Σήμερα η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Τρύφωνος, ο οποίος έχει καθιερωθεί στην εθιμική λατρεία ως ο προστάτης των γεωργών και πιο συγκεκριμένα των αμπελουργών.

Ο Άγιος Τρύφων παρουσιάζεται στις νεώτερες αγιογραφίες ως νέος, αγένειος, σγουρομάλλης, να κρατάει με το αριστερό του χέρι «κλαδευτήρι», εργαλείο, δηλαδή, με το οποίο γίνεται το κλάδεμα των αμπελιών. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, οι Ιερείς διαβάζουν αγιασμό και τις ευχές του Αγίου Τρύφωνος. Οι αμπελουργοί παίρνουν αυτόν τον αγιασμό και ραντίζουν τα αμπέλια τους, για να τα προφυλάξουν από τις διάφορες ασθένειες και τα ζωύφια.

Ο Άγιος Τρύφωνας, ως Άγιος προστάτης των αμπελουργών, δρα σημαντικά με τη θεία χάρη, κατά των ποικίλων εχθρών που ενεργούν βλαπτικά στα αμπέλια, στα δενδροκηπευτικά και τους αγρούς. Οι πρόγονοί μας τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, τις ασθένειες, τα έντομα, αλλά και όλα τα βλαπτικά για τις καλλιέργειές τους αυτόν τον τρόπο είχαν να τα αντιμετωπίσουν. Τα πάντα υποχωρούν μπροστά στον δούλο του Θεού Τρύφωνα, εφόσον βέβαια οι προσευχές προς τον Άγιο συνοδεύονται με την θερμή πίστη και τον σεβασμό στον Άγιο.
Στον Εξορκισμό του Αγίου μάρτυρος Τρύφωνος, αναφέρονται ονομαστικά τα διάφορα ζιζάνια: «… των αδικούντων την άμπελον, την χώραν τε και τον κήπον: Κάμπη, Σκώληξ, Σκωληκοκάμπη, Σκάνθαρος, Βρούχος, Ακρίς, Επίμαλος, Καλιγάρις, Μακρόπους, Μύρμηξ, Φθείρ, Ρυγίτης, Ψυλλίτης, Καυσοκόπος, Ερυσίβη, Κοχλοί, Ψαλίτης και ει τι άλλο προσφυσούν και μαραίνον τον καρπόν της σταφυλής και των λοιπών ειδών και λαχάνων».

Επισκέπτονται, λοιπόν, τους αμπελώνες την πρώτη Φεβρουαρίου και τους ραντίζουν με αγιασμό άλλοι πάλι κλαδεύουν και τέσσερα κλήματα. Τα κλήματα αυτά τα διαλέγουν να ’ναι ιδιαίτερα γερά, είτε βρίσκονται στις γωνίες του αμπελώνα, είτε σχηματίζουν σταυρό στο αμπέλι. Πάνω σ’ αυτά θα ρίξουν τον αγιασμό, προσβλέποντας στην ευφορία, στην καλή παραγωγή και στην καλοχρονιά.

Ποιος ήταν ο Άγιος Τρύφων

Ο Άγιος Μεγαλομάρτυρας Τρύφων έζησε το πρώτο μισό του 3ου αιώνα στη Λάμψακο της Φρυγίας, πόλη της Μικράς Ασίας στα παράλια του Ελλήσποντου. Καταγόταν από φτωχούς ευσεβείς γονείς και από μικρός μελετούσε το θείο λόγο και διέδιδε το Ευαγγέλιο του Χριστού. Ο Θεός τον προίκισε με ιδιαίτερα χαρίσματα και τη δύναμη να θεραπεύει αρρώστιες και να καταπολεμά τα δαιμόνια, γι’ αυτό αποκαλείται ιαματικός και συγκαταλέγεται στους Αναργύρους. Θεωρείται ο προστάτης των γεωργών και ο Άγιος που διώχνει τις ασθένειες των αγρών, των αμπελώνων και των κήπων. Στα θαύματά του περιλαμβάνεται η θεραπεία της κόρης του αυτοκράτορα Γορδιανού (238-244 μ.Χ.), η οποία βασανιζόταν από τον ίδιο τον δαίμονα. Στο μεγάλο διωγμό που εξαπέλυσε ο Δέκιος (249-251) παρουσιάστηκε στον έπαρχο της Ανατολής, τον Ακυλίνο, και ομολόγησε την πίστη του. Αρνήθηκε όλες τις δελεαστικές του προτάσεις και υποβλήθηκε σε φριχτά βασανιστήρια, τα οποία υπέμεινε με ακλόνητη σταθερότητα στην πίστη του προς τον αληθινό Θεό, που τον στήριξε στα μαρτύρια και έστειλε ένα λαμπερό στεφάνι πάνω από το κεφάλι του. Παρέδωσε το πνεύμα του λίγο πριν τη διαταγή του άρχοντα να τον αποκεφαλίσουν. Οι Χριστιανοί παρέλαβαν το τίμιο λείψανο του Μάρτυρα και το απέστειλαν, κατά την επιθυμία του, στη γενέτειρά του, τη Λάμψακο.

Για το βίο και τα θαύματά του, εκτός από τα εκκλησιαστικά βιβλία, η έρευνα στο διαδίκτυο απέδωσε πλούσιες πληροφορίες (ιδιαίτερα από τη Μονή Ξενοφώντος στο Άγιο Όρος, όπου υπάρχει τμήμα της Αγίας κάρας και οι μοναχοί έχουν καταγράψει πολλά θαυμαστὰ διηγήματα). Σε όλο το χριστιανικό κόσμο πολλές εκκλησίες είναι αφιερωμένες στο Άγιο όνομά του. Ήδη τον 6ο αιώνα υπήρχαν δύο βασιλικές στην Κωνσταντινούπολη. Ο Άγιος Τρύφωνας είναι προστάτης της Μόσχας όπου τιμάται και ως άγιος των πουλιών και τιμάται επίσης ιδιαίτερα στη Δύση (στο Κότορ του Μαυροβουνίου υπάρχει μεγάλη βασιλική).

Ο Άγιος Τρύφων είναι επίσης πολιούχος της Παλλήνης, μιας περιοχής με μεγάλη αμπελουργική παράδοση, της Βυτίνας Αρκαδίας, στην περιοχή της Καστορίας, στην Γουμένισσα και άλλων πολλών.

Στην Καστανιά Καρδίτσας

Η Καστανιά Καρδίτσας (Αγράφων) έχει τη μεγάλη ευλογία να φυλάσσει μέρος της τιμίας Κάρας του Αγίου Τρύφωνος. Όπως αναλυτικά εκθέτει στο βιβλίο του ο Γ. Κλήμος (Ιστορικά στοιχεία Καστανιάς και Μούχας Αγράφων, Καρδίτσα 2010, σελ. 307-322), με βάση τα επίσημα έγγραφα που συγκέντρωσε και την προφορική παράδοση, ευσεβείς κάτοικοι την αγόρασαν από ληστές στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και την εναπόθεσαν στο κατεστραμμένο σήμερα Μοναστήρι του Αγίου Τρύφωνος της Μούχας, απ’ όπου μεταφέρθηκε στην εκκλησία της Καστανιάς.
Προστάτης Άγιος του τόπου ο Άγιος Τρύφωνας, τιμάται με μεγάλη ευλάβεια, σεβασμό και πίστη από τους κατοίκους και, πέρα από τη στήριξη και τη βοήθεια όσων στις προσευχές τους επικαλούνται τη Χάρη του, έκανε πολλά θαύματα στην περιοχή σε περιόδους λειψυδρίας και επιδρομής ακρίδων.