Σε δυο προηγούμενα σημειώματα αναφερθήκαμε στη σημασία που είχε το γουρούνι σε ένα σπίτι μέχρι τα χρόνια που ήταν ακμαία και παραγωγική η ελληνική ύπαιθρος και στους ανθρώπους που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνδέονταν με αυτά· από την αγορά, το μεγάλωμά τους μέχρι την τελευταίο σκούξιμό τους στην αυλή και το κρέμασμά τους στο τσιγκέλι και κατόπιν στην επεξεργασία του κρέατος και όλων των παραγώγων απ’ αυτό.
Ενώ η υπόθεση μεγάλωμα γουρουνιού ήταν καθαρά οικογενειακή, σε κάποια μέρη γίνονταν που το επέτρεπε η βλάστηση και το περιβάλλον υπήρχαν χοιροβοσκοί που πρόσεχαν τα ελεύθερα γουρούνια και όλο το χρόνο μηχανεύονταν τρόπους πώς να τα πιάσουν όταν έρθει η ώρα τους. Τα οικόσιτα σπάνια κυκλοφορούσαν ελεύθερα για να μην κάνουν ζημιές στα κήπια και στις καλλιέργειες και περνούσαν τον καιρό τους στο κουμάσι τρώγοντας τα πάντα και υπηρετώντας την ανακύκλωση κάθε οργανικής ύλης του σπιτιου.
Από εκεί το ξεγελούσαν με τροφή, το άτομο που συνήθως το τάιζε πήγαινε με λίγο καλαμπόκι στα χέρια και το οδηγούσε στο σημείο που θα γίνονταν η σφαγή, ένα καθαρό μέρος που είχε κοντά μια βρύση και μια φωτιά που έβραζε το καζάνι με το νερό. Το σφάξιμο ποτέ σχεδόν δεν γίνονταν από ένα άτομο, όσο μικρό κι αν ήταν το γουρούνι. Για πρακτικούς αλλά και για ένα σωρό άλλους λόγους που η ρίζα τους ανάγεται στους μύθους και τις παραδόσεις, το σφάξιμο του γουρουνιού ήταν υπόθεση ομάδας και κοινότητας. Έτσι επέζησε σχεδόν μέχρι το τέλος του και έτσι κάπως ανιχνεύεται όπου ακόμη συντηρείται, έστω με διάφορους νεωτερισμούς που αν και επιφανειακά φαίνεται να αγγίζουν το θέμα, ανάγκες και προσαρμογές στην σημερινή ζωή, το αλλοιώνουν μέχρι την ρίζα του. Το κυριότερο, ο φόβος του υγειονομικού για σχετικά θέματα και η εφορία που αναγκάζουν τους περισσότερους που τρέφουν γουρούνια να τα σφάζουν στα βουβά και στα κρυφά και με τον ίδιο τρόπο να γίνεται και η διανομή τους, στους γνωστούς και τους μιλημένους!
Για το αναπόφευκτο σφάξιμό του, γιατί το γουρούνι σε αντίθεση με τα άλλα μεγάλα ζωντανά του σπιτιού, δεν είχε ζωή πάνω από λίγους μήνες, χρειάζονταν συνήθως δύο ή και περισσότεροι, ανάλογα με το μέγεθός του που πολλές φορές φανέρωνε και την οικονομική κατάσταση κάθε νοικοκυριού. Έδεναν με τρόπο, να τους καταλάβει τα δυο του πόδια, τα μπροστινά για να το τουμπάρουν ξαφνικά και να μην χτυπήσει αυτούς που το κρατούσαν καθηλωμένο στο έδαφος και αυτός που είχε το γενικό πρόσταγμα, του έκοβε το λαιμό με ένα μεγάλο χατζάρι. Μόλις γίνονταν αυτό και ενώ ακόμη σπαρταρούσε, ένα άτομο, συνήθως οι ηλικιωμένες γυναίκες θυμιάτιζαν την τομή για να διώξουν ότι κακό είχε μέσα του το ζωντανό και παράλληλα να ζητούσουν την εύνοια του για τον χαλασμό του. Έτσι έκαναν σχεδόν με κάθε ζωντανό που έτρεφαν και έπρεπε να σφάξουν αλλά με το γουρούνι διακρίνονταν καθαρά οι σχέσεις και οι αντιλήψεις που είχαν με τα οικόσιτα ζώα.
Μετά το σφάξιμο, οι άντρες έριχναν το ακέφαλο γουρούνι κάτω ανάμεσα σε δυο ξύλα και κάνοντας μια τομή στην κοιλιά του, χώριζαν στα δυο το κουφάρι του και άρχιζαν το γδάρσιμο. Αυτό έπρεπε να γίνει αστραπιαία, να μην παγώσει γιατί θα τους μείωνε την ταχύτητα. Μόλις έγδερναν το μέρος που φαίνονταν, το έπιαναν από τα πίσω πόδια και το κρεμούσαν σε ένα τσιγκέλι κι έτσι συνέχιζαν και με την πλάτη του. Έλαμπε, κάτασπρο από το λίπος το κρεμασμένο γδαρμένο κουφάρι και τότε του άνοιγαν την κοιλιά. Πέταγαν σε ένα ταψί τα εντόσθια και κρατούσαν λίγο από το συκώτι το οποίο έπαιρνε η νοικοκυρά για να φτιάξει αμέσως τον πρώτο μεζέ να ευχαριστήσει την παρέα που έσφαξε το γουρούνι γιατί μόλις τέλειωνε θα έφευγε να πάει σε άλλο σπίτι να συνεχίσει το έργο της.
Στα περισσότερα χωριά, οι παρέες αυτές στήνονταν αυθόρμητα, από γείτονες και χωριανούς που βοηθούσαν τον πιο έμπειρο και ξεκινούσαν από νωρίς το πρωί, παραμονές των Χριστουγέννων και ανήμερα πολλές φορές για να παρασύρονται οι άνθρωποι και χαλάνε τη νηστεία τους. Ο ρόλος τους ήταν να τα σφάξουν, να τα γδάρουν και να τα κρεμάσουν. Από εκεί και πέρα ο κάθε νοικοκύρης εκτιμούσε πόσο χρόνο ήθελε να κρυώσει το σφάγιο και κατόπιν το τεμάχιζε και άρχιζε η επεξεργασία που πολλές φορές κρατούσε ημέρες, πράγμα με το οποίο ασχολούνταν οι γυναίκες και παρά τις δυσκολίες και τα ελάχιστα μέσα που διέθεταν, το χαίρονταν. Με αυτό τον τρόπο θα εξασφάλιζαν το κρέας που θα κατανάλωνε η οικογένεια στις γιορτές αλλά θα είχαν και ένα σωρό άλλα πράγματα να νοστιμεύει το στόμα τους στους κρύους μήνες που θα ακολουθούσαν.
Στη φωτογραφία: Καλό είναι να κοιτάμε την παράδοση, αλλά καιροί που είναι πρέπει να φυλαγόμαστε γιατί η πολιτική ορθότητα που προβάλουν οι κάθε είδους δικαιωματιστές μπορεί να μας κάνουν ερείπια την ιστοσελίδα και να μας εξορίσουν σε χώρες εξωτικών φυτοφάγων. Γι’ αυτό και η φωτογραφία με τα ημιάγρια γουρούνια που είχαν πριν από δυο χρόνια ο Πάνος Μάνδαλος με τον Θωμά Κακό στο Παλαιοκάτουνο της Πρασιάς. Να θυμηθούμε πως σε ένα κόσμο που η περισσότερη κτηνοτροφία είναι σταυλισμένη και ελεγχόμενη, ένα κοπαδάκι γουρούνια κυκλοφορεί ελεύθερο και χαίρεται μάλλον που γίνεται και θέμα στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ...
Ο Ηλίας Γ. Προβόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεγάλη Κάψη της Δυτικής Φθιώτιδας. Έγινε δημοσιογράφος και εργάστηκε επί πολλά χρόνια και αποκλειστικά στις εφημερίδες, κυρίως στην «Ελευθεροτυπία» από τις στήλες της οποίας οργάνωσε και προέβαλλε μια ειδική αρθρογραφία με τον τίτλο «Μικρές Πατρίδες» για την ελληνική περιφέρεια και τους ανθρώπους της καθώς και για την Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Συνεχίζει να γράφει και να δημοσιεύει φωτογραφίες με την ίδια θεματογραφία στο actimon.blogspot.com ενώ εκδίδει και βιβλία που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία.
*Αραρίσκω = Συνάπτω, συνδέω, προσαρμόζω
