Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ο μυϊκός δακτύλιος που υπάρχει στο κάτω μέρος του οισοφάγου και εμποδίζει την παλινδρόμηση της τροφής από το στομάχι για κάποιο λόγο δεν κλείνει εντελώς, με αποτέλεσμα το περιεχόμενο του στομάχου να μπορεί να επιστρέψει στον οισοφάγο.

«Συχνά συνυπάρχει µε διαφραγµατοκήλη, κατά την οποία τμήμα ή ολόκληρο το στομάχι εισέρχεται από το οισοφαγικό τρήμα ή από άλλα ελλείμματα του διαφράγματος, στον θώρακα, προκαλώντας χρόνια ή οξέα προβλήματα», εξηγεί ο δρ. Ιωάννης Κ. Κοζαδίνος, Διευθυντής της Α΄ Ρομποτικής Χειρουργικής Κλινικής του Metropolitan Hospital. 

Εκτός από τη διαφραγµατοκήλη, άλλοι αιτιολογικοί παράγοντες γνωστοί σήμερα είναι:

•  Η παχυσαρκία
•  Το κάπνισμα
•  Η κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών (λιπαρές τροφές, τηγανητά, καυτερές τροφές) και ποτών
•  Η αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση
•  Η κατανάλωση μεγάλων γευμάτων σε συνδυασμό με κατάκλιση αμέσως μετά το φαγητό
•  Η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων (π.χ. αντιχολινεργικά, ανταγωνιστές β-υποδοχέων, βρογχοδιασταλτικά, ανταγωνιστές διαύλων ασβεστίου, ντοπαµινεργικά φάρμακα, προγεστερόνη, κ.ά.).

Συμπτώματα

Αυτά περιλαμβάνουν:

• Οπισθοστερνικό καύσο

• Όξινες αναγωγές

• Πόνο στον στόμαχο ή οπισθοστερνικά

• Επιµένοντα πόνο στον λαιμό, βράγχος φωνής ή λαρυγγίτιδα

• Χρόνιο βήχα, άσθμα αρχόµενο σε μεγάλη ηλικία, άσθμα κυρίως τις βραδινές ώρες και συχνές λοιμώξεις αναπνευστικού

• Αίσθημα ξένου σώματος στον λαιμό

• Κακή στοματική υγιεινή

• Δυσφαγία ή οδυνοφαγία, πόνο δηλαδή κατά την κατάποση τροφών.

Επιπλοκές

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόµηση εμφανίζει σοβαρές επιπλοκές που μπορεί να αφορούν µόνο τον ίδιο τον οισοφάγο ή και γειτονικά όργανα όπως π.χ. την καρδιά (καρδιακά ενοχλήματα). Οι συνήθεις επιπλοκές είναι:

• Δημιουργία φλεγμονής (οισοφαγίτιδα) και ελκών στον οισοφάγο

• Δημιουργία στενώσεων οισοφάγου εξαιτίας της επούλωσης των ελκών

• Φλεγμονή λάρυγγα µε βράγχος φωνής λόγω οιδήματος των φωνητικών χορδών

• Χρόνιες αλλοιώσεις στον πνεύμονα έως και πνευμονική ίνωση ή βρογχεκτασίες

• Ανάπτυξη οισοφάγου Barrett

• Ανάπτυξη καρκίνου του οισοφάγου.

Ο οισοφάγος Barrett

Είναι η κατάσταση κατά την οποία ο εσωτερικός χιτώνας του οισοφάγου υφίσταται αλλαγές. Συγκεκριμένα, μεταπλάσσεται, προκειμένου να προστατευτεί από την επίθεση του όξινου γαστρικού υγρού που παλινδροµεί. Όμως, κάθε βεβιασμένη αλλαγή στους ιστούς του ανθρώπινου σώματος μπορεί να οδηγήσει σε δυσπλασία. 

Έτσι, η κατάσταση αυτή αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου. Ασθενείς µε οισοφάγο Βarret πρέπει να ακολουθούν αυστηρό πρόγραμμα τακτικών ενδοσκοπήσεων και λήψης βιοψιών και μακροχρόνια φαρμακευτική αγωγή. Εφόσον διαπιστωθεί υψηλού βαθμού δυσπλασία έχει ένδειξη ή ολική οισοφαγεκτοµή χωρίς λεµφαδενικό καθαρισµό ή η ενδοσκοπική αφαίρεση της βλάβης με τη χρήση laser, µε εφ' όρου ζωής λήψη των PPIs (αναστολείς αντλίας πρωτονίων) ή θολοπλαστική κατά Nissen. Επιπλέον, είναι απαραίτητος τακτικός ενδοσκοπικός έλεγχος αναλόγως µε τις οδηγίες του θεράποντα γαστρεντερολόγου.

Διάγνωση

Το ιστορικό και τα συμπτώματα του ασθενούς οδηγούν µε μεγάλη ακρίβεια στη διάγνωση της νόσου. Ο περαιτέρω διαγνωστικός έλεγχος στόχο έχει να αποκλείσει άλλα προβλήματα που μπορεί να «μιμούνται» την παλινδρόμηση (π.χ. καρδιολογικά προβλήματα που προκαλούν πόνο στον θώρακα) και να καθορίσει την έκταση και τη βαρύτητα της νόσου. Μπορεί να περιλαμβάνει:

• Οισοφαγογαστροσκόπηση: για την επισκόπηση βλαβών στον οισοφάγο και την άμεση επισκόπηση του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα

• Μανοµετρία οισοφάγου: για τη μελέτη των πιέσεων του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα

• pHµετρία οισοφάγου: είναι η εξέταση εκλογής, αυτή που θα επιβεβαιώσει την παλινδρόμηση του όξινου περιεχομένου του στομάχου προς τον οισοφάγο

• Αξονική τομογραφία για τυχόν συνυπάρχουσα διαφραγματοκήλη.

Θεραπεία

Ήπια συμπτωματολογία:

Σε ήπια συμπτωματολογία και εφόσον δεν αποδειχθεί η συνύπαρξη διαφραγµατοκήλης, η αντιμετώπιση έγκειται σε συντηρητικά μέτρα, μέτρα δηλαδή που αφορούν σε αλλαγές του τρόπου ζωής της/του ασθενούς. Αυτά που συνιστώνται είναι:

• Η απώλεια βάρους

• Το ανασήκωμα του μαξιλαριού ή του στηρίγματος του κεφαλιού στο κρεβάτι

• Η αποφυγή φαγητών που προκαλούν όξινες παλινδροµήσεις (π.χ. καφές, σοκολάτα, αλκοόλ, λιπαρά φαγητά κ.ά.)

• Η αποφυγή λήψης μεγάλης ποσότητας φαγητού πριν από την κατάκλιση.

• Η διακοπή του καπνίσματος

• Η αποφυγή στενών παντελονιών ή το υπερβολικό σφίξιμο της ζώνης.

Μέτρια-σοβαρή συμπτωματολογία

• Λήψη φαρμάκων: αντιόξινα, αντιϊσταµινικά, αναστολείς αντλίας πρωτονίων.

• Χειρουργική αντιμετώπιση: εφόσον από τον διαγνωστικό έλεγχο προκύψει η ύπαρξη διαφραγµατοκήλης ή τα συμπτώματα δεν υφίενται µε χρόνια φαρμακευτική αγωγή ο ιατρός πρέπει να προχωρήσει σε χειρουργική αντιμετώπιση. 

Η αποκατάσταση, χειρουργικά, της σωστής ανατομίας της περιοχής οδηγεί σε εξαφάνιση των συμπτωμάτων και οριστική ανακούφιση του ασθενούς. Η πιο κοινή αντιπαλινδροµική επέμβαση είναι η θολοπλαστική κατά Nissen.

Σχηματική απεικόνιση επέμβασης Nissen

Κατά την επέμβαση αυτή, που γίνεται πλέον λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά, ο θόλος του στομάχου χρησιμοποιείται για τη δημιουργία ενός καινούριου σφιγκτήρα. Η διάρκεια της μετεγχειρητικής νοσηλείας είναι ένα με δύο 24ωρα και ακολουθεί μια μικρή περίοδος προσεκτικής διατροφής. Ο ασθενής επιστρέφει γρήγορα στην καθημερινότητά του ακολουθώντας προσεκτική διατροφή για μια μικρή περίοδο