Γράφει ο Δρ. Μανώλης Α. Μπεντενιώτης, νομικός, διδάκτωρ Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών σε θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης, επ. καθηγητής και αντιπρόεδρος του Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου

Το σύστημα της κοινωνικής ασφάλισης, έτσι όπως αυτό έχει διαμορφωθεί και λειτουργεί στη σημερινή πραγματικότητα, είναι ένας λαβύρινθος, αλλά και η προοπτική του ένας εφιάλτης. 

Ο ΕΦΚΑ, ως Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης, είναι μια ψευδεπίγραφη πραγματικότητα. 

Γιατί δεν είναι ενιαίος φορέας, αφού οι κατηγορίες των ασφαλιστικών φορέων που υπήχθησαν σ’ αυτόν εξακολουθούν να λειτουργούν με αυτοτέλεια, με ανεπάρκεια, αλλά και αναποτελεσματικότητα παροχής υπηρεσιών, κάποιας έστω στοιχειώδους ποιότητας. 

Αυτό, δε, συμβαίνει γιατί, παρότι έχει παρέλθει μια ολόκληρη πενταετία από τη «μεταρρύθμιση», δεν έχουν εκδοθεί οι προβλεπόμενες από τη νομοθέτηση διοικητικές πράξεις για την ενιαιοποίηση των κανόνων διοίκησης, λειτουργίας και παροχών. 

Ακριβώς γι’ αυτό, ολόκληρο το σύστημα έχει φθάσει σε αδιέξοδο. 

Με εκατοντάδες χιλιάδες αιτήσεις συνταξιοδότησης να εκκρεμούν και να «απαιτείται» οι απόμαχοι της εργασίας να καταβάλουν και το κόστος της έκδοσης της διοικητικής πράξης του ασφαλιστικού φορέα. 

Αυτή, μάλιστα, η προσέγγιση θεωρείται μια παγκόσμια πρωτοτυπία. 

Έτσι ο ασφαλισμένος δεν είναι πολίτης, αλλά υπήκοος. Αλλά και δεν έχει σιγουριά στη ζωή και αξιοπρέπεια στα γηρατειά. 

Από αυτά τα δεδομένα, απλά, προκύπτει ότι η Πολιτεία πρέπει να προχωρήσει, άμεσα, έγκαιρα και ουσιαστικά, σε μια ολοκλήρωση του μετασχηματισμού του Ενιαίου Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης και να επιτύχει οργάνωση, δομή και λειτουργία, η οποία να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις ενός κοινωνικού κράτους, έτσι ώστε να δια- σφαλίζεται ένα συνταξιοδοτικό δικαίωμα για όλους τους εργαζομένους, που να καλύπτει τουλάχιστον το κατώτατο εγγυημένο εισόδημα, αλλά κατά βάση μια σύνταξη αξιοπρεπούς διαβίωσης και μια ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη ποιότητας από το Εθνικό Σύστημα Υγείας. 

Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΕΠΕΤΑΙ ΑΠΟ ΚΑΝΟΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΕΠΑΡΚΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ 

Ακριβώς γιατί η κοινωνική ασφάλιση δεν μπορεί πλέον να καλύψει όλες τις ανάγκες μιας ολοκληρωμένης διασφάλισης της σιγουριάς στη ζωή και της αξιοπρέπειας στα γηρατειά, η ιδιωτική ασφάλιση κρίνεται πλέον ως μια αναγκαιότητα, μετά μάλιστα και από την κατάρρευση του συστήματος υγείας. 

Η ανάπτυξη, δε, αυτού του κλάδου τις τελευταίες δεκαετίες επιβεβαιώνει αυτή την αναγκαιότητα, αλλά και αυτή την πραγματικότητα. 

Όμως η ανάπτυξη αυτού του επιχειρηματικού τομέα και η λειτουργία των εταιρειών του κλάδου των ασφαλίσεων, που καλύπτει τις οικονομικές ζημίες, όλων των δραστηριοτήτων, όταν επεκτείνεται και στις «ασφάλειες ζωής και υγείας και των ατυχημάτων» που εμποδίζουν τη συνέχεια των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, πρέπει να διέπονται από κανόνες δημοσιοποιημένου ιδιωτικού δικαίου, από κανόνες κοινωνικού δικαίου. 

Αυτή η επέκταση, αυτή η λειτουργία καθιστά την Πολιτεία υποχρεωμένη για τη θεσμοθέτηση πλαισίου λειτουργίας, με αυστηρούς κανόνες αλλά και παρεμβάσεις εποπτείας, ώστε το κέρδος της επιχείρησης να μην παραβιάζει τα σύννομα περιθώρια και να επεκτείνεται σε αισχροκέρδεια. 

Παραδειγματικά, τα συμβόλαια ασφαλιστικών καλύψεων, ειδικότερα μάλιστα των ασφαλίσεων ζωής, υγείας, ατυχημάτων και των αναφερόμενων γενικότερα στις ανθρώπινες δραστηριότητες, πρέπει να διέπονται από σαφείς κανόνες και νομοθετικό πλαίσιο, από το οποίο να προκύπτει η απόλυτη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ασφαλισμένων και να αποκλείεται η οποιαδήποτε ανεξέλεγκτη συμπεριφορά των εταιρειών, όπως ειδικότερα σε σχέση με την αναπροσαρμογή των ασφαλίστρων χωρίς τη συναίνεση των αντισυμβαλλομένων. 

Τόσο για τον τομέα της ιδιωτικής υγείας, των νοσηλευτικών μονάδων, που πρέπει να λειτουργεί συμπληρωματικά του Εθνικού Συστήματος Υγείας και ανταγωνιστικά ως προς την ποιότητα της παροχής των υπηρεσιών, έτσι και για τον τομέα της ιδιωτικής ασφάλειας, που και η δική του λειτουργία είναι στην ουσία συμπληρωματική του κοινωνικο-ασφαλιστικού συστήματος, πρέπει οι κανόνες δικαίου να διέπονται από τον έλεγχο και την εποπτεία του κράτους. 

Γι’ αυτό και τη λειτουργία των εποπτικών και ελεγκτικών μηχανισμών πρέπει να διέπουν κανόνες ανεξάρτητων αρχών, ώστε να διασφαλίζονται η ανεξαρτησία και η απόλυτη αντικειμενικότητα στον έλεγχο, στην κρίση και τις προβλεπόμενες κυρώσεις. 

Γιατί μόνο η προσφυγή στη Δικαιοσύνη δεν επαρκεί για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ασφαλισμένων, γιατί και το κόστος της οποιασδήποτε προσφυγής είναι ένα κρίσιμο δεδομένο. 

Γι’ αυτό και η επίλυση των διαφορών πρέπει να στηρίζεται σε μια βάση όπως εκείνης των διοικητικών διαφορών. 

Γι’ αυτό απαιτούνται ανεξάρτητες υπηρεσίες, επιτροπές και αποκεντρωμένο σύστημα, που να μην ελέγχεται από την κυβερνητική εξουσία, αλλά από την πολιτική εξουσία, την κοινοβουλευτική διαδικασία. 

Ώστε να δημιουργηθούν απλοποιημένες διαδικασίες, στις οποίες να υπάρχει άμεση, έγκαιρη και εύκολη, χαμηλού κόστους, διαδικασία, που να διασφαλίζει όμως και τη δίκαιη και εύλογη κρίση. Κρίση όμως που να εκφράζει κύρια και βασικά και το περί δικαίου αίσθημα του λαού και της κοινωνίας. 

Η εξέλιξη του κλάδου, αναμφίβολα, είναι αξιόλογη και εντυπωσιακή. Όμως η είσοδος και των πολυεθνικών ομίλων στο χώρο, αλλά και η εφαρμογή κανόνων από τη διεθνή κερδοσκοπική εφαρμογή αλλοιώνουν το χαρακτήρα των υπηρεσιών, επιχειρούν τη μεγιστοποίηση του κέρδους, μετατρέπουν σε αριθμούς φυσικά πρόσωπα και εμπορευματοποιούν στοιχεία που πρέπει να έχουν ανθρωπιά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. 

Η αλλαγή των κανόνων, η υιοθεσία του κοινωνικού χαρακτήρα των τομέων της ιδιωτικής ασφάλισης που δεν καλύπτει οικονομικές ζημιές, με τη στενή έννοια του όρου, είναι αδήριτη ανάγκη. 

Αυτή η αλλαγή, όμως, πρέπει να γίνει με κανόνες, διάλογο. Με συμμετοχή σ’ αυτόν το διάλογο όλων των εμπλεκόμενων κοινωνικών εταίρων και κυρίως των εκπροσώπων των ασφαλισμένων, αλλά και συμφωνία όλων των πολιτικών δυνάμεων και κομματικών παρατάξεων, ώστε να διαμορφωθεί μια κοινωνική συμφωνία. 

Γιατί για τη λειτουργία της ευνομούμενης Πολιτείας προϋποτίθεται και απαιτείται πάντα κοινωνική συμφωνία.

Διαβάστε το άρθρο όπως δημοσιεύθηκε στο Ασφαλιστικό ΝΑΙ, τεύχος 189, Μάρτιος-Απρίλιος 2021 (πατήστε πάνω την εικόνα για μεγέθυνση):