Μια άγνωστη λεπτομέρεια για το Μοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισας περιγράφει ο ακούραστος ερευνητής της ιστορίας της Ευρυτανίας, Γιάννης Δημητρίου και την αναδημοσιεύουμε για να γνωρίσουν όσοι επισκέπτονται την Ιερά Μονή μια ακόμη πτυχή στην μακρά ιστορίας της.

Προχθές στο μοναστήρι της Προυσιώτισσας γινόταν μια πολύ μυσταγωγική και συγκινητική πανήγυρη. Ήταν η μια από τις δύο φορές του έτους που η θεία λειτουργία δεν τελέστηκε στο καθολικό του μοναστηριού, αλλά στο σπήλαιο-κρύπτη- παρεκκλήσι που βρίσκεται πάνω από την κόγχη της εικόνας Της. Εκεί που φυλλάσονται τα λείψανα των αγίων, αλλά υπάρχει και Αγία Τράπεζα στην οποία τελείται λειτουργία δύο φορές τον χρόνο.

Η μία σαν προχθές 23 του Σεπτέμβρη, στη μνήμη του Αγίου Μάρτυρα Ιωάννη «του εκ των Μουσουλμάνων», ή «εξ Αγαρηνών» ή «του εκ Κονίτσης» που μαρτύρησε στο Αγρίνιο (τότε Βραχώρι) το 1814. Μαρτύρησε γιατί είχε γεννηθεί και ανατραφεί σε μουσουλμανική οικογένεια στη Κόνιτσα, αλλά διέπραξε το θανάσιμο για το Κοράνι αμάρτημα να αλλαξοπιστήσει και να βαφτιστεί Χριστιανός. Από την Κόνιτσα, τον έχασαν, τον έψαξαν, τον βρήκαν στο Βραχώρι, τον συνέλαβαν, τον βασάνισαν, τον αποκεφάλισαν και πέταξαν το άψυχο σώμα του σε ένα χαντάκι με εντολή να μην ταφεί. Για παντοτεινή προσβολή.

Και εκεί παρεμβαίνει ο δυναμικός και θρυλικός ηγούμενος του Προυσού, ο Κύριλλος Καστανοφύλλης, ο ηγούμενος της προεπαναστατικής εποχής, ο ηγούμενος του 1821 που φιλοξένησε τον άρρωστο Καραϊσκάκη, που δέχτηκε το δώρο του στρατηγού την επένδυση της εικόνας της Προυσιώτισσας, ο ηγούμενος που υποδέχτηκε το άψυχο σώμα του Μάρκου Μπότσαρη.

Αυτός ο ηγούμενος, ο παπά-Κύριλλος, πήρε ή δέχτηκε στο μοναστήρι το σκήνωμα του Μάρτυρα Ιωάννη και για να αποφύγει την εκδικητικότητα των Τούρκων αφεντάδων, τοποθέτησε το λείψανο με πάσα μυστικότητα σε εσοχή της κρύπτης που είπαμε πιο πριν. Μια κρύπτη μέσα στη κρύπτη δηλαδή. Έχτισε και σφράγισε την είσοδο της εσοχής. Στη συνέχεια χάραξε πάνω δίστιχη επιγραφή σε ιαμβικό τρίμετρο:

«Οὐ μεταλλεῖον ἀργυροχρύσου πέλω

ἀλλ' ὄλβον φέρω • πάντα λίθον μὴ κίνει».

Η επιγραφή προβλημάτισε πολλούς επί 160 χρόνια, αλλά ουδείς τολμούσε να παρακούσει την εντολή που έδινε:

«Δεν κρύβω θησαυρό ασήμι και χρυσό

κουβαλάω όμως την ευτυχία • μην μετακινείτε την πέτρα».

Το 1974 ο τότε ηγούμενος του Προυσού και μετέπειτα ηγούμενος της μονής Δοχειαρίου του Αγίου όρους, ο αγέρωχος Γρηγόριος (Ζουμής) ο Αρχιπελαγίτης, παράκουσε την προτροπή του προκατόχου του. Γκρέμισε τον σοβά, μετακίνησε την πέτρα και βρήκε το λείψανο του μάρτυρα Ιωάννη, με τις λεπτομέρειες της πληροφορίας της προέλευσής τους χαραγμένες πάνω σε ένα κεραμίδι. Ένα μήνυμα από τον ηγούμενο του 1814 στον ηγούμενο του 1974.

Προχθές 23.9.2024, 210 χρόνια από το μαρτύριο του Αγίου και 50 χρόνια από την μυθιστορηματική εύρεση του λειψάνου του, μια συντροφιά 9 Καρπενησιωτών είχαν την ευλογία να προσκυνήσουν στη Χάρη Της και στη Κρύπτη, πράττωντας το τάμα τους να περπατήσουν νύχτα με το φεγγαροφωτο από το Καρπενήσι ως τον Προυσό.

Αφιερωμένο σ' αυτήν την ευλογημένη συντροφιά!