Κατανάλωση και τουρισμός ανακάμπτουν δυναμικά επιβεβαιώνοντας το αισιόδοξο σενάριο για το ΑΕΠ (+5,7% για το 2021), σημειώνει η Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας σε ανάλυση της, ενώ υποστηρίζει ότι η διατήρηση της έντονα ανοδικής τάσης στο υπόλοιπο του έτους θα εξαρτηθεί από τους εμβολιασμούς.

Αναλυτικά, ο μηνιαίος δείκτης της ΕΤΕ για την εκτίμηση του ΑΕΠ σε υψηλή συχνότητα επικαιροποιήθηκε προκειμένου να συμπεριλαμβάνει την πληροφόρηση από τους πλέον πρόσφατους δείκτες οικονομικής συγκυρίας που δημοσιεύτηκαν έως τον Αύγουστο του 2021. Οι νέες εκτιμήσεις αποτυπώνουν ισχυρότερη, από την αρχικά εκτιμώμενη, ανοδική δυναμική του ΑΕΠ την περίοδο Απριλίου-Αυγούστου σε σχέση με την προηγούμενη εκτίμηση που είχε βασιστεί σε διαθέσιμη πληροφόρηση έως τις αρχές του Ιουνίου του 2021.

Συγκεκριμένα, το ΑΕΠ του 2ου τριμήνου εκτιμάται πλέον ότι θα αυξηθεί με ρυθμό άνω του 13% ετησίως (0,7% σε εποχικά διορθωμένη τριμηνιαία βάση) από προηγούμενη πρόβλεψη για αύξηση 10% ετησίως, λαμβάνοντας μεγάλη ώθηση από την ιδιωτική κατανάλωση. Ιδιαιτέρως ενθαρρυντικές είναι και οι διαθέσιμες ενδείξεις για τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, όπου φαίνεται ότι η ταχεία άνοδος του εισερχόμενου τουρισμού - που αρχίζει πλέον να προσεγγίζει τα επίπεδα των αντίστοιχων μηνών του 2019 - συνδυάζεται με την αυξημένη εγχώρια ζήτηση και ενισχύει την ήδη έντονα ανοδική τροχιά της εγχώριας παραγωγής.

Το άνοιγμα της οικονομίας και η υποχώρηση της αβεβαιότητας ενεργοποίησαν την ιδιωτική κατανάλωση - για αγαθά αλλά, κυρίως, για υπηρεσίες - και απελευθέρωσαν μέρος της λανθάνουσας ζήτησης 

Η άρση των περισσότερων περιορισμών στην οικονομική δραστηριότητα την περίοδο Απριλίου-Μαΐου και η υποχώρηση της υγειονομικής αβεβαιότητας μέσω των εμβολιασμών έδωσαν σημαντική ώθηση στην ιδιωτική κατανάλωση. Τα στοιχεία του 2ου τριμήνου δείχνουν ότι ενεργοποιήθηκε τμήμα της ζήτησης, ειδικά προς υπηρεσίες και κατηγορίες «μη-βασικών» αγαθών, που είχε ανασταλεί για 1½ σχεδόν χρόνο λόγω της πανδημίας. Ο συνολικός κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων χονδρικού και λιανικού εμπορίου (εταιρείες με διπλογραφικά βιβλία) αυξήθηκε κατά 28,8% (σε ονομαστικούς όρους) το 2ο τρίμηνο του 2021, σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020 κατά το οποίο εφαρμόζονταν περιοριστικά μέτρα, ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι διαμορφώθηκε σε επίπεδο 5,3% υψηλότερο από την αντίστοιχη περίοδο του 2019. 

Ακόμη πιο έντονη ήταν η ανταπόκριση της ζήτησης των ελληνικών νοικοκυριών για υπηρεσίες στην άρση των περιορισμών, όπως καταδεικνύεται από την έντονη αύξηση του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων στους τομείς των υπηρεσιών διαμονής και εστίασης, των αερομεταφορών, και της διασκέδασης-αναψυχής το 2ο τρίμηνο του 2021 (+194%, +192% και +84% ετησίως). Οι δείκτες κινητικότητας αλλά και τα πρώτα δεδομένα που αφορούν την κίνηση ή/και τις πληρότητες στις εγχώριες οδικές, θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές δείχνουν ότι η ζήτηση για υπηρεσίες και ειδικά για αυτές που σχετίζονται με τον τουρισμό από κατοίκους της χώρας ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο μετά τον Ιούνιο, με αποτέλεσμα το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου να συγκλίνουν ή και να υπερβαίνουν τους αντίστοιχους μήνες τους 2019.

Η μεταποιητική παραγωγή διατήρησε τη δυναμική της – αύξηση της τάξης του 14,4% ετησίως το 2ο τρίμηνο του 2021 - υποστηριζόμενη από την ισχυρή ζήτηση από το εξωτερικό και την ταχεία ανάκαμψη της εγχώριας δραστηριότητας. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι τόσο η παραγωγή όσο και ο κύκλος εργασιών στον τομέα της μεταποίησης υπερέβησαν σημαντικά το 1ο εξάμηνο του 2021 τα αντίστοιχα επίπεδα του 1ου εξαμήνου του 2019 (κατά 5,1% και 4,5%, αντίστοιχα), υποδεικνύοντας πως η δραστηριότητα των ανταγωνιστικών επιχειρήσεων σε αυτόν τον κλάδο ανέκαμψε με ιδιαίτερα ταχύ ρυθμό από τις επιπτώσεις του Covid-19, συνεπικουρούμενη και από την ισχυρή εξαγωγική τους δραστηριότητα. Η σημαντική αύξηση μάλιστα στο βαθμό χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού στην ελληνική βιομηχανία - 76,8 τον Ιούνιο, το υψηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 2008 – θέτει τις βάσεις για άμεση ενίσχυση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου, συνεπικουρούμενη και από την εκταμίευση της πρώτης δόσης επιχορηγήσεων και δανείων, ύψους €4 δισ., από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης (Resilience and Recovery Fund, RRF).

Οι εξαγωγές αγαθών (εξαιρουμένων των καυσίμων, σε τρέχουσες τιμές) επιταχύνθηκαν περαιτέρω κατά 28,2% ετησίως το 2ο τρίμηνο. Ωστόσο, αντίστοιχα ισχυρός ήταν και ο ρυθμός αύξησης των εισαγωγών αγαθών εκτός καυσίμων (33,6% ετησίως το 2ο τρίμηνο του 2021), με αποτέλεσμα τη διεύρυνση στο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου (εκτός καυσίμων) κατά 43% ετησίως το 2ο τρίμηνο του 2021. H αναζωογόνηση της κατανάλωσης, σε συνδυασμό με την ισχυρή επιχειρηματική δραστηριότητα, οδήγησαν σε έντονη αύξηση των εισαγωγών, εξέλιξη η οποία αναμένεται να μετριάσει σε κάποιο βαθμό την αύξηση του ΑΕΠ κατά το 2ο τρίμηνο λόγω εκροής μέρους της αυξημένης ζήτησης προς το εξωτερικό. 

Η ανταπόκριση της αγοράς εργασίας στην απόσυρση των έκτακτων μέτρων στήριξης είναι ενθαρρυντική, ενώ οι επιταχυνόμενες ροές προσλήψεων φανερώνουν κυρίως τη δυναμική που αναπτύσσει ο τομέας των υπηρεσιών, ειδικά μετά το άνοιγμα του τουρισμού. Οι καθαρές ροές μισθωτής απασχόλησης αυξήθηκαν σε 275 χιλιάδες το 7μηνο του 2021 από 111 χιλιάδες το 7μηνο του 2020 (σύμφωνα με στοιχεία από το πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ του Υπουργείου Εργασίας). Ως εκ τούτου, το ποσοστό ανεργίας (προσαρμοσμένο για εποχικότητα) μειώθηκε σε - χαμηλό 10ετίας - 15% τον Ιούνιο, ενώ η απασχόληση αυξήθηκε με επιταχυνόμενο ρυθμό (+4,8% ετησίως τον Ιούνιο και +1,7% το 2ο τρίμηνο συνολικά).

Ο εισερχόμενος τουρισμός ανέκαμψε δυναμικά τον Ιούλιο-Αύγουστο υποδηλώνοντας αυξημένη πιθανότητα υπέρβασης της αρχικής μας εκτίμησης για εισπράξεις που να αντιστοιχούν στο 50% των ετήσιων εισπράξεων του 2019

Μετά από μια υποτονική έναρξη της τουριστικής περιόδου το Μάιο του 2021, η δραστηριότητα ενισχύθηκε τον Ιούνιο και ανέβασε εντυπωσιακά ταχύτητα το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου, συμβαδίζοντας πλέον με τις αρχικές εκτιμήσεις που είχε διατυπώσει η ΕΤΕ το Μάρτιο (για ετήσια αύξηση των εισπράξεων άνω του 80% ώστε να πλησιάσουν το 50% του 2019). Προσεγγίζοντας τις αφίξεις από το σκέλος των διεθνών αεροπορικών αφίξεων, που υπερβαίνουν τα 2/3 των συνολικών  αφίξεων τουριστών στη χώρα, διαπιστώνεται συνεχής βελτίωση των επιδόσεων με αποκορύφωμα τον Αύγουστο. Πράγματι, η προγραμματισμένη δυναμικότητα διεθνών πτήσεων της την Ελλάδα υπερέβη τον Αύγουστο τα επίπεδα του Αυγούστου του 2019 – και τα οποία φαίνεται ότι υλοποιήθηκαν με πολύ υψηλό βαθμό πληρότητας – ενώ τα στοιχεία καταδεικνύουν διατήρηση της της δυναμικής μέχρι τα τέλη Αυγούστου και το Σεπτέμβριο. Νωρίτερα, η απόκλιση της πραγματικής αεροπορικής κίνησης από της επιδόσεις του 2019 είχε εμφανίσει επιταχυνόμενη βελτίωση, περιορίζοντας την υστέρηση σε σχεδόν 30,0% τον Ιούλιο από 74,0% τον Ιούνιο και 88,0% τον Μάιο (87,5% το 5μηνο του 2021).

Τα ανωτέρω στοιχεία για την αεροπορική κίνηση μεταφράζονται σύμφωνα με εκτιμήσεις της Δ/νσης Οικονομικής Ανάλυσης της ΕΤΕ σε σύγκλιση των τουριστικών αφίξεων του Αυγούστου του 2021 σε άνω του 80% του Αυγούστου του 2019 από 65% τον Ιούλιο (έναντι του Ιουλίου του 2019). Η τρέχουσα δυναμική υποδηλώνει αυξημένη πιθανότητα για διπλασιασμό των τουριστικών εισπράξεων και αφίξεων σε ετήσια βάση και υπέρβαση του 50% των εισπράξεων του 2019 στο σύνολο του έτους. Η επίτευξη αυτού του στόχου προϋποθέτει επιβεβαίωση των τάσεων που απορρέουν από τον υφιστάμενο  προγραμματισμό πτήσεων (με διατήρηση υψηλής πληρότητας) για το Σεπτέμβριο και, εν μέρει, τον Οκτώβριο, μέσω αποτελεσματικού ελέγχου της πανδημίας και επιτάχυνσης των εμβολιασμών. 

Η πρόοδος στο εμβολιαστικό πρόγραμμα στο υπόλοιπο του έτους θα καθορίσει αν η ετήσια αύξηση του ΑΕΠ θα προσεγγίσει ή θα υπερβεί το 5,7% το 2021 

Συνολικά, οι τάσεις του ΑΕΠ στο πρώτο 8μηνο του 2021 δείχνουν αυξημένη πιθανότητα υπέρβασης του βασικού της σεναρίου για αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,7% στο σύνολο του 2021. Ωστόσο η σταδιακή επιδείνωση των επιδημιολογικών τάσεων, λόγω εμφάνισης του στελέχους «δελτα», σε συνδυασμό με την επιβράδυνση των εμβολιασμών στην Ελλάδα, αυξάνουν την αβεβαιότητα για το υπόλοιπο του έτους. Πράγματι, η επίτευξη των εμβολιαστικών στόχων για το 6μηνο και η επίτευξη κάλυψης του 50%  του πληθυσμού - με υπεραπόδοση της Ελλάδας σε ημερήσιο ρυθμό εμβολιασμών το 2ο τρίμηνο του 2021 σε σύγκριση με το μ.ο. της ΕΕ - σε συνδυασμό με της ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες, άμβλυναν την πίεση από το στέλεχος «δέλτα» και προστάτεψαν τη θετική δυναμική της οικονομίας. Είναι ωστόσο εμφανές ότι ο ρυθμός εμβολιασμών στην Ελλάδα επιβραδύνθηκε έντονα το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου σε περίπου 70 χιλιάδες ημερησίως τον Ιούλιο και της 30 χιλιάδες ημερησίως τον Αύγουστο από άνω των 100 χιλιάδων το δίμηνο Μαΐου-Ιουνίου.  Αντιθέτως, σε της χώρες της ΕΕ η επιβράδυνση ήταν πολύ μικρότερη. Αποτέλεσμα ήταν η  εμβολιαστική κάλυψη στην Ελλάδα να αυξηθεί οριακά στο 57% του πληθυσμού στα τέλη Αυγούστου έναντι 63% κατά μέσο όρο στην ΕΕ, 81% στην Πορτογαλία και 76% στην Ισπανία κατά την ίδια περίοδο. Η σταδιακή, αλλά σταθερή, αύξηση του αριθμού των διασωληνωμένων ασθενών αλλά και των ημερήσιων ανθρώπινων απωλειών που ανήλθαν στα τέλη Αυγούστου στο υψηλότερο σημείο από τον Ιούνιο, στέλνουν ένα ισχυρό προειδοποιητικό σήμα. Οι προκλήσεις θα αυξηθούν με την έναρξη της σχολικής χρονιάς και την επιδείνωση των καιρικών συνθηκών, ενώ διεθνώς εμφανίζονται και οι πρώτες ενδείξεις ήπιας εξασθένισης της ισχύος της προστασίας όσο αυξάνει το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τον εμβολιασμό σε συνδυασμό με την αυξημένη μεταδοτικότητα του στελέχους «δέλτα». 

Οι ανωτέρω εξελίξεις καθιστούν αναγκαία τη λήψη μέτρων ενθάρρυνσης των εμβολιασμών και κάλυψης του μεγαλύτερου δυνατού ποσοστού του πληθυσμού. Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν πρόσφατα αναμένεται να δώσουν νέα ώθηση της εμβολιασμούς, ιδιαίτερα της ηλικίες με μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική κινητικότητα καθώς και σε κλάδους υπηρεσιών. Η αποτελεσματική εφαρμογή της με τη συνδρομή και των φορέων της αγοράς θα είναι κομβική, καθώς οποιαδήποτε σοβαρή υγειονομική επιδείνωση θα είναι επώδυνη και ζημιογόνα για όλους. 

Η πανδημία θα συνεχίσει αναμφισβήτητα να αποτελεί σημαντικό παράγοντα αβεβαιότητας, με δεδομένο και τον κομβικό ρόλο του τομέα των υπηρεσιών στην οικονομία - που είναι περισσότερο ευάλωτος στην επιδείνωση των υγειονομικών συνθηκών - και η επίτευξη ή η υπέρβαση του βασικού σεναρίου για αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,7% το 2021 συναρτάται άμεσα από την τελική επιτυχία του εμβολιαστικού προγράμματος.