώματος είχε να ζευτεί μουλάρι να οργώσει κήπο και τούτο γιατί οι αλλαγές στις συνθήκες ζωής και σε αυτά τα χωριά, έβαλαν στο περιθώριο και τα υποζύγια και όλες οι δραστηριότητες που εξυπηρετούσαν αυτά, ανατέθηκαν στις ρόδες. Έτσι οποιαδήποτε μεταφορά γίνονταν όπου πάταγε αυτοκίνητο και τα οργώματα μόνο εκεί που μπορούσε να κινηθεί τρακτέρ.
Τα υποζύγια σχεδόν ξεχάστηκαν και μόνο στις αναμνήσεις των παλιότερων αναφέρονταν. Ο Ταξιάρχης όμως, ένας προκομμένος άνθρωπος που τιμά τον τόπο του μένοντας μόνιμα στο Στένωμα με την οικογένειά του, την γυναίκα του Βασιλική και τα τρία παιδιά τους, εκτός από την κτηνοτροφία ασχολείται και με την μεταφορά ξύλων. Γι’ αυτό εδώ και χρόνια διατηρεί ένα κοπάδι από μουλάρια, διαλεγμένα ένα κι ένα γιατί εκτός από την ικανότητά τους στις μεταφορές (ορισμένα σέρνουν και κούτσουρα) θέλει να είναι υπερήφανος γι’ αυτά. Τα διαλέγει έναν προς ένα, τα περιποιείται και τα φροντίζει υποδειγματικά. Ο Ταξιάρχης δεν θεωρεί τα μουλάρια του εργαλεία, αλλά συνεργάτες και μαζί αντιμετωπίζουν όλες τις δυσκολίες που έχει ο τόπος για τις μεταφορές ξύλων από ξυλεύσεις που κάνουν οι δασικοί συνεταιρισμοί κυρίως σε όλη την Ευρυτανία και στις όμορες περιοχές. Τα μουλάρια το καταλαβαίνουν και αν μιλούσαν θα έλεγαν πως καλύτερο αφεντικό από τον Ταξιάρχη δεν υπάρχει και ποτέ δεν θα τον άλλαζαν γιατί δεν ξέρουν σε τι χέρια μπορεί να πέσουν.
Απ’ αυτά τα μουλάρια ο Ταξιάρχης διάλεξε την Ντίνα γιατί είναι η πιο καλόβουλη και υπομονετική να τη ζέψει στο αλέτρι κάτι που σαν δουλειά για το δωδεκάχρονο μουλάρι ήταν εντελώς άγνωστη. Ήξερε ότι είχε έρθει στον κόσμο να κουβαλάει στην πλάτη της ξύλα και άλλα πράγματα, να σέρνει κούτσουρα αλλά όργωμα πρώτη φορά την έβαζαν να κάνει. Δεν τα πήγε και άσχημα, με υπομονή και προσοχή ο Ταξιάρχης της έβαλε την λαιμαριά από την οποία ξεκινάνε οι τριχιές που σέρνουν το σιδερένιο αλέτρι και με χάδια στην χαίτη την έκανε να ξεκινήσει και τα πήγε μια χαρά. Δίπλα στην Ντίνα πήγαινε η μάνα του, Βασιλική με πείρα μιας ολόκληρης ζωής σε οργώματα και την βοηθούσε να μάθει τι κάνει. Θα μπορούσε να βάλει στο ζυγό κι άλλο ένα μουλάρι, το είχε δεμένο στο διπλανό χωράφι, αλλά δεν χρειάστηκε γιατί το χώμα του κήπου, χρόνια δουλεμένο δεν ήταν σκληρό και το όργωμα το έκανε μόνο η Ντίνα η οποία ανταμείφθηκε μετά με διπλή δόση κριθάρι. Επιστρέφοντας στο κοπάδι σίγουρα φαντάζομαι θα την τρέλαναν στις ερωτήσεις τα άλλα μουλάρια για το τι ήταν αυτό που έκανε, πως ένιωσε και άλλα τέτοια που για τον κόσμο των μουλαριών είναι τόσο σημαντικά και απαραίτητα να τα γνωρίζουν όλα γιατί κανένα δεν ξέρει πότε ο Ταξιάρχης θα βάλει ένα άλλο να κάνει τη δουλειά της Ντίνας στο χωράφι.
Ο Ταξιάρχης με το όργωμά του στο Στένωμα, πήγε κάνοντας ένα βήμα πίσω, δυο και δέκα μπροστά. Δεν είναι του παρόντος να αναφερθούν οι συνέπειες της πράξης του σε όλα τα πεδία, αλλά εκείνο που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι με το όργωμα που έκανε έγινε ο μεγάλος δάσκαλος, ο δάσκαλος που λείπει να μάθουν οι νεώτεροι κάποια πράγματα που η σημασία τους, πρακτική και ηθική, έχει αρχίσει να θολώνει. Ο Ταξιάρχης με την Ντίνα και την μάνα του δίπλα επανέλαβε μετά από πολλά χρόνια στο χωριό του, την δεύτερη πράξη που θεμελίωσε την γεωργία και τον πολιτισμό των ανθρώπων. Η πρώτη ήταν να σκάβει τη γη ο ίδιος ο άνθρωπος, με πολύ κόπο και ιδρώτα να δημιουργήσει μια μικρή παραγωγή. Η δεύτερη ήταν όταν εξημερώνοντας κάποια ζώα, συμμάχησε μαζί τους μοιράζοντας τον κόπο αλλά και μέρος της παραγωγης με το μουλάρι ή το βόδι που έβαλε στο ζυγό να δουλέψει γι’ αυτόν. Ο Ταξιάρχης και η Ντίνα ξανάφεραν στο προσκήνιο, ενός χωριού της Ευρυτανίας έστω, την θεμελιακή για την ιστορία του ανθρώπου πράξη στο χωράφι. Το όργωμα με την συνεργασία του ανθρώπου και του εξημερωμένου ζώου.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το Στένωμα Ευρυτανίας, στις δυτικές πλαγιές του Τυμφρηστού (Βελούχι) είναι ένα χωριό που ξεχωρίζει καθώς έχουν μείνει σε αυτό μερικές οικογένειες προκομμένων νέων (έχει νηπιαγωγείο με ένα παιδί και δημοτικό με τρία) που ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία. Στο Στένωμα μετριούνται περί τα 400 βοοειδή και 1.500 – 2.000 αιγοπρόβατα με τα οποία ασχολούνται αποκλειστικά οι ιδιοκτήτες τους και οι οικογένειές τους.
Ο Ηλίας Γ. Προβόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεγάλη Κάψη της Δυτικής Φθιώτιδας. Έγινε δημοσιογράφος και εργάστηκε επί πολλά χρόνια και αποκλειστικά στις εφημερίδες, κυρίως στην «Ελευθεροτυπία» από τις στήλες της οποίας οργάνωσε και προέβαλλε μια ειδική αρθρογραφία με τον τίτλο «Μικρές Πατρίδες» για την ελληνική περιφέρεια και τους ανθρώπους της καθώς και για την Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Συνεχίζει να γράφει και να δημοσιεύει φωτογραφίες με την ίδια θεματογραφία στο actimon.blogspot.com ενώ εκδίδει και βιβλία που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία.
*Αραρίσκω = Συνάπτω, συνδέω, προσαρμόζω
