Γράφουν οι Νίκος Φράγκος, Καθηγητής Ο.Π.Α  και Αγγελική Μουρατίδου, Chief Actuary, SANY CONSULTING

Τα τελευταία χρόνια η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της χαίρουν αυξημένης προσοχής τόσο από το ευρύ κοινό, όσο και από νομοθετικούς και ρυθμιστικούς φορείς.

Μοντέλα κλιματικού κινδύνου

Το ύψος του κλιματικού κινδύνου εκτιμάται μέσω μοντέλων πρόβλεψης και εκτίμησης. Αυτά τα μοντέλα επιτρέπουν στις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, τις κυβερνήσεις και του υπόλοιπους εμπλεκόμενους φορείς να αξιολογούν και να διαχειρίζονται την έκθεσή τους σε καταστροφικούς κινδύνους.

Τα μοντέλα κλιματικού κινδύνου μετρούν την πιθανότητα επέλευσης ενός καταστροφικού γεγονότος, όπως μια τροπική καταιγίδα, μια παρατεταμένη ξηρασία ή πλημμύρα, σε μια δεδομένη τοποθεσία, εντός μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Πέρα από την πιθανότητα επέλευσης σημασία σε ένα μοντέλο κλιματικού κινδύνου έχει η συχνότητα και η ένταση ενός καταστροφικού φαινομένου. Μια μεγάλη πλημμύρα που προκαλείται από έντονες βροχοπτώσεις έχει διαφορετικές επιπτώσεις από μικρότερες πλημμύρες που μπορεί να συμβαίνουν εξαιτίας άλλων γεωγραφικών χαρακτηριστικών ή της ποιότητας του εδάφους. Τέλος, η παράμετρος της τρωτότητας αξιολογεί το ύψος και το είδος της ζημιάς που αναμένεται σε διαφορετικά επίπεδα έντασης του κινδύνου και περιλαμβάνει και δευτερογενείς επιπτώσεις, όπως η διακοπή της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα, η ανάγκη στέγασης πληθυσμού εξαιτίας μιας κλιματικής καταστροφής.

Ενσωμάτωση του Κινδυνου Κλιματικής Αλλαγής στην ποσοτική διαχείριση κινδύνων στο εποπτικό πλαίσιο Solvency ΙΙ

Οι κίνδυνοι κλιματικής αλλαγής και βιωσιμότητας γενικότερα έχουν αυξανόμενη σημασία για τις επενδυτικές δραστηριότητες και τις δραστηριότητες άναληψης κινδύνων (underwriting) εκ μέρους των ασφαλιστών, καθώς μπορούν να επιφέρουν επενδυτικές ζημιές σε στοιχεία του ενεργητικού, αυξημένες ασφαλιστικές αποζημιώσεις ή και να επηρεάσουν αρνητικά την φήμη μιας επιχείρησης. Για τον λόγο αυτό, οι κίνδυνοι βιωσιμότητας και ειδικότερα η κλιματική θα πρέπει να αντικατοπτρίζονται στις στρατηγικές επενδύσεων και ανάληψης κινδύνων εκ μέρους των ασφαλιστών και να παρακολουθούνται από τη διαχείριση κινδύνων καθώς και από την αναλογιστική λειτουργία.

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες και δράσεις προς την κατεύθυνση του οικολογικού προσανατολισμού του χρηματοπιστωτικού κλάδου. Σε πρόσφατες δημοσιεύσεις, οι ρυθμιστικοί φορείς έχουν κάνει σαφές ότι αναμένουν από τον ασφαλιστικό κλάδο να αντιμετωπίσει ενεργά όλους τους σημαντικούς κινδύνους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή στο πλαίσιο των απαιτήσεων του pillar II (Πυλώνα ΙΙ) και της ORSA. Κάτι τέτοιο δεν περιλαμβάνει μόνο τον φυσικό κίνδυνο που απορρέει από την ίδια την κλιματική αλλαγή, αλλά και τις αλλαγές στις επενδυτικές συνθήκες και τα επενδυτικά εργαλεία λόγω της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό εγείρει το ερώτημα πώς αυτοί οι κίνδυνοι προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή μπορούν να ποσοτικοποιηθούν στο πλαίσιο των υπολογισμών της επάρκειας κεφαλαίων σε περιβάλλον Solvency II.

Το έργο της EIOPA για μία sustainable οικονομία αντικατοπτρίζει τον σημαντικό ρόλο των ασφαλιστικών επιχειρήσεων ως μακροπρόθεσμων επενδυτών και διαχειριστών κινδύνων για ευρύ φάσμα κινδύνων της κοινωνίας, διασφαλίζοντας ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο συμπεριλαμβάνει τους κινδύνους κλιματικής αλλαγής και βιωσιμότητας στους τομείς της φερεγγυότητας, της προστασίας των καταναλωτών και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας με κατάλληλο risk based τρόπο. To Solvency II, ως ένα risk-based forward-looking πλαίσιο, είναι ικανό να διαχειρίζεται τους κλιματικούς κινδύνους παράλληλα με τους άλλους κινδύνους που αναλαμβάνουν οι ασφαλιστικές εταιρείες. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την επιμέτρηση και τον μετριασμό των κινδύνων μπορούν ως επί το πλείστον να εφαρμοστούν και στους κλιματικούς κινδύνους.

Γίνεται φανερό, λοιπόν, ότι χρειάζεται να ληφθούν περαιτέρω μέτρα προς ένα πλαίσιο που θα σχετίζεται περισσότερο με τη βιωσιμότητα. Ήδη το 2021 εγκρίθηκε η προσαρμογή του πλαισίου «Solvency II» ώστε να συμπεριλάβει μια prudent αντιμετώπιση των κινδύνων βιωσιμότητας. Οι εκδοθέντες τροποποιητικοί κανονισμοί απαιτούν την ενσωμάτωση των κινδύνων βιωσιμότητας στη διαχείριση κινδύνων και τη διακυβέρνηση των ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Η EIOPA έχει αποδεχτεί τα δύο mandates που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τους κινδύνους βιωσιμότητας στο πλαίσιο της αναθεώρησης της οδηγίας «SolvencyII».

Το πρώτο mandate απαιτεί από την EIOPA να διερευνήσει έως το τέλος του 2023 το ενδεχόμενο αποκλίσεων κινδύνων που σχετίζονται με περιουσιακά στοιχεία ή τις δραστηριότητες που συνδέονται με περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς στόχους ή βλάπτουν τους στόχους αυτούς. Οι συνεχείς βελτιώσεις στη δημοσιοποίηση δεδομένων βιωσιμότητας από τις επιχειρήσεις, για παράδειγμα, μέσω της οδηγίας για τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών στην ΕΕ, τα ευρέως διαδεδομένα συστήματα εκτίμησης και τιμολόγησης των ανθρακούχων εκπομπών, όπως το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ), και η αυξανόμενη ευαισθητοποίηση των κοινωνιών, των επιχειρήσεων και των επενδυτών σχετικά με τους κινδύνους βιωσιμότητας, παρέχουν αυξανόμενες δυνατότητες ποσοτικοποίησης των αποκλίσεων κινδύνου που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή.

Δεδομένης της αναμενόμενης αύξησης της έκθεσης σε φυσικούς κινδύνους λόγω της κλιματικής αλλαγής, η EIOPA θα εστιάσει την ανάλυσή της σε συγκεκριμένες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων που έχουν ουσιαστική σημασία για τις επενδυτικές αποφάσεις των ασφαλιστών και, με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, τα ευρήματα και τις ανταλλαγές πληροφοριών με άλλες ενώσεις, θα καταλήξει στο συμπέρασμα κατά πόσον δικαιολογείται ειδική prudent μεταχείριση στο πλαίσιο του Solvency II.

To δεύτερo mandate απαιτεί από την EIOPA να επαναξιολογεί τακτικά την καταλληλότητα του πεδίου εφαρμογής και το calibration των παραμέτρων της standard formula όσον αφορά τον κίνδυνο φυσικών καταστροφών και, εάν είναι απαραίτητο, να γνωμοδοτεί σχετικά με πιθανές αλλαγές στο πλαίσιο της εποπτείας. Δεδομένου του συνεχούς και εξελισσόμενου αντικτύπου της κλιματικής αλλαγής στη συχνότητα και την ένταση των φυσικών καταστροφών, η τακτική επαναξιολόγηση των κεφαλαιακών απαιτήσεων για τον κίνδυνο φυσικών καταστροφών αποτελεί σημαντικό βήμα για την ενσωμάτωση των πλέον πρόσφατων εκτιμήσεων σχετικά με την κλιματική αλλαγή όσον αφορά τους κινδύνους και τις χώρες που πλήττονται και, ως εκ τούτου, τη διασφάλιση της φερεγγυότητας του ασφαλιστικού κλάδου έναντι της αυξανόμενης έκθεσης σε φυσικούς κινδύνους.

H EIOPA δημοσίευσε το 2021 την άποψή της για την συμπερίληψη της ανάλυσης κλιματικών σεναρίων στην ORSA. Είναι σημαντικό να αξιολογούνται οι κλιματικοί κίνδυνοι τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα με τη χρήση forward-looking ανάλυσης σεναρίων για την επαρκή προσαρμογή της επιχειρηματικής στρατηγικής. Οι πρόσφατα προτεινόμενες τροποποιήσεις της οδηγίας «Solvency II» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αντικατοπτρίζουν αυτές τις εκτιμήσεις. Ως επόμενο βήμα, η EIOPA θα δημοσιεύσει κατευθυντήριες γραμμές για τη διευκόλυνση της εφαρμογής των materiality assessments και των σεναρίων κλιματικής αλλαγής στην έκθεση ORSA.

Σε μια πρόσφατη δημοσίευση της oliverwyman παρουσιάστηκε μια πρακτική προσέγγιση για την ποσοτικοποίηση των κινδύνων περιουσιακών στοιχείων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή στο πλαίσιο της ORSA. Η προσέγγιση αυτή είναι μια forward-looking προσέγγιση αποτίμησης, η οποία μεταφράζει αποτελεσματικά τα σενάρια πολιτικής για το κλίμα σε απτές επιπτώσεις στα περιουσιακά στοιχεία. Ιδιαίτερη εστίαση της παρουσιαζόμενης προσέγγισης αφορά στην αποτελεσματική εφαρμογή στις υφιστάμενες διαδικασίες, χρησιμοποιώντας άμεσα διαθέσιμες πηγές δεδομένων τόσο για την κατασκευή σεναρίων όσο και για τον ποσοτικό προσδιορισμό του κινδύνου για έναν τυπικό ευρωπαϊκό ασφαλιστή ζωής. Δεδομένης της αντιπροσωπευτικής κατανομής των στοιχείων ενεργητικού, η μελέτη αυτή παρουσιάζει τον αντίκτυπο των διαφόρων σεναρίων πολιτικής για το κλίμα στις κεφαλαιακές απαιτήσεις του Solvency II και στον προκύπτοντα δείκτη κάλυψης. Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής δείχνουν ότι οι ασφαλιστές μπορούν να αναμένουν σημαντική, αλλά όχι καταστροφική έκθεση στον κίνδυνο κλιματικής μετάβασης. Δείχνει επίσης ότι ο κίνδυνος αυτός μπορεί να μετριαστεί σημαντικά με την υιοθέτηση μιας επενδυτικής προσέγγισης που ευθυγραμμίζεται περισσότερο με τους στόχους προστασίας του κλίματος, δίνοντας μεγαλύτερη προσοχή στα ESG criteria[9], δηλαδή στα οικονομικά, κοινωνικά και σχετικά με τη διακυβέρνηση κριτήρια:

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ποσοτική αξιολόγηση των κινδύνων βιωσιμότητας θα διαδραματίζει ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στην περαιτέρω ανάπτυξη των κανονιστικών απαιτήσεων του πλαισίου Solvency II και εν γένει των αξιολογήσεων έκθεσης σε κλιματικούς κινδύνους σε ολόκληρο τον ασφαλιστικό κλάδο. Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να είναι έτοιμες να ανταποκριθούν σε αυτές τις απαιτήσεις, όσον αφορά τόσο την έκθεση τους σε κίνδυνο, όσο και την ενσωμάτωση των αναγκαίων τροποποιήσεων στις διαδικασίες τους.