Η Ιατρική Ευθύνη συνδέεται με ανθρώπινη αδυναμία που μπορεί να οδηγήσει σε εξ αμελείας λάθος ή παράλειψη. Πάντα υπάρχει και βαραίνει. Ωστόσο, η σύγχρονη κοινωνία έχει βρει τρόπο, μέσω της Ασφάλισης, να απαλύνει τις συνέπειες της ιατρικής ευθύνης και να διασφαλίζει τη συνέχεια του ιατρικού επαγγέλματος προς όφελος της κοινωνίας.

Το σύστημα παροχής ιατρικών υπηρεσιών στη χώρα μας πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να λειτουργεί σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, αρχής γενομένης από το θεσμικό πλαίσιο που διέπει την ίδια την ιατρική ευθύνη τόσο των γιατρών όσο και των νοσοκομείων. Υπάρχουν διάφορα περιστατικά, που αναδεικνύουν τις επικρατούσες παρωχημένες αντιλήψεις αναφορικά με την ιατρική ευθύνη και την ανάγκη αναθεώρησής τους σε συνδυασμό με τη σωστή ασφαλιστική κάλυψή της, προκειμένου να υπάρχει δίκαιη αποζημίωση θυμάτων από ενδεχόμενα ιατρικά λάθη χωρίς χρονοβόρες δικαστικές διώξεις γιατρών - νοσοκομείων. 

Υφιστάμενη αναχρονιστική κατάσταση

• Η ιατρική αμέλεια μπορεί να ερμηνευθεί ως “βαριά” και να θεωρηθεί ποινικό αδίκημα με αποτέλεσμα ο επιστήμονας γιατρός, στην περίπτωση εξ αμελείας ζημιογόνου λάθους ή παράλειψής του, να θεωρείται και να διώκεται αυτεπάγγελτα ως “εγκληματίας”.
• Το σύστημα λειτουργίας σε ότι αφορά συμβατικές σχέσεις γιατρών με νοσοκομεία καθώς και το σύστημα απονομής δικαιοσύνης σε περίπτωση ιατρικού λάθους, απέχουν από την ισχύουσα διεθνή πρακτική και νομολογία 
• Δεν έχει θεσμοθετηθεί η Ασφάλιση Ιατρικής Ευθύνης Γιατρών και Νοσοκομείων, ώστε να υπάρχει κατάλληλος μηχανισμός που να αποζημιώνει με επάρκεια και έγκαιρα τους άτυχους παθόντες. Είναι σύνηθες, οι όποιες αποζημιώσεις να προκύπτουν μετά από μακροχρόνιες, δαπανηρές και ψυχοφθόρες διαδικασίες, που απαξιώνουν τον άνθρωπο και το ιατρικό λειτούργημα.
• Η Ασφάλιση Ιατρικής Ευθύνης υπάρχει μόνο ως συμβατική απαίτηση ιδιωτικών νοσοκομείων προς τους συνεργαζόμενους γιατρούς χωρίς τα ίδια τα νοσοκομεία να διαθέτουν αντίστοιχη ασφαλιστική κάλυψη για την Αστική Ευθύνη των μόνιμων γιατρών τους καθώς επίσης του νοσηλευτικού και του εξειδικευμένου επιστημονικοτεχνικού προσωπικού τους. 

Εκσυγχρονισμός θεσμικού πλαισίου

Το νομικό πλαίσιο υπάρχει και είναι σύγχρονο – ευρωπαϊκό, αφού η Ελλάδα είναι μέλος της ΕΕ . Ωστόσο, το θέμα της ιατρικής ευθύνης δεν είναι σε ορθολογική βάση που να συνάδει με την ευρωπαϊκή - διεθνή πρακτική εμπειρία. Προς την κατεύθυνση αυτή, πρέπει να γίνουν κάποιες θεσμικές ρυθμίσεις, όπως:

1) Αποποινικοποίηση της ιατρικής ευθύνης.

Σε μια σύγχρονη πολιτισμένη κοινωνία ο γιατρός δεν πρέπει αυτεπάγγελτα να θεωρείται πως λειτουργεί με δόλο ή, κατά την εγχώρια εκδοχή, με “βαριά” αμέλεια που συνιστά ποινικό αδίκημα. Σύμφωνα με τη διεθνή νομική προσέγγιση, η αμέλεια είναι βασικό στοιχείο του Αστικού Δικαίου. Στη βάση αυτή, ο γιατρός που ορκίζεται στο διαχρονικό Όρκο του Ιπποκράτη, δεν μπορεί να θεωρείται πως υπάρχει περίπτωση να ασκεί το ιατρικό λειτούργημα με πρόθεση να βλάψει τον ασθενή / πελάτη του. Εκφράζεται η άποψη πως την εποχή που θεσμοθετήθηκε στη χώρα μας η ιατρική ευθύνη και ισχύει μέχρι τώρα, ίσως να ήταν επιβεβλημένη η συγκεκριμένη αυστηρότητα για την ευθύνη του γιατρού. Όμως, στη σημερινή εποχή, θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη στη χώρα μας, τον επίσης αυστηρό βασικό Νόμο 2251/94 για την Προστασία του Καταναλωτή, ο οποίος καθιερώθηκε ενιαία σε όλες τις χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εφαρμόζεται πάνω στη θεμελιώδη αρχή του Αστικού Κώδικα “όποιος ζημιώνει κάποιον, υποχρεούται να τον αποζημιώνει για τη ζημιά που του προκάλεσε”. Σχετικά, επισημαίνεται το άρθρο 8 του συγκεκριμένου νόμου με το οποίο δίνεται μια άλλη διάσταση στην ευθύνη του παρέχοντος υπηρεσίες. Συγκεκριμένα. ο νόμος αυτός καθιστά την ευθύνη “αντικειμενική” (κατά τη  διεθνή ορολογία “strict”, δηλαδή “αυστηρή”) και υποχρεώνει τον επαγγελματία όταν με την πράξη του ζημιώνει κάποιον, να τον αποζημιώνει. Σημειώνεται πως στη βάση αυτή, τα τελευταία περίπου 30 χρόνια, έχει θεμελιωθεί και εφαρμόζεται στις χώρες της ΕΕ, η Ασφάλιση Επαγγελματικής Ευθύνης. 

2) Καθιέρωση της υποχρεωτικής Ασφάλισης Ιατρικής Ευθύνης 

Όταν μια εξειδικευμένη ασφάλιση όπως αυτή της ιατρικής ευθύνης, που αγγίζει το κοινωνικό σύνολο δεν λειτουργεί σωστά ως «Νόμος της Αγοράς» (αυτό ακριβώς συμβαίνει στη χώρα μας), τότε πρέπει οπωσδήποτε να επιβληθεί ως «Νόμος του Κράτους» και να αφορά όλους τους φορείς που σχετίζονται με την παροχή υγείας και περίθαλψης. Δηλαδή, τους Γιατρούς, τα Διαγνωστικά Κέντρα, τις Κλινικές και τα  Νοσοκομεία. 

Ασφάλιση Αστικής Ευθύνης Γιατρών

Πρέπει να καθιερωθεί σε ενιαία και ξεκάθαρη βάση.  Εξάλλου, η υποχρεωτική Ασφάλιση Επαγγελματικής Ευθύνης προβλέπεται ήδη με το άρθρο 24 του Νόμου 3844/2010 με τίτλο «Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στην Ευρωπαϊκή Οδηγία 2006/123 σχετικά με τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά» και αφορά όλα τα επαγγέλματα που προσφέρουν στους Καταναλωτές υπηρεσίες που σχετίζονται με την Υγεία, την Ασφάλεια και το Χρήμα . 

Ασφάλιση Αστικής Ευθύνης Νοσοκομείων

Με τα ήθη όπως αυτά διαμορφώνονται από τις σύγχρονες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, οι αξιώσεις αστικής ευθύνης μπορεί να είναι δυσβάστακτες για τον υπαίτιο ή φερόμενο ως υπαίτιο γιατρό αλλά και με σοβαρές οικονομικές συνέπειες στο εκάστοτε νοσοκομείο. Κατά συνέπεια, είναι απαραίτητο να υπάρχει συνδυασμένη ασφαλιστική κάλυψη Αστικής Ευθύνης γιατρών και νοσοκομείου  καθόσον, σύμφωνα με τη νομική ορολογία, ευθύνονται “αλληλέγγυα και εις ολόκληρο” έναντι του εκάστοτε ασθενούς /πελάτη τους.

Σημειώνεται πως σχετική απαίτηση για την Ασφάλιση Νοσοκομείων διατυπώνεται στο Νόμο 4213/9-12-2013 (σχετική ρύθμιση για την Ασφάλιση παραμένει σε εκκρεμότητα), που αφορά προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στην Οδηγία 2011/24/ΕΕ "περί προσαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στο πλαίσιο διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης". Η ελεύθερη διακίνηση πολιτών μεταξύ των χωρών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Τουρισμός και ιδιαίτερα ο πολλά υποσχόμενος “Ιατρικός Τουρισμός”, επιβάλλουν ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο με τα ελάχιστα ποιοτικά πρότυπα που ισχύουν στις αναπτυγμένες χώρες της ΕΕ. Και, η Ασφάλιση είναι αξιόπιστο “εργαλείο” εγγύησης των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Απαιτήσεις

Η Ασφάλιση Ιατρικής Ευθύνης δεν είναι ένας εύκολος κλάδος καθόσον απαιτεί ισχυρές αντασφαλιστικές συμβάσεις Ασφαλιστικών Εταιρειών με διεθνείς Αντασφαλιστές, που να επιτρέπουν την αξιολόγηση - ανάληψη κινδύνων και να διασφαλίζουν αξιόπιστο μηχανισμό διαχείρισης αξιώσεων αποζημίωσης. Ωστόσο, κάποιες Ασφαλιστικές Εταιρείες, από αυτές που διαθέτουν την κατάλληλη χρηματοοικονομική επάρκεια και αξιόλογη τεχνογνωσία, θα αναγκαστούν να ανταποκριθούν εφόσον οι προδιαγραφές ασφαλιστικής κάλυψης τεθούν σωστά και με προδιαγραφές που συνάδουν με τα διεθνή πρότυπα.

Ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος και τα συνδικαλιστικά όργανα των γιατρών, θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες ώστε, με τη βοήθεια έγκριτων νομικών και εμπειρογνωμόνων, όχι απλά να πιέσουν αλλά και να βοηθήσουν την Πολιτεία στο να ανταποκριθεί στις παραπάνω απαιτήσεις με στόχο τον εξορθολογισμό του συστήματος επάνω στο θέμα της Ιατρικής Ευθύνης στη χώρα μας. Ίσως το θέμα της αποποινικοποίησης της ιατρικής ευθύνης να είναι σύνθετο και να απαιτεί χρονοβόρες διαδικασίες διαβούλευσης. Η καθιέρωση όμως της υποχρεωτικής ασφάλισης της αστικής ευθύνης των γιατρών και των νοσοκομείων είναι κάτι που θα μπορούσε να γίνει με την έκδοση των απαραίτητων προεδρικών διαταγμάτων ή υπουργικών αποφάσεων επί των προαναφερθέντων νόμων, που παραμένουν ανενεργοί στην πράξη.

Ο Γιώργος Κουτίνας είναι  Μηχανικός ΕΜΠ & ENSPM Γαλλίας, Εμπειρογνώμων Ασφαλίσεων και Διευθύνων Σύμβουλος της “ΚΟΥΤΙΝΑΣ ΑΕ - Insurance Brokers, Ανταποκριτές Lloyd's” (gkoutinas@gkoutinas.gr).