Την ανησυχία του για την αργή πρόοδο της ολοκλήρωσης της Τραπεζικής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασφάλισης Καταθέσεων εξέφρασε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας σε συνέντευξή του στη γερμανική οικονομική εφημερίδα Handelsblatt και τον Gerd Höhler.

Όπως τόνισε, "η Τραπεζική Ένωση συνιστά αποφασιστικό βήμα για την ολοκλήρωση της αρχιτεκτονικής της ΟΝΕ. Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων, το οποίο δεν έχει ακόμα συσταθεί, αποτελεί σημαντικό τμήμα της Τραπεζικής Ένωσης. Ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να βελτιώσει τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος στη ζώνη του ευρώ. Επίσης, θα συνιστά ένα μέτρο επιμερισμού των κινδύνων" και υποστήριξε ότι "η ταυτόχρονη προώθηση μέτρων επιμερισμού και μείωσης των κινδύνων θα καταστήσει το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα συνολικά ανθεκτικότερο. Είναι μια κατάσταση από την οποία όλοι θα βγουν κερδισμένοι".

Διαβάστε αναλυτικά την συνέντευξη του κ. Στουρνάρα:

Κύριε Διοικητά, ο Μάριο Ντράγκι, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, μόλις άφησε ανοιχτή την προοπτική περαιτέρω χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής. Είναι πράγματι αναγκαίο κάτι τέτοιο;

Ο Μάριο Ντράγκι επανέλαβε στη Σίντρα όσα είπε ήδη στην πρόσφατη συνεδρίαση του Συμβουλίου της ΕΚΤ στο Βίλνιους. Απλώς αυτή τη φορά οι αγορές αντέδρασαν πιο έντονα μετά την ομιλία του στη Σίντρα. 

Έχει η ΕΚΤ αρκετά εργαλεία ακόμα και επαρκή περιθώρια ελιγμών για να μπορέσει να παρέμβει αποτελεσματικά σε μια οικονομική κρίση;

Η ΕΚΤ διαθέτει σαφώς περαιτέρω εργαλεία και περιθώρια ελιγμών για να αντιδράσει στον κίνδυνο μιας οικονομικής επιβράδυνσης. Ωστόσο θα ήταν επιθυμητό σε μια τέτοια περίπτωση τα κράτη-μέλη που διαθέτουν δημοσιονομικό περιθώριο να επιστρατεύσουν τη δημοσιονομική τους πολιτική και για τη σταθεροποίηση της ζώνης του ευρώ. 

Φοβάστε μια περίοδο ύφεσης στη ζώνη του ευρώ;

Στο βασικό μας σενάριο προβλέψεων εκτιμούμε ότι το 2019 η ζώνη του ευρώ θα σημειώσει ρυθμό ανάπτυξης 1,2% και 1,4% το 2020 και 2021. Αυτό σημαίνει ότι στο βασικό μας σενάριο δεν αναμένουμε ύφεση. Ωστόσο, οι κίνδυνοι επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης υπερτερούν των πιθανοτήτων βελτίωσής της. 

Σύντομα θα έχουμε έναν νέο Πρόεδρο της ΕΚΤ. Περιμένετε από τον διάδοχο του Μάριο Ντράγκι να κάνει «ό,τι χρειάζεται» («whatever it takes») για να διατηρήσει ενωμένη την ζώνη του ευρώ;

Η δήλωση του Μάριο Ντράγκι ότι θα κάνει «ό,τι χρειάζεται» αποτελεί πολύ θετική κληρονομιά για το διάδοχό του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η αρχιτεκτονική της ζώνης του ευρώ παραμένει ημιτελής, παρά τη σημαντική πρόοδο των τελευταίων ετών. Συνεπώς, η ΕΚΤ και ο Πρόεδρός της θα πρέπει να κάνουν ό,τι είναι απαραίτητο, εάν ξεσπάσει νέα κρίση. Δεν αναμένω να συμβεί κάτι τέτοιο, αλλά πρέπει να επαγρυπνούμε και να είμαστε καλά προετοιμασμένοι. 

Θα θέλατε να δείτε τον Γενς Βάιντμαν νέο Πρόεδρο της ΕΚΤ;

Ο Γενς Βάιντμαν είναι ένας εξαιρετικά ικανός και έμπειρος κεντρικός τραπεζίτης και συνάδελφος. Εάν εκλεγεί, κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να ακολουθήσει το πνεύμα των πρόσφατων αποφάσεων του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ και βεβαίως να κάνει «ό,τι χρειάζεται» εάν προκύψει ανάγκη. Παρεμπιπτόντως, την ίδια συμβουλή θα έδινα σε όποιον εκλεγεί σε αυτή τη νευραλγική θέση. 

Ας μιλήσουμε για την Ελλάδα. Η χώρα βγήκε το 2018 από το πρόγραμμα διάσωσης. Πώς είναι η κατάσταση τώρα;

Στο τέλος του 2018, ο προϋπολογισμός της γενικής κυβέρνησης έκλεισε με πλεόνασμα, για τρίτο κατά σειρά έτος, ύψους 1,1% του ΑΕΠ. Το πρωτογενές αποτέλεσμα κατέγραψε πλεόνασμα ύψους 4,3% του ΑΕΠ, έναντι στόχου για 3,5% του ΑΕΠ, υπερβαίνοντας το στόχο για τέταρτο κατά σειρά έτος. Η εξέλιξη αυτή συνιστά μια πρωτοφανή διόρθωση σε σχέση με το 2009, όταν το έλλειμμα του προϋπολογισμού ανερχόταν σε 15,1% του ΑΕΠ και το πρωτογενές έλλειμμα υπερέβαινε το 10% του ΑΕΠ. Η δημοσιονομική προσαρμογή είναι ακόμα σημαντικότερη αν ληφθεί υπόψη ότι επιτεύχθηκε εν μέσω βαθιάς και παρατεταμένης ύφεσης. 

Τα ελλείμματα λοιπόν είναι υπό έλεγχο. Ποια είναι η πρόοδος στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις;

Στο πλαίσιο των τριών προγραμμάτων προσαρμογής, από το Μάρτιο του 2010 η Ελλάδα εφάρμοσε μια πολύ φιλόδοξη δέσμη διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε όλους τους τομείς, μεταξύ των οποίων και ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων. Η διαδικασία αυτή βρίσκεται σε εξέλιξη και παρακολουθείται στενά από τους θεσμούς. Πρόκειται για επιτυχίες που σημειώθηκαν με σκληρή δουλειά και είχαν πολύ υψηλό οικονομικό, χρηματοπιστωτικό και κοινωνικό κόστος. Επιβάλλεται δε να διασφαλιστούν και να εμβαθυνθούν. Αυτό είναι το κλειδί για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας των δημόσιων οικονομικών και την πρόσβαση στις αγορές με βιώσιμους όρους. 

Φοβάστε ότι η Ελλάδα μπορεί να επανέλθει σε πρακτικές υπέρογκων δαπανών;

Η Ελλάδα δεν έχει τα περιθώρια να επανέλθει στις μη βιώσιμες δημοσιονομικές πρακτικές του παρελθόντος. Δεν πρέπει να επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Πετύχαμε τη δημοσιονομική προσαρμογή. Αυτό είναι ένα μάθημα που διδαχθήκαμε με πολύ μεγάλο κόστος και είναι δύσκολο να το ξεχάσουμε. 

Επομένως είναι όλα καλά;

Όχι. Εκείνο που προκαλεί ανησυχία είναι η σύνθεση των δημοσίων δαπανών και το δημοσιονομικό μίγμα γενικά. Η υπέρβαση των δημοσιονομικών στόχων κατά τα προηγούμενα χρόνια επιτεύχθηκε κυρίως μέσω της περικοπής των δημόσιων επενδύσεων και της υψηλής φορολογίας. Αυτά φρέναραν την ανάπτυξη. 

Πρόσφατα προειδοποιήσατε ότι οι δημοσιονομικοί στόχοι του τρέχοντος έτους ενδέχεται να μην επιτευχθούν. Τί φοβάστε;

Το Μάιο, η κυβέρνηση αποφάσισε αύξηση των κοινωνικών δαπανών για το 2019 και μειώσεις φόρων με συνολικό δημοσιονομικό κόστος ίσο με 0,7% του ΑΕΠ. Αναμένουμε ότι αυτό θα οδηγήσει σε μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος από το προγραμματισμένο 3,5% του ΑΕΠ σε 2,9% του ΑΕΠ. Δεν βλέπω λοιπόν δημοσιονομικό χώρο για τη δέσμη μέτρων που ψηφίστηκε. Επιπλέον, οι μακροοικονομικές προοπτικές για το 2019 έχουν επιδεινωθεί σε σχέση με τις προβλέψεις του προϋπολογισμού. 

Μέχρι το 2022 η Ελλάδα πρέπει να παράγει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 3,5% του ΑΕΠ. Εσείς είστε επικριτικός. Για ποιο λόγο;

Για δύο λόγους. Ο πρώτος αφορά τον τρόπο με τον οποίο επιτεύχθηκαν τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, δηλαδή το δημοσιονομικό μίγμα, το οποίο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην υπερφορολόγηση. Η επιβολή υψηλών φόρων χωρίς διεύρυνση της φορολογικής βάσης έχει εξαντλήσει τη φοροδοτική ικανότητα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων και θέτει εν αμφιβόλω τη διατηρησιμότητα των υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων για παρατεταμένη περίοδο. 

Και ο δεύτερος λόγος;

…αφορά τις δημόσιες επενδύσεις. Εδώ η κυβέρνηση τα προηγούμενα χρόνια έκανε συνεχώς περικοπές, για να πετυχαίνει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, στερώντας έτσι την οικονομία για μεγάλο χρονικό διάστημα από ζωτικές δημόσιες επενδύσεις. Πρέπει επειγόντως να κλείσουμε αυτό το επενδυτικό κενό.

Δεν είναι όμως τα υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα σημαντικά για την απομείωση του δημόσιου χρέους;

Στο πλαίσιο του υφιστάμενου περιβάλλοντος των χαμηλών επιτοκίων υπάρχει ένας άλλος δρόμος. Δεδομένου ότι στην Ελλάδα ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ είναι 1,8, η μείωση του χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ μπορεί να επιτευχθεί 1,8 φορές αποτελεσματικότερα μέσω της αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας παρά μέσω του πρωτογενούς αποτελέσματος.

Στις 7 Ιουλίου θα εκλεγεί στην Ελλάδα το νέο κοινοβούλιο. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις για την νέα κυβέρνηση;

Θα πρέπει κατά κύριο λόγο να προσελκύσει ξένες άμεσες επενδύσεις και να αλλάξει το παρόν μίγμα δημοσιονομικής πολιτικής, με μείωση της φορολογίας. Κατά τη γνώμη μου, οι συμφωνηθέντες δημοσιονομικοί στόχοι είναι υπερβολικά υψηλοί και πρέπει να μειωθούν, σε συμφωνία με τους θεσμούς, ούτως ώστε να μπορέσει η οικονομία να επιτύχει υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης.

Οι τίτλοι του Ελληνικού Δημοσίου εξακολουθούν να βρίσκονται στην κατηγορία «σκουπίδια». Πότε θα μπορέσει κατά την άποψή σας η χώρα να ανακάμψει στην κατηγορία των αξιόπιστων, επενδυτικά, δανειοληπτών;

Αυτό είναι δύσκολο να προβλεφθεί, καθώς οι αποφάσεις των οίκων αξιολόγησης εξαρτώνται όχι μόνο από τα θεμελιώδη μεγέθη της οικονομίας, αλλά και από τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις και τις εξελίξεις στις αγορές. Τα θεμελιώδη μεγέθη της ελληνικής οικονομίας έχουν βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και η βιωσιμότητα του χρέους έχει βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό μετά τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους που ανακοινώθηκαν τον Ιούνιο του 2018. Οι αποδόσεις των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου βρίσκονται σε καθοδική τροχιά εδώ και καιρό και η αποκλιμάκωσή τους επιταχύνθηκε πρόσφατα. Η διαφορά αποδόσεων των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου έναντι των γερμανικών μειώθηκε πρόσφατα κάτω από τις 300 μονάδες βάσης, έναντι 400 μονάδων βάσης και πλέον πριν από έξι μήνες. Όλες αυτές οι εξελίξεις είναι θετικές για την αξιολόγησή τους. 

Οι ελληνικές τράπεζες εξακολουθούν να επιβαρύνονται από ένα τεράστιο ποσό μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Είστε ικανοποιημένος με την πρόοδο που έχει μέχρι τώρα επιτευχθεί;

Οι τράπεζες, στα προηγούμενα δυόμιση χρόνια, μείωσαν τον όγκο των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (ΜΕΑ) κατά 25%. Αυτό ήταν όντως μία σημαντική πρόοδος. Ο λόγος όμως των ΜΕΑ παραμένει άνω του 40%. Ο μέσος όρος των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι μόνον 3,3%. Τώρα είναι σημαντικό να υιοθετηθεί μια συστημική προσέγγιση συμπληρωματικά με τις προσπάθειες των τραπεζών για την ταχεία βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού τους. 

Ποια θα μπορούσε να είναι η μορφή μίας τέτοιας προσέγγισης;

Εμείς, ως κεντρική τράπεζα, παρουσιάσαμε επ’ αυτού μία συγκεκριμένη πρόταση το Νοέμβριο του 2018, η οποία αποσκοπεί σε μία σαφή μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Περιλαμβάνει τη μεταβίβαση αναβαλλόμενων φορολογικών απαιτήσεων, τις οποίες οι τράπεζες συνυπολογίζουν ακόμα στα ίδια κεφάλαιά τους. Η εφαρμογή αυτού του σχεδίου θα βελτιώσει ριζικά τη διάρθρωση των ισολογισμών των τραπεζών, καθώς και τη ρευστότητά τους, και θα φέρει θετικά αποτελέσματα.

Το ζήτημα της ποιότητας του ενεργητικού των τραπεζών μας απασχολεί εδώ και πολύ καιρό. Είναι καιρός πλέον να επιταχύνουμε τις προσπάθειές μας, προκειμένου να φτάσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο εντός ενός λογικού χρονικού διαστήματος. Πιστεύουμε ότι η κυβέρνηση, εντός των επόμενων μηνών, θα πρέπει να έχει ετοιμάσει τα κατάλληλα εργαλεία για μία συγκροτημένη και ταχεία απαλλαγή από αυτά τα βάρη.

Δεν είναι πάρα πολλές οι τέσσερις τράπεζες για την Ελλάδα; Θα δούμε συγχωνεύσεις;

Δεν θεωρώ υπερβολικό να υπάρχουν τέσσερις μεγάλες τράπεζες σε μία αγορά, η οποία αναπτύσσεται και αργά ή γρήγορα εκτιμάται ότι θα απαλλαγεί από τα υφιστάμενα προβλήματα, που αποτυπώνονται για την ώρα στους ισολογισμούς. Θεωρώ μάλλον απίθανο οι συγχωνεύσεις να αποτελέσουν ουσιαστική εναλλακτική λύση για την περαιτέρω βελτίωση της διάρθρωσης του κόστους ή τις εν εξελίξει προσπάθειες μείωσης των ΜΕΑ.

Σας ανησυχεί η αργή πρόοδος για την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασφάλισης Καταθέσεων;

Ναι, διότι η Τραπεζική Ένωση συνιστά αποφασιστικό βήμα για την ολοκλήρωση της αρχιτεκτονικής της ΟΝΕ. Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασφάλισης Καταθέσεων, το οποίο δεν έχει ακόμα συσταθεί, αποτελεί σημαντικό τμήμα της Τραπεζικής Ένωσης. Ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να βελτιώσει τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος στη ζώνη του ευρώ. Επίσης, θα συνιστά ένα μέτρο επιμερισμού των κινδύνων… 

…για το οποίο υπάρχουν μεγάλες επιφυλάξεις στη Γερμανία!

Το γνωρίζω. Είναι κάτι όμως που έχει να κάνει με τη μείωση των κινδύνων. Η ταυτόχρονη προώθηση μέτρων επιμερισμού και μείωσης των κινδύνων θα καταστήσει το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα συνολικά ανθεκτικότερο. Είναι μια κατάσταση από την οποία όλοι θα βγουν κερδισμένοι.

Κύριε Στουρνάρα, σας ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη.