Το καλοκαίρι είναι η πιο επικίνδυνη περίοδος του χρόνου για να πάθει κάποιος κολικό του νεφρού, αφού έχει παρατηρηθεί  ότι τα περιστατικά σημειώνουν σημαντική άνοδο όσο ο υδράργυρος ανεβαίνει. Οι ειδικοί μάλιστα υποστηρίζουν ότι όσο πιο θερμό είναι το κλίμα τόσο περισσότερα είναι. Δηλαδή όσοι ζουν σε χώρες πιο κοντά στον Ισημερινό έχουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν τον ισχυρό, σχεδόν βίαιο πόνο του κολικού του νεφρού, που δύσκολα αντιλαμβάνονται όσοι δεν τον έχουν νιώσει.

«Σύμφωνα με μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Κέντρο Ενδοουρολογίας της Cleveland Clinic, όπου οι ερευνητές μελέτησαν δείγματα ούρων που λήφθηκαν χειμώνα και καλοκαίρι, διαπιστώθηκε ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης λίθων στα νεφρά είναι υψηλότερος το χειμώνα, επειδή εκείνους τους μήνες υπάρχει συνήθως περισσότερο ασβέστιο στα ούρα. Η υπερασβεστιουρία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για το σχηματισμό των λίθων», μας εξηγεί ο χειρουργός ουρολόγος Δρ. Νικόλαος Γ. Κατσένης. «Δεδομένου ότι η σωματική δραστηριότητα προστατεύει από την ανάπτυξη πέτρας, οι άνθρωποι που είναι λιγότερο δραστήριοι το χειμώνα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης λίθων στα νεφρά. Στη συνέχεια, όταν ζεσταθεί ο καιρός, οι πέτρες που σχηματίστηκαν κατά τη διάρκεια του χειμώνα αρχίζουν να κινούνται. Κι αυτό γιατί υπάρχει συνήθως αύξηση της δραστηριότητας αλλά και της λήψης νερού», προσθέτει.

Ο σχηματισμός αυτών των μικρών και σκληρών εναποθέσεων μετάλλων και όξινων αλάτων συντελείται, όταν υψηλές ποσότητές τους συγκεντρώνονται στα ούρα. Χωρίς την επαρκή λήψη νερού, οι ουσίες αυτές κρυσταλλώνονται και ενώνονται, δημιουργώντας πέτρες, το μέγεθος των οποίων κυμαίνεται σε μέγεθος από έναν κόκκο άμμου μέχρι μια μπάλα του γκολφ. 

Τα αίτια για τις πέτρες στα νεφρά

Υπάρχει, ωστόσο, κι ένα ποσοστό ανθρώπων που δημιουργούν πέτρες στα νεφρά το καλοκαίρι, λόγω ανεπαρκούς ενυδάτωσης. Παρά την άνοδο της θερμοκρασίας τους καλοκαιρινούς μήνες, δεν αυξάνουν αναλόγως  την ποσότητα υγρών που λαμβάνουν. Αυτό, σε συνδυασμό με την αυξημένη εφίδρωση ιδιαίτερα τις μέρες με υψηλή υγρασία, οδηγεί στο σχηματισμό νεφρόλιθων. 

«Δηλαδή, ο κύριος λόγος νεφρολιθίασης είναι η πρόσληψη ανεπαρκούς ποσότητας νερού. Το σώμα, που αποτελείται κυρίως από νερό, στη ζέστη έχει αυξημένες ανάγκες. Όταν δεν πίνουμε όσο πρέπει ή δεν λαμβάνουμε τους σωστούς τύπους υγρών, ο οργανισμός αφυδατώνεται και δημιουργεί πέτρες».

Η νεφρολιθίαση είναι πολύ συνηθισμένη πάθηση - έως και το 13% των ανδρών και το 6-7% των γυναικών θα σχηματίσουν μια πέτρα στα νεφρά κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η ύπαρξη μια πέτρας αυξάνει τις πιθανότητες «απόκτησης» και επόμενης. 

Παρότι η σύσταση όλων των λίθων δεν είναι η ίδια, η επαρκής και σωστή ενυδάτωση είναι το κλειδί για την αποφυγή τους, αλλά σχεδόν εξίσου σημαντική είναι η διατροφή και η καθημερινή άσκηση. Ειδικότερα, επιβάλλεται η κατανάλωση 8 έως 10 ποτηριών νερού καθημερινά. Το νερό απομακρύνει τις τοξίνες, το επιπλέον νάτριο και τις άχρηστες ουσίες από τον οργανισμό. Αντιθέτως, τα καφεϊνούχα ποτά, αρωματισμένα τσάγια και αναψυκτικά τύπου κόλα οδηγούν σε αφυδάτωση. Αντί αυτών, ευεργετική είναι η κατανάλωση φρέσκων χυμών φρούτων, λεμονάδας (χωρίς ζάχαρη), τζιτζιμπίρας, κ.ά.

Σε γενικές γραμμές, η μείωση της πρόσληψης αλατιού και ζάχαρης πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα όσων ανθρώπων επιδιώκουν να μη δημιουργήσουν πέτρες στα νεφρά. Το υπερβολικό αλάτι προκαλεί αποβολή του ασβεστίου από τα οστά, το οποίο εναποτίθεται στα νεφρά. Η ζάχαρη, από την άλλη πλευρά, διασπάται σε γλυκόζη, υψηλές ποσότητες της οποίας μπορεί να βλάψουν τα νεφρά κατά τη διάρκεια του φιλτραρίσματος. Τα πλούσια σε οξαλικά τρόφιμα, όπως τα καρύδια και ορισμένα λαχανικά, σε συνδυασμό με μια διατροφή που έχει υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, νάτριο και ζάχαρη, μπορεί να αυξήσουν το ασβέστιο στα νεφρά και στη συνέχεια τον κίνδυνο για νεφρολιθίαση. Η συνιστώμενη ημερήσια  πρόσληψη ασβεστίου είναι 1000 έως 1300 mg και οξαλικών 40 έως 50 mg Αυτό δεν σημαίνει ότι  τα πλούσια σε ασβέστιο ή οξαλικά τρόφιμα πρέπει να αποφεύγονται, γιατί αυτή η τακτική μπορεί να προκαλέσει ανεπάρκειά τους. Τα συμπληρώματα ασβεστίου πρέπει να λαμβάνονται με προσοχή. Επίσης, είναι εσφαλμένη η αντίληψη ότι οι ασθενείς που σχηματίζουν πέτρες ασβεστίου πρέπει να αποφεύγουν τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Η τρέχουσα έρευνα υποστηρίζει την κατανάλωση μιας κανονικής ποσότητας ασβεστίου στη διατροφή σχεδόν για όλους τους ασθενείς που σχηματίζουν πέτρες.

Στους επιρρεπείς στην ανάπτυξη λίθων συστήνεται επίσης η αύξηση της πρόσληψης μαγνησίου και κιτρικών. Το μαγνήσιο μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων. Τα επεξεργασμένα τρόφιμα αφαιρούν όλο το μαγνήσιο από τα τρόφιμα, έτσι φυσικά τρόφιμα όπως το καστανό ρύζι, το γιαούρτι, οι μπανάνες και τα αβοκάντο μπορούν να βοηθήσουν. Το κιτρικό οξύ βρίσκεται κυρίως στα λεμόνια και άλλα εσπεριδοειδή, το ακτινίδιο, τις φράουλες κ.ά.

Πέτρες στα νεφρά μπορεί να προκληθούν και από την πρόσληψη ορισμένων φαρμάκων όπως αναστολείς πρωτεάσης, αντιβιοτικά και διουρητικά. Επίσης, η υπερβολική χρήση αντιόξινων και δισκίων ασβεστίου μπορεί να είναι επιβλαβής. Γι’ αυτό οι ασθενείς δεν πρέπει να παραλείπουν να αναφέρουν στον γιατρό τους τα φάρμακα που λαμβάνουν.

Τέλος, είναι λάθος -και όχι μόνο για όσους πάσχουν από νεφρολιθίαση- η παραμονή των ούρων για πολύ ώρα στην ουροδόχο κύστη διότι όσο περισσότερο παραμένουν τα ούρα στην κύστη τόσο περισσότερος χρόνος υπάρχει για να κρυσταλλωθούν τα άχρηστα μέταλλα και άλατα και να σχηματίσουν πέτρες.

«Η πρόληψη μειώνει τις πιθανότητες σχηματισμού λίθων, αλλά δεν τις εξαλείφει. Η ύπαρξη ακόμα και ασυμπτωματικών λίθων πρέπει να αποτελεί αιτία διερεύνησης και θεραπείας. Αν και το ήμισυ αυτών αποβάλλεται με την ούρηση χωρίς παρέμβαση ή απλώς με τη λήψη φαρμάκων, οι υπόλοιπες χρήζουν επεμβατικής αντιμετώπισης, η οποία μπορεί να είναι εξωσωματική λιθοτριψία, ενδοσκοπικό χειρουργείο αφαίρεσης της πέτρας από τον ουρητήρα ή από τον νεφρό και τέλος διαδερμικό χειρουργείο αφαίρεσης λίθων. Η απόφαση για το είδος της παρέμβασης εξαρτάται από τη θέση, τον αριθμό, τη σύσταση, το σχήμα και το μέγεθος των λίθων. 

Εάν ο ασθενής αδιαφορήσει για την πάθησή του υπάρχει κίνδυνος μετακίνησης του λίθου από το νεφρό και απόφραξης του ουρητήρα. Στις περιπτώσεις που η απόφραξη συμβαίνει αργά δε συνοδεύεται από πόνο, με αποτέλεσμα να προκαλείται σιωπηλή βλάβη του νεφρού», προειδοποιεί ο Δρ. Κατσένης.

Οι πέτρες στα νεφρά επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο και ιδιαίτερα  σε περιόδους που η θερμοκρασία είναι υψηλή. Ειδικοί επιστήμονες προειδοποιούν ότι αναμένεται επιδείνωση των περιστατικών νεφρολιθίασης λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, δεδομένης της ισχυρής σχέσης μεταξύ θερμότητας και σχηματισμού λίθων στο ουροποιητικό σύστημα.