Nextdeal newsroom, 10/5/2011 - 11:16 facebook twitter linkedin Διαταραχές σε παιδιά και εφήβους Nextdeal newsroom, 10/5/2011 facebook twitter linkedin Διαταραχές άγχους Ο Costello και οι επιστημονικοί του συνεργάτες το 1996 αποφάνθηκαν πως τα διάφορα είδη αγχωδών διαταραχών στα παιδιά υπερτερούν από το σύνολο όλων των άλλων διαταραχών σε αυτές τις ηλικίες. Δυστυχώς τα παιδιά μας προσβάλλονται από άγχος που όπως φαίνεται δεν μπορούν να διαχειριστούν με αποτέλεσμα οι αγχώδεις διαταραχές να είναι κάτι πάρα πάνω από σημείο των καιρών. Η εξάπλωση τους σε διάρκεια ενός έτους σε παιδιά ηλικίας από 9 ετών έως 17 ετών είναι 13%. Ας δούμε όμως περιληπτικά και όσο πιο απλά γίνεται κάποιες από τις πιο βασικές διαταραχές άγχους όπως η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, το άγχος αποχωρισμού, η σχολική φοβία, η κοινωνική φοβία, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η διαταραχή μετατραυματικού στρες. Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή Παιδιά με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή παρουσιάζουν υπερβολική ανησυχία για κάθε τι που σχετίζεται με επερχόμενη δραστηριότητα ή τις συνέπειες των δραστηριοτήτων αυτών. Ανησυχούν αδικαιολόγητα για την ακαδημαϊκή τους επίδοση ή τις αθλητικές δραστηριότητες ή και για ενδεχόμενες φυσικές καταστροφές όπως είναι οι σεισμοί ή οι πλημμύρες. Η ανησυχία επιμένει ακόμα και όταν το παιδί δεν κρίνεται από κανέναν ή τα έχει καταφέρει ήδη πολύ καλά. Λόγω της ανησυχίας τους, τα παιδιά μπορεί να είναι ιδιαίτερα συμμορφωμένα με τάση τελειομανίας και πάντα αβέβαια για τον εαυτό τους. Συνηθίζουν να επαναλαμβάνουν τα καθήκοντα τους εάν το αποτέλεσμά τους δεν είναι τέλειο. Αποζητούν την αποδοχή και χρειάζονται συνεχή επιβεβαίωση αναφορικά με την απόδοση τους και τις ανησυχίες τους. Σύμφωνα με τις μελέτες που έχουν καταγραφεί στο DSM-IV το ποσοστό εξάπλωσης της διαταραχής μέσα σε ένα χρόνο σε όλες τις ηλικίες είναι 3%. Περίπου ένας στους δύο ενήλικες που αποζητούν θεραπεία αναφέρουν πως εντοπίζουν την αρχή του προβλήματος στην παιδική ή και εφηβική ηλικία αλλά η αναλογία των παιδιών με αυτή τη διαταραχή που διατηρείται και στην ενήλικη ζωή δεν είναι ακόμα γνωστή. Τα ποσοστά υποχώρησης της ασθένειας δεν φαίνεται να είναι τόσο υψηλά όσο στη διαταραχή αποχωρισμού. Το άγχος βιώνεται από το παιδί σαν αίσθημα κινδύνου ενώ τα σωματικά συμπτώματα που συνοδεύουν αυτή την κατάσταση είναι πονοκέφαλοι, ναυτία ή και εμετοί. Συχνά τα παιδιά μπορεί να παραπονεθούν για αναπνευστική δυσφορία και ταχυκαρδία, πόνο στο στομάχι και εφίδρωση. Σε επίπεδο συμπεριφοράς έντονη είναι η ευερεθιστότητα που παρουσιάζουν, με τη μορφή ξεσπάσματος αλλά και η ιδιαίτερη δυσκολία τους να συναναστρέφονται άλλα παιδιά. Σε τέτοιες περιπτώσεις παρατηρούμε να κλαίνε εύκολα η να αντιδρούν φοβικά σε διαφορετικά ερεθίσματα και καταστάσεις εκδηλώνοντας αβάσιμο άγχος και υπερβολική ανησυχία. Σύμφωνα με τις ερευνητικές μελέτες τόσο οι γενετικοί αλλά και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες φαίνεται να έχουν σημαντική συμβολή στη δημιουργία της διαταραχής. Τα καλά νέα είναι ότι και αυτή η διαταραχή όπως και η διαταραχή αποχωρισμού αποτελούν καταστάσεις τις οποίες μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και να δουλέψουμε ψυχοθεραπευτικά, καθώς τα αποτελέσματα των νεότερων ερευνών αποκαλύπτουν σημαντικά ποσοστά αποκατάστασης. Αγχώδης διαταραχή αποχωρισμού Παρόλο που το άγχος ενός αποχωρισμού είναι ένα φαινόμενο σχετικά συχνό έως και αναμενόμενο στα βρέφη και τα νήπια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το συναίσθημα αυτό δεν είναι και το πιο κατάλληλο ή αναμενόμενο σε παιδία μεγαλύτερης ηλικίας ή και εφήβους. Σε τέτοιες περιπτώσεις τα συμπτώματα πιθανά αποτελούν δείγματα αγχώδους διαταραχής αποχωρισμού. Αλλά για να φτάσουμε σε μία τέτοια διάγνωση, τα επίπεδα του άγχους ή του φόβου θα πρέπει να προκαλούν τόσο δυσφορία αλλά και μείωση της λειτουργικότητας στο κοινωνικό, ακαδημαϊκό και εργασιακό περιβάλλον και η διάρκειά να είναι περισσότερο από έναν μήνα τουλάχιστον, σύμφωνα πάντα με το DSM-IV. Τα παιδιά που υποφέρουν από άγχος αποχωρισμού συνήθως γραπώνονται από τον γονιό και έχουν ιδιαίτερο πρόβλημα να πέσουν για ύπνο μόνα τους το βράδυ. Οι σκέψεις που περνάνε από το μυαλό τους κάθε φορά που ο γονιός θα πρέπει να απουσιάζει από το σπίτι είναι ότι μπορεί να εμπλακεί σε κάποιο ατύχημα ή ότι θα αρρωστήσει βαριά ή οτι με κάποιο τρόπο θα χαθεί από τη ζωή του παιδιού για πάντα. Δεν είναι όμως μόνο αυτό, συνήθως η επιθυμία να είναι μαζί με το γονέα ή να παραμένουν σπίτι μαζί (ασφαλής χώρος) δημιουργεί νέες δυσκολίες. Πιο συγκεκριμένα στην παρακολούθηση των σχολικών ή αθλητικών δραστηριοτήτων, ή να παραμείνουν σε ένα φιλικό σπίτι ή να μείνουν ακόμα και μόνα τους σε ένα δωμάτιο. Έχει παρατηρηθεί ότι το άγχος αποχωρισμού μπορεί να προκαλέσει ζαλάδα, ναυτία ή και ταχυπαλμία. Επιπροσθέτως, η αγχώδης διαταραχή αποχωρισμού συνδέεται συχνά με συμπτώματα κατάθλιψης, όπως η μελαγχολία, η απόσυρση, η απάθεια και η δυσκολία συγκέντρωσης, ενώ κοινό φόβο αποτελεί σε αυτά τα παιδιά η σκέψη ότι είτε αυτά είτε κάποιο μέλος της οικογένειάς τους μπορεί να πεθάνει. Συχνά στα πιο μικρά παιδιά παρατηρούνται εφιάλτες ή φόβοι για την ώρα του ύπνου. Γεγονός αποτελεί ότι το 4% των παιδιών και των νεαρών εφήβων υποφέρουν από αγχώδη διαταραχή αποχωρισμού. Και σύμφωνα με τα τελευταία αποτελέσματα, από παιδιά τα οποία φτάνουν στη θεραπεία το ποσοστό είναι ίδιο ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια, παρότι σύμφωνα με το DSM-IV σε στατιστικό δείγμα η διαταραχή φαίνεται να είναι πιο κοινή στα κορίτσια απ' ότι στα αγόρια. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί πως η διάγνωση είναι πολύ υψηλή σε παιδιά που ζουν σε γειτονιές επικίνδυνες και που έχουν πραγματικούς λόγους να φοβούνται να αφήσουν το σπίτι τους ή να αποχωριστούν αυτή την ασφάλεια. Αισιοδοξία όμως φέρνουν οι μετρήσεις που δείχνουν τα ποσοστά ύφεσης της διαταραχής να είναι αρκετά υψηλά. Ωστόσο υπάρχουν περίοδοι που η κατάσταση μπορεί να παρουσιάσει έξαρση. Αρκετές είναι και οι φορές που η διάρκεια της κατάστασης είναι ιδιαίτερα μεγάλη είτε μπορεί να αποτελεί προπομπό για κρίση πανικού με αγοραφοβία. Άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας που υποφέρουν από άγχος αποχωρισμού συχνά παρουσιάζουν δυσκολία στο να μετακομίσουν από κάποιο μέρος, ή να παντρευτούν ή και να δεσμευθούν σοβαρά με έναν άνθρωπο γιατί στο αντίποδα αυτής της κατάστασης υπάρχει πάντα ο φόβος του αποχωρισμού από τα παιδιά ή το σύντροφο. Οι αιτίες της διαταραχής αποχωρισμού δεν είναι ακόμη γνωστές παρ' ότι κάποιοι παράγοντες έχουν αναγνωρισθεί ως βασικοί για την πυροδότηση της. Παιδιά που φαίνεται να επηρεάζονται από τη διαταραχή είναι παιδιά που προέρχονται από οικογένειες που έχουν ισχυρούς δεσμούς. Η διαταραχή μπορεί να δημιουργηθεί μετά από κάποιο σοβαρό στρεσογόνο γεγονός όπως ο θάνατος ή κάποια σοβαρή ασθένεια μέσα στην οικογένεια. Τραυματικές εμπειρίες όπως η σωματική ή η σεξουαλική κακοποίηση μπορεί επίσης να σηματοδοτήσει την αρχή της διαταραχής. Χωρίς βέβαια να μπορούμε να καθορίσουμε με ακρίβεια τους γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες εμπλοκής, η διαταραχή ωστόσο φαίνεται να στηρίζεται στο οικογενές σύστημα. Κοινωνική φοβία Παιδιά με κοινωνική φοβία (επίσης ονομάζεται και κοινωνική αγχώδης διαταραχή) παρουσιάζουν μια έντονη και διαρκή φοβία αναφορικά με το να νιώσουν ντροπή ή αμηχανία σε κοινωνικές καταστάσεις, ή κατά την επίδοση τους σε μια δραστηριότητα, ή όταν η κατάσταση απαιτεί να μιλήσουν μπροστά σε κοινό ή στην τάξη, να μπούνε σε μια συζήτηση, να φάνε να πιούνε ή να γράψουν σε κοινή θέα. Τα συναισθήματα άγχους σε αυτή την περίπτωση προκαλούν σωματικές αντιδράσεις όπως, ταχυπαλμία, τρέμουλο, εφίδρωση, διάρροια, κοκκίνισμα και μυϊκή τάση. Κάποιες φορές είναι πιθανή μια κρίση πανικού σαν ακραία συνέπεια. Τόσο οι έφηβοι όσο και ενήλικες αναγνωρίζουν ότι οι αντιδράσεις τους είναι υπερβολικές, αλλά αυτό δε φαίνεται να μειώνει το φόβο τους. Τα παιδιά ωστόσο είναι πιθανό να μην αντιλαμβάνονται την αντίδραση τους ως υπερβολική αλλά φοβούνται ότι οι άλλοι παρατηρούν το άγχος τους και τα θεωρούν παράξενα και περίεργα. Τα πολύ μικρά παιδιά δεν μπορούν να διατυπώσουν με σαφήνεια τους φόβους τους, αλλά μπορεί να ξεσπούν σε κλάματα, να κάνουν πείσματα, να παγώνουν, να γαντζώνονται από τους γονείς, να παρουσιάζονται ως εξαιρετικά συνεσταλμένα, να αποτραβιούνται από την επαφή με τους άλλους, και να στέκονται στην άκρη σε μια κοινωνική εκδήλωση. Μπορεί να μένουν πίσω στο σχολείο, ή να αποφεύγουν το σχολείο εντελώς. Να μην παίρνουν μέρος σε κοινωνικές δραστηριότητες ακόμα και με παιδιά της ηλικίας τους. Η αποφυγή των καταστάσεων που προκαλούν φόβο ή ανησυχία, μπορεί να διαρκεί για εβδομάδες και να έχει άμεση παρεμβολή στην καθημερινή ζωή του ατόμου. Μπορεί να βρίσκουν ακατόρθωτο να μιλήσουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις ακόμα και παρουσία ενός οικείου προσώπου. Η κοινωνική φοβία είναι ένα φαινόμενο με συχνότητα από 3 έως 13% ανάλογα με το πόσο ισχυρός είναι ο φόβος και σε πόσες διαφορετικές καταστάσεις προκαλεί άγχος (Black 1997). Και σύμφωνα με το DSM-IV η πλειονότητα των ατόμων που υποφέρουν από τη διαταραχή είναι θηλυκού γένους. Επίσης η διαταραχή μπορεί να διαρκεί για μια ζωή ή να μειώνεται σταδιακά ή ακόμα και να εξαλείφεται με την πάροδο του χρόνου κάτι που φαίνεται να εξαρτάται κατά πολύ από τα γεγονότα της ζωής και το υποστηρικτικό περιβάλλον. Τα αίτια της κοινωνικής φοβίας είναι σύνθετα. Και σε αυτή την περίπτωση διαπιστώνεται η συμμετοχή γενετικών παραγόντων όσο και αναπτυξιακών συνθηκών. Οι σκέψεις των παιδιών είναι καταστροφικές όπως «θα γίνω ρεζίλι», ή «φαίνομαι κουτός». Οι σκέψεις αυτές πυροδοτούν σενάρια και οδηγούν σε αντιδράσεις αποφυγής του ερεθίσματος της κοινωνικοποίησης και με αυτόν τον τρόπο συντηρείται ο φαύλος κύκλος του άγχους τους. Η κοινωνική φοβία είναι μια από τις πιο συχνές διαταραχές στα παιδιά και στους εφήβους αλλά και τους ενήλικες. Και στη συγκεκριμένη διαταραχή η συμβολή της ψυχοθεραπείας αποτελεί έναν τρόπο άμβλυνσης της κατάστασης με στόχο την απώτερη εξάλειψή της. Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή η οποία κατατάσσεται στο DSM-IV σαν διαταραχή άγχους χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες χρόνιες εμμονές και καταναγκαστικές συμπεριφορές που προκαλούν έντονη δυσφορία και ψυχολογική φθορά. Οι εμμονές μπορεί να είναι επαναλαμβανόμενες σκέψεις, εικόνες και παρορμήσεις που εισβάλουν στο μυαλό χωρίς την συνειδητή συγκατάθεση. Συχνά η καταναγκαστική συμπεριφορά όπως το πλύσιμο των χεριών ή άλλου είδους τελετουργίες προκύπτουν στην προσπάθεια αντικατάστασης και διαγραφής της έμμονης ιδέας. Η διαταραχή εκτιμάται σε επίπεδα από 0.2 έως 0.8% στα παιδιά και πάνω από 2% στους ενήλικες (Flament et al., 1998). Θα πρέπει να επισημάνουμε πως και η διαταραχή ιδεοψυχαναγκασμού φαίνεται να παρουσιάζει τόσο γενετικούς όσο και περιβαλλοντικούς παράγοντες στην εμφάνιση της και αυτό στηρίζεται σε μελέτες που έγιναν σε δίδυμα αδέρφια. Εάν ένα από τα παιδιά παρουσίαζε ΙΨΔ, τότε και το άλλο παιδί είχε πολύ περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσει τη διαταραχή εάν τα δίδυμα ήταν μονοζυγωτικά παρά από τα δίδυμα που ήταν ετεροζυγωτικά. Η ΙΨΔ είναι πιο αυξημένη ανάμεσα σε συγγενείς πρώτου βαθμού των παιδιών με τη συγκεκριμένη διαταραχή και ιδιαίτερα του πατέρα (Lenane et al., 1990 ). Σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μίμηση συμπεριφοράς, διότι τα παιδιά αυτά εμφανίζουν διαφορετικά συμπτώματα από αυτά των συγγενών τους. (Leonard et al., 1997). Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μια από τις πιο σοβαρές διαταραχές των παιδιών και ιδιαίτερα βασανιστική αφού μετατρέπει την καθημερινότητα τους σε μια επίμονη προσπάθεια κατευνασμού του άγχους. Τα παιδιά καταναλώνουν μεγάλο μέρος της ημέρας και της ενέργειάς τους αντιμετωπίζοντας τα συμπτώματά τους. Δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν τις εργασίες τους και γενικότερα τα καθήκοντά τους διότι οι σκέψεις που τα επιβαρύνουν τα κάνουν να νιώθουν ότι ίσως είναι «τρελά». Ένα σύνολο τελετουργιών μπορεί να ξεκινά από το πρωί με στόχο την μείωση του άγχους των σκέψεών τους και με σκοπό να αισθάνονται ότι έχουν υπό έλεγχο την κατάσταση. Οι τελετουργίες αυτές τους δίνουν την αίσθηση ότι μόνο αν καταφέρουν να τις πραγματοποιήσουν με ευλάβεια η μέρα τους θα κυλίσει ομαλά. Όλο αυτό λειτουργεί εις βάρος του προγράμματός τους που επιβαρύνεται καθημερινά με αποτέλεσμα να βιώνουν επιπρόσθετο άγχος. Οι ιεροτελεστίες, οι καταναγκαστικές συμπεριφορές επαναλαμβάνονται και το βράδυ ώστε να αισθάνονται ασφαλείς. Τα παιδιά με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή εμφανίζονται πολύ αγχωμένα, με εκρήξεις θυμού και ευέξαπτα. Οι έντονες διαμάχες με τους γονείς είναι συχνό φαινόμενο στην προσπάθεια των παιδιών να εναρμονίσουν τη συμπεριφορά των γονιών με τις απαιτήσεις της διαταραχής τους. Για παράδειγμα κάποια παιδιά απαιτούν υπερβολική καθαριότητα σε ότι αφορά τα ρούχα τους ή το σώμα τους με αποτέλεσμα να απαιτούν από τους γονείς να πλένουν τα ρούχα τους μια και δυο φορές καθημερινά. Όταν οι γονείς αποφασίζουν να βάλουν ένα όριο επέρχεται κρίση. Τα κατακλύζει το άγχος και ο θυμός και σε συνδυασμό με την άρνηση των γονιών μπορεί να οδηγηθούν σε λογομαχία. Επισημαίνοντας τη σοβαρότητα της κατάστασης είναι σημαντικό να πούμε ότι σε παιδιά τα οποία πάσχουν από τέτοια μορφής διαταραχή είναι απαραίτητη η συμβολή ειδικού. Ενδεχομένως να χρειαστεί κάποια φαρμακευτική αγωγή αλλά και εκπαίδευση τόσο για τους γονείς όσο και για το παιδί για να μπορέσουν να μειωθούν οι ιεροτελεστίες και οι καταναγκασμοί. Διαταραχή μετατραυματικού στρες Τόσο τα παιδιά όσο και οι έφηβοι μπορεί σε κάποια στιγμή της ζωής τους να βιώσουν μια εμπειρία με έντονο άγχος που ενδεχομένως να τα επηρεάσει τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά. Οι αντιδράσεις τους ωστόσο είναι σύντομες και ξεπερνούν το γεγονός χωρίς να παρουσιάζουν περαιτέρω προβλήματα. Όταν όμως αυτή η εμπειρία είναι καταστροφική μπορεί να αναπτύξουν δυσλειτουργικότητα στη συμπεριφορά γνωστή ως διαταραχή μετατραυματικού στρες. Το αγχογόνο ή τραυματικό γεγονός εμπεριέχει καταστάσεις στις οποίες έχει επέλθει απειλή ή και σοβαρή βλάβη τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική ακεραιότητα του παιδιού. Τέτοιες περιπτώσεις είναι να γίνουν τα ίδια θύματα ή μάρτυρες σωματικής ή σεξουαλικής βίας, να εμπλακούν σε τροχαία ατυχήματα, να παραβρίσκονται σε φυσικές καταστροφές (πλημμύρες, σεισμοί) ή να διαγνωστούν με κάποια ασθένεια που απειλεί τη ζωή τους. Η πιθανότητα για ένα παιδί να αναπτύξει ΔΜΣ εξαρτάται από τη σοβαρότητα του τραύματος, εάν η εμπειρία είναι επαναλαμβανόμενη, την εγγύτητα του παιδιού στο τραύμα και τη σχέση του με το θύτη. Στη συνέχεια το παιδί μπορεί να παρουσιάσει συμπεριφορές επιθετικές και να είναι ιδιαίτερα μπερδεμένο. Επίσης παρουσιάζεται έντονος φόβος, θυμός, θλίψη, τρόμος και άρνηση. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρξει συναισθηματική αποκοπή ώστε να νεκρωθεί η να μπλοκαριστεί ο πόνος ή το τραύμα, η λεγόμενη ψυχοδιάσπαση. Παιδιά που αντιμετωπίζουν διαταραχή μετατραυματικού στρες αποφεύγουν καταστάσεις και μέρη τα οποία θυμίζουν την τραυματική εμπειρία. Επίσης μπορεί να εμφανίσουν συναισθηματική ανευθυνότητα, κατάθλιψη, απόσυρση και αποκοπή από τα συναισθήματά τους. Τα παιδιά μπορεί να αναβιώνουν την εμπειρία μέσω συχνών αναμνήσεων του γεγονότος, ή παίζοντας κάποιο παιχνίδι απεικονίζοντας πάνω στα παιχνίδια τους την τραυματική εμπειρία ξανά και ξανά. Βλέπουν συχνά εφιάλτες ή λειτουργούν και αισθάνονται σαν να ξανασυμβαίνει η εμπειρία τους παρόλη την έλλειψη ερεθίσματος. Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι ανησυχία μήπως πεθάνουν πολύ νωρίς, έλλειψη ενδιαφέροντος σε καθημερινές δραστηριότητες, σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι και στομαχόπονοι. Επιπλέον μπορεί να παρουσιάζουν πιο ξαφνικές και οξείες συναισθηματικές αντιδράσεις, ανικανότητα να πέσουν για ύπνο ή και να διατηρήσουν τον ύπνο τους, έλλειψη συγκέντρωσης αλλά και αυξημένη επαγρύπνηση για το περιβάλλον και τον περίγυρό τους και τέλος επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές που προκαλούν αναμνήσεις από το τραυματικό γεγονός. Τα συμπτώματα της διαταραχής μπορεί να κρατήσουν από κάποιους μήνες έως αρκετά χρόνια. Η καλύτερη θεραπεία στα τραυματικά γεγονότα είναι η πρόληψή τους ωστόσο όταν προκύψει κάτι τέτοιο η άμεση παρέμβαση κρίνεται ζωτικής σημασίας. Στο στόχο αυτό μπορούν να συμβάλλουν τόσο οι γονείς κατά κύριο λόγο όσο και το σχολικό και συγγενικό περιβάλλον με έμφαση στη δημιουργία και εδραίωση ενός περιβάλλοντος ασφάλειας. Σημαντικός είναι και ο ρόλος της ψυχοθεραπείας (ατομική, ομαδική και οικογενειακή) όπου δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να μιλήσει, να ζωγραφίσει, να παίξει ή και να γράψει για την εμπειρία. Διασπαστικές Διαταραχές Οι διασπαστικές διαταραχές όπως η εναντιωματική προκλητική διαταραχή χαρακτηρίζονται από αντικοινωνική συμπεριφορά και θα μπορούσαμε να πούμε πως αυτή η συμπεριφορά εμφανίζεται μεμονωμένα και όχι σαν ίδιον του χαρακτήρα του παιδιού. Αυτές οι συμπεριφορές συχνά συναντούνται και σε παιδιά με σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας. Επιπροσθέτως παιδιά που αναπτύσσουν πιο σοβαρές διαταραχές συμπεριφοράς, συνήθως εμφανίζουν σημάδια αυτής της διαταραχής σε πιο πρώιμα στάδια. Αν και είναι κοινό χαρακτηριστικό για πολλά παιδιά να αρπάζουν κάποιο αντικείμενο από άλλο παιδί, αυτού του είδους η συμπεριφορά μπορεί να προαναγγέλλει και μια πιο επιθετική συμπεριφορά και να αποτελεί το πρώτο σύμπτωμα μιας ενδεχόμενης εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής ή διαταραχής συμπεριφοράς όταν αυτό προκύπτει στην ηλικία των 4 ή 5 και αργότερα. Ωστόσο κάθε παιδί που παρουσιάζει ΕΠΔ δε σημαίνει ότι θα αναπτύξει κάποιου είδους διαταραχής συμπεριφοράς και συνήθως οι προβληματικές και δύσκολες συμπεριφορές που σχετίζονται με αυτή την κατάσταση συχνά υποχωρούν. Εναντιωματική προκλητική διαταραχή Η εναντιωματική προκλητική διαταραχή μπορεί να διαγνωστεί όταν ένα παιδί παρουσιάζει συνεχόμενα και επίμονα σημεία πρόκλησης, ανυπακοής και εχθρότητας απέναντι σε πρόσωπα κύρους ή εξουσίας όπως γονείς, δάσκαλοι και άλλοι ενήλικες. Η ΕΠΔ χαρακτηρίζεται από προβληματικές συμπεριφορές όπως, έντονοι καυγάδες και διαμάχες, ευερεθιστότητα, σκόπιμη οχληρότητα, κακεντρέχεια και εκδηλώσεων μνησικακίας απέναντι σε άλλα άτομα. Παιδιά που υποφέρουν από τη συγκεκριμένη διαταραχή συνήθως και ακολούθως χάνουν την υπομονή τους, καυγαδίζουν με ενήλικες, σκοπίμως αρνούνται να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις ή τους κανόνες που τίθενται στο σπίτι. Επιπρόσθετα κατηγορούν πάντα τους άλλους για τα δικά τους λάθη και είναι συνεχώς θυμωμένα και αγανακτισμένα. Το πείσμα τους προκύπτει για τον έλεγχο των ορίων των άλλων. Αυτά τα χαρακτηριστικά δημιουργούν σημαντικές δυσλειτουργίες και δυσκολίες τόσο στην οικογένεια όσο και στο φιλικό και σχολικό περιβάλλον (DSM-IV και Weiner, 1997). Η ΕΠΔ φαίνεται να απασχολεί το 2 έως το 6% του πληθυσμού και κατανέμεται εξίσου σε αγόρια και κορίτσια. Σε παιδιά προσχολικής ηλικίας η έντονη αντιδραστικότητα, η δυσκολία στο να μείνουν υπάκουα και η αυξημένη κινητικότητα μπορεί να υποδηλώνουν παράγοντες εκδήλωσης της διαταραχής. Ενώ με τις ενδεχόμενες συζυγικές δυσκολίες, την ανεπιτυχή εύρεση ανθρώπων που προσέχουν το παιδί κάποιες ώρες της ημέρας και τη συχνή αλλαγή αυτών των ανθρώπων σε συνδυασμό με ένα περιβάλλον με ευμετάβλητη ανεξέλεγκτη διαπαιδαγώγηση, αποτελούν σίγουρα παράγοντες που συμβάλουν αρνητικά στην κατάσταση. Διαταραχή συμπεριφοράς Παιδιά και έφηβοι με διαταραχή συμπεριφοράς, φέρονται επιθετικά, τσακώνονται συνεχώς, τρομοκρατούν, επιτίθενται σωματικά σε άλλους, επιβάλλονται σεξουαλικά στον ή στη σύντροφο τους ενώ δείχνουν ατελείωτη βαναυσότητα σε ανθρώπους και ζώα. Οι επιτηδευμένοι βανδαλισμοί σε περιουσίες είναι κοινό χαρακτηριστικό ενώ παράλληλα παρατηρείται χρήση ουσιών, κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ και πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα. Στα κορίτσια που πάσχουν από τη συγκεκριμένη διαταραχή παρατηρείται φυγή από το σπίτι και σε πολλές περιπτώσεις ανάμιξη με την πορνεία. Η συγκεκριμένη συμπεριφορά επεμβαίνει και στις μαθητικές και σχολικές τους επιδόσεις ή στον εργασιακό τομέα με αποτέλεσμα αυτά τα νέα παιδιά να μένουν πολύ πίσω. Σχέσεις με φίλους ή μεγαλύτερους ενήλικες είναι σπάνιες. Επίσης έχουμε μεγαλύτερα ποσοστά τραυματισμών, σχολικών αποβολών και προβλημάτων με το νόμο. Ενώ δεν είναι σπάνιες και οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες και τα στατιστικά στοιχεία που έχουμε αναφορικά με τα ποσοστά κατάθλιψης, σκέψεων αυτοκτονίας και αποπειρών είναι επίσης αυξημένα (Shaffer, 1996b). Τα ποσοστά αυτής της διαταραχής, στις ηλικίες από 9 έως 17 ετών κυμαίνονται από 1 έως και 4% (Shaffer, 1996a). Παιδιά με πρώιμη έναρξη της διαταραχής, για παράδειγμα πριν την ηλικία των 10 ετών είναι κυρίως αγόρια. Ενώ έχει παρατηρηθεί πως η διαταραχή είναι πιο κοινή στις πόλεις παρά στην επαρχεία (DSM-IV). Και δυστυχώς η πρώιμη έναρξη μας δίνει μεγαλύτερη πρόγνωση για πυροδότηση, στην ενήλικη φάση της ζωής, αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας. (DSM-IV, Rutter & Giller 1984, Hendren & Mullen, 1997). Περισσότερο από το 35% των παιδιών με οξεία αντικοινωνική διαταραχή γίνονται ενήλικες με αντικοινωνική διαταραχή. Οι αιτίες για τη δημιουργία αυτής της διαταραχής δεν είναι ακόμα γνωστές. Μελέτες με δίδυμα και υιοθετημένα παιδιά μας ενημερώνουν ότι η διαταραχή συμπεριφοράς έχει τόσο βιολογικούς όσο και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες εμπλοκής και δημιουργίας (Hendren & Mullen, 1997). Ενώ άλλοι σημαντικοί παράγοντες περιλαμβάνουν πρόωρη μητρική απόρριψη, απόσπαση από τους γονείς σε νεαρή ηλικία (ενώ οι αντικαταστάτες υπήρξαν ανεπαρκείς για τη φροντίδα αυτών των παιδιών), η ιδρυματοποίηση, η οικογενειακή αμέλεια ή η έλλειψη φροντίδας, η κακοποίηση ή η βιαιοπραγία, άλλες ψυχικές διαταραχές μέσα στην οικογένεια, το πολυμελές σχήμα μιας οικογένειας καθώς και οι ανεπαρκείς συνθήκες διαβίωσης (Loeber & Stouthamer-Loeber, 1986). Αυτοί οι παράγοντες φαίνεται να παρουσιάζουν βαρύτητα αναφορικά με την έλλειψη συναισθηματικών δεσμών, και την προοδευτική έλλειψη σεβασμού στους κανόνες και τις επιβραβεύσεις από την κοινωνία (Sampson & Laub, 1993). Άλλοι παράγοντες περιλαμβάνουν νευρολογικές βλάβες προκαλούμενες από επιπλοκές κατά τη γέννηση ή από ελλειμματικό βάρος κατά τη γέννηση. Επιπρόσθετα στους παραπάνω παράγοντες μπορούν να ενταχθούν, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, οι μαθησιακές δυσκολίες, η δυσλειτουργικότητα στην αυτονομία και η αναισθησία στον φυσικό πόνο και την τιμωρία. Έτσι ένα παιδί το οποίο παρουσιάζει κοινωνική αποξένωση και οποιαδήποτε από τις προαναφερθείσες νευρολογικές καταστάσεις είναι πιο ευάλωτο στην ανάπτυξη συναισθηματικής διαταραχής (Raine,1998). Στις περιπτώσεις αυτές η παρέμβαση πρέπει να είναι άμεση και αυτό λόγω της πρώιμης έναρξης της διαταραχής. Η εκπαίδευση των γονιών στο χειρισμό τέτοιων καταστάσεων κρίνεται απαραίτητη. Στόχος είναι η εκμάθηση τεχνικών ενθάρρυνσης κατάλληλων συμπεριφορών στα παιδιά τους αλλά και η ενδυνάμωση των συναισθηματικών δομών μεταξύ παιδιού και γονέα. Θεραπεία Οι αγχώδεις διαταραχές αποτελούν σήμερα φαινόμενο που αφορά όλους μας και ενώ όλοι λίγο πολύ βιώνουμε άγχος τα πράγματα διαφοροποιούνται όταν αυτός ο μηχανισμός μετατρέπεται σε διαταραχή, έτσι πολύ περισσότερο όταν μιλάμε για την ψυχική υγεία των παιδιών η ανάγκη για εύρεση της κατάλληλης λύσης κρίνεται επιτακτική. Είναι πολύ σημαντικό από την πλευρά του γονιών να επισημανθούν τα συμπτώματα όσο πιο έγκαιρα γίνεται. Ο μηχανισμός άρνησης από την πλευρά τους είναι κατανοητός σε ένα επίπεδο, όμως δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι για κάθε διαταραχή υπάρχει σήμερα και η κατάλληλη θεραπεία. Έτσι και με δεδομένο ότι τα στατιστικά των ερευνών είναι ενθαρρυντικά, η άρνηση και ενδεχομένως η επιθετική συμπεριφορά ενός γονιού που δεν είναι τίποτα άλλο από την οργάνωση του γύρω από το φόβο της άγνοιας και της «αρρώστιας», μπορεί να αποτελέσει επιβραδυντικό και ανασταλτικό παράγοντα σε ένα αποτέλεσμα που η επιστήμη πια μας ενημερώνει ότι μπορούμε να προσδοκούμε πολλά. Η θεραπευτική παρέμβαση τόσο σε επίπεδο φαρμακευτικής αγωγής,(όπου αυτή κρίνεται αναγκαία), ψυχοθεραπείας, αλλά και οικογενειακής θεραπευτικής εκπαίδευσης, αποτελεί σήμερα για κάθε πρόβλημα την πεμπτουσία του δρόμου προς την υγεία. Έτσι διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις θα μπορούσανε να φανούν αποτελεσματικές τόσο για τις αγχώδης όσο και για τις διασπαστικές διαταραχές. Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία φαίνεται να αποτελεί σύγχρονο εργαλείο στην αντιμετώπιση ακατάλληλων συμπεριφορών ή φοβιών μέσα από μια σειρά θεραπευτικών τεχνικών όπως η μίμηση προτύπων, η συστηματική απευαισθητοποίηση και άλλων που βασίζονται στη μάθηση μέσω παρατήρησης. Άλλες τεχνικές είναι η παρεμπόδιση της αντίδρασης κατά την οποία επιτυγχάνεται η ανοχή του άγχους χωρίς να καταφεύγομε σε συμπεριφορές που προκαλούν μεν ανακούφιση αλλά είναι δυσλειτουργικές. Τέλος η εκπαίδευση σε δεξιότητες όπως η διεκδικητική συμπεριφορά, η εκμάθηση δεξιοτήτων επικοινωνίας, η διαχείριση του θυμού και η παύση των σκέψεων αποτελούν επιπρόσθετους τρόπους μείωσης του άγχους τόσο σε παιδιά αλλά και σε ενήλικες. Άμεση και αποτελεσματική στα συμπτώματα, η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία βασίζεται στην αλλαγή τόσο της προβληματικής συμπεριφοράς αλλά και στην αλλαγή τρόπου σκέψης. Άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις, παρουσιάζουν εξαιρετικά αποτελέσματα με ένα διαφορετικό πλαίσιο και τρόπο θεώρησης των πραγμάτων. Τόσο η συστημική όσο και η ψυχοδυναμική θεραπεία με ένα πλούσιο υλικό τεχνικών έρχονται ενδεχομένως να συμπληρώσουν μια ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της κατάστασης. Η ανάλυση των σχέσεων στο οικογενές σύστημα, οι ρόλοι και η ενέργεια ανάμεσα στα μέλη μπορούν να δώσουν απαντήσεις και λύσεις στην ανάπτυξη της διαταραχής. Τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά το ζητούμενο θα παραμένει η ανακούφιση από τα συμπτώματα αλλά και η αναζήτηση και η παρέμβαση στις αιτίες. Η ψυχοδυναμική προσέγγιση με στόχο την αναζήτηση αυτών των αιτιών διεισδύει με πιο αργούς αλλά σταθερούς ρυθμούς στον πυρήνα της προβληματικής κατάστασης με εξαιρετικά ως προς τον θεραπευόμενο αποτελέσματα. Αυτό που θα πρέπει να έχουμε πάντα στο μυαλό μας είναι πως το παιδί με κάποια μορφή διαταραχής έχει τεράστιες πιθανότητες να την ξεπεράσει και ότι θα πρέπει όλοι μας να προσπεράσουμε τα πλαίσια μιας κοινωνίας που ελιτιστικά στέκεται απέναντι στην αρρώστια. Η στάση μας στα στερεότυπα τη υγείας θα πρέπει να είναι στιγμιαία και η αναζήτηση του δρόμου προς την ψυχική ευημερία να μετατραπεί σε ορμή, πείσμα και πίστη. *Μανδάλου Δήμητρα, Κλινική ψυχολόγος **Τα θέματα για το παιδί είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας της εφημερίδας «Παιδικός Σταθμός για Γονείς» και των ανθρώπων του νηπιακού κέντρου «Μανταρίνι». Κάντε click εδώ: www.psgg.gr και βρείτε όλα τα θέματα που αφορούν στην υγεία, ψυχολογία, ανάπτυξη, διατροφή, συμβουλευτική των παιδιών. Νηπιαγωγείο και Βρεφονηπιακό ΚέντροΜΑΝΤΑΡΙΝΙΛ. Κατσώνη 42 & Μ. Μπότσαρη, 145 61 ΚηφισιάHttp: www.mantarinikids.com E-mail: [email protected] Ακολουθήστε το Nextdeal.gr στο Google News .
Nextdeal newsroom, 1/5/2024 Η VALID.I Α.Ε.Α.Π. επιθυμεί να καλύψει κενή θέση εργασίας υπαλλήλου ασφαλιστικής διαμεσολάβησης!
TE - TRUST: Ζητείται γνώστης κλάδου Ζωής για άμεση πρόσληψη! Αθήνα, Νέα Σμύρνη Ζητείται γνώστης κλάδου Ζωής για άμεση πρόσληψη. Πλήρης απασχόληση, ασφάλιση, ικανοποιητικές αποδοχές, ανταγωνιστικές παροχές. Ελάχιστη προϋπηρεσία σε σχετική θέση, 3... Nextdeal newsroom, 21/02/2024 - 19:12 21/2/2024
Η Eurotrust Χρηματιστηριακή Α.Ε.Π.Ε.Υ αναζητά νέο μέλος για λογιστήριο εταιρίας! Η Eurotrust Χρηματιστηριακή Α.Ε.Π.Ε.Υ. επιθυμεί να εμπλουτίσει το ανθρώπινο δυναμικό της. Η θέση αφορά σε πλήρη απασχόληση. Παρέχεται ανταγωνιστική αμοιβή αναλόγως... Nextdeal newsroom, 07/02/2024 - 17:05 7/2/2024