Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος σήμερα ή αλλιώς απλά του Σωτήρος όπως λέμε στα χωριά της Δυτικής Φθιώτιδας αλλά και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας την σημερινή γιορτή…

«Μετεμορφώθης εν τω όρει Χριστέ ο Θεός, δείξας τοις Μαθηταίς σου την δόξαν σου, καθώς ηδύναντο. Λάμψον και ημίν τοις αμαρτωλοίς, το φως σου το αΐδιον, πρεσβείαις της Θεοτόκου, φωτοδότα δόξα σοι.»

Η σημερινή γιορτή ανήκει στις λεγόμενες Δεσποτικές Εορτές και αποτελεί μια από τις πιο σπουδαίες γιορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Γιορτάζεται με κατάνυξη κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου. Το περιεχόμενό της είναι το γεγονός της Μεταμόρφωσης του Χριστού στο Όρος Θαβώρ όπως μαρτυρείται από τα τρία Συνοπτικά Ευαγγέλια (Ματθαίος, Μάρκος, Λουκάς). Θεωρείται θεοφάνεια, δηλαδή φανέρωση–αποκάλυψη της θεότητας του Χριστού στους μαθητές Του.

Όμως, πέρα από τη θεολογική της σημασία, η Μεταμόρφωση έχει αφήσει βαθιά το αποτύπωμά της και στην παράδοση του ελληνικού λαού, ιδίως σε αγροτικές περιοχές όπου η εορτή συνδέεται με τον κύκλο της φύσης και τη σοδειά. Το πιο διαδεδομένο και γνωστό έθιμο που συνοδεύει τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος στην Ελλάδα είναι η ευλογία των πρώτων καρπών της νέας σοδειάς κυρίως των σταφυλιών και των σύκων που έχουν ωριμάσει στην ημερομηνία της γιορτής. Σε πολλές περιοχές, κυρίως αμπελουργικές, οι πιστοί φέρνουν τσαμπιά από τα πρώτα ώριμα σταφύλια και σύκα στον ναό ανήμερα της εορτής για να τα ευλογήσει ο ιερέας. Αφού διαβαστεί ειδική ευχή, τα σταφύλια μοιράζονται στους παρευρισκόμενους. Το έθιμο αυτό δεν είναι απλά μια προσφορά αγαθών. Έχει βαθιά συμβολική σημασία: εκφράζει την ευχαριστία στον Θεό για τους καρπούς της γης και την ελπίδα για καλή σοδειά. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην ελληνική αρχαιότητα όπου αντίστοιχα γιορτάζονταν οι Απαρχές με παρόμοιο περιεχόμενο και πέρασε  και στον χριστιανισμό. Το έθιμο αυτό διατηρείται ζωντανό σε περιοχές της Μακεδονίας, της Θράκης, της Κρήτης, της Πελοποννήσου και των νησιών, όπως στη Σάμο, τη Νάξο και τη Ρόδο. Σε ορισμένα μέρη, η εορτή της Μεταμόρφωσης σηματοδοτεί και την επίσημη έναρξη του τρύγου.

Πολλά εξωκλήσια και μοναστήρια στην Ελλάδα είναι αφιερωμένα στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και τιμούν πανηγυρικά τη μέρα αυτή. Στην Πάρο, στο Μέτσοβο, στην Ικαρία, στην Αμοργό και άλλες Κυκλάδες, η γιορτή έχει χαρακτήρα ιδιαίτερα λαϊκό και κοινοτικό, με νηστίσιμα εδέσματα, αλλά με επιτρεπόμενο το ψάρι λόγω της εορτής. Η Μεταμόρφωση εορτάζεται κατά τη διάρκεια της νηστείας του Δεκαπενταύγουστου, ωστόσο την ημέρα αυτή γίνεται χαλάρωση της νηστείας και επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριού. Αυτή η “επιείκεια” της Εκκλησίας δείχνει το μέγεθος και τη σημασία της εορτής, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί αφορμή για εορταστικό τραπέζι σε πολλές περιοχές, ακόμη και με νηστίσιμα εδέσματα εμπλουτισμένα με θαλασσινά ή ψάρι. Η Μεταμόρφωση θεωρείται ορόσημο και για άλλες αγροτικού ενδιαφέροντος παρατηρήσεις. Πολλοί αγρότες πίστευαν πως μετά τις 6 Αυγούστου “αλλάζει ο καιρός”, “δροσίζει”, και ξεκινά σιγά σιγά η προετοιμασία για το φθινόπωρο. Υπάρχει και η φράση «Του Σωτήρος αλλάζει ο καιρός», που διατηρείται ακόμη σε χωριά της Ηπείρου και της Θεσσαλίας.

Πολλά πανηγύρια υπάρχουν και στα χωριά μας στην Δυτική Φθιώτιδα αλλά και την Ευρυτανία, ενώ την μέρα αυτή πανηγυρίζει και η σπουδαία Μονή Αγάθωνος που βρίσκεται στους πρόποδες της Οίτης κοντά στην Υπάτη.

Να μην ξεχάσουμε επίσης να ευχηθούμε Χρόνια Πολλά και σε αυτούς που γιορτάζουν: Τον Σωτήρη, την Σωτηρία και την Ευμορφία.

Χρόνια Πολλά το λοιπόν σε εορτάζοντες και μη.

Κείμενο και φωτογραφιες: Κώστας Μαστροκώστας