Το παιχνίδι θεωρείται το κέντρο της παιδικής ηλικίας. Δε νοείται παιδί χωρίς παιχνίδι. Η ευχαρίστηση αποτελεί το πρωταρχικό και κυριότερο στοιχείο του παιχνιδιού. Χωρίς αυτήν δε νοείται παιχνίδι. Το παιδί θέλει να χαρεί τη ζωή με το παιχνίδι, αλλά και διαμέσου αυτού να γνωρίσει τη ζωή. Αποτελεί το ίδιο μια ανάγκη, μια ορμή ψυχοσωματική του οργανισμού, η οποία διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στη σωματική, ψυχοπνευματική, κοινωνική ανάπτυξη και ενηλικίωση του ατόμου. Ο τρόπος του παιχνιδιού αλλάζει όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, όπως αλλάζουν οι δραστηριότητες και οι ικανότητές τους. Στη βρεφική ηλικία, το παιχνίδι βοηθάει το παιδί να αποκτήσει τον έλεγχο του σώματός του. Αρχικά κινεί μόνο τα άκρα του, ενώ μεγαλώνοντας υποβάλλει τον εαυτό του σε προοδευτικά πιο δύσκολες δραστηριότητες. Αργότερα, τα παιδιά παίζουν με τους ήχους, τις λέξεις και τα αντικείμενα, με σκοπό την ανάπτυξη καινούριων ικανοτήτων, την απόκτηση γνώσεων, αλλά και την ευχαρίστηση που αντλούν μέσα από το παιχνίδι. Το παιχνίδι βοηθά το παιδί να αντιλαμβάνεται τον κόσμο ως ένα οργανωμένο σύνολο. Οι παρεμβάσεις και η αξιοποίηση του τρόπου με τον οποίο το παιδί επιλέγει να παίξει είναι καθοριστικής σημασίας. Το παιχνίδι είναι ενδεικτικό της ικανότητας του παιδιού να επικοινωνεί και αν ανακαλύπτει τη σχέση του με τους ενηλίκους, οι οποίοι θα πρέπει να φροντίζουν να βρίσκεται το παιδί σε ένα περιβάλλον που να καλλιεργεί, να ενισχύει και να ενθαρρύνει την ενασχόλησή του με το παιχνίδι. Παράλληλα, ο ενήλικος πρέπει να αποτελεί υπόδειγμα για το παιδί, καθώς του παρέχει πιθανούς κανόνες συμπεριφοράς. Το παιδί χρειάζεται επίσης να βρίσκεται σε ένα περιβάλλον που θα του επιτρέπει να εκφράζεται ελεύθερα και να νιώθει ασφάλεια, ώστε να μπορεί να εξερευνά και να αναπτύσσεται σε καθημερινή βάση. Μέσω του παιχνιδιού, το παιδί ωριμάζει και γίνεται υπεύθυνο. Επί πλέον, το παιχνίδι αποτελεί ένα συμβολικό μέσο, με το οποίο οι ενήλικοι μεταδίδουν στο παιδί βασικές αλήθειες που αφορούν τόσο αυτό όσο και τις εμπειρίες του. Το παιχνίδι θεωρείται ότι είναι μια συγκεκριμένη και ιδιαίτερη γλώσσα του παιδιού, συνιστώντας τη μόνη ίσως γλώσσα που κατέχει από πολύ μικρή ηλικία, που το βοηθά να εκφράζει τι πραγματικά εννοεί και αισθάνεται.

Το παιχνίδι διαιρείται σε τρεις τύπους:

Το κινητικό παιχνίδι: Αφορά τα χρονικό διάστημα από τη βρεφική ηλικία μέχρι το δεύτερο χρόνο τη ζωής. Το παιδί σ’ αυτήν την περίοδο είναι απασχολημένο με τη διαδικασία της απόκτησης ελέγχου στις κινήσεις του και με το να μαθαίνει να συνδυάζει αφενός τις χειρονομίες του και αφετέρου τα νοήματά του. Το παιχνίδι σ’ αυτό το στάδιο συχνά αποτελείται από επαναλαμβανόμενες κινήσεις. Το βρέφος νιώθει ευχαρίστηση και πειραματίζεται με τον κόσμο της αφής, των εικόνων και των ήχων. Χαίρεται όταν κατορθώνει να κάνει ορισμένα γεγονότα να επαναληφθούν

Το συμβολικό ή αναπαραστατικό παιχνίδι: αυτός ο τύπος παιχνιδιού επικρατεί από την ηλικία των δύο χρόνων μέχρι την ηλικία περίπου των 6 ετών. Στο διάστημα αυτό το παιδί αποκτά την ικανότητα να κωδικοποιεί με σύμβολα τις εμπειρίες του. Μπορεί να ξαναφέρει στο νου του εικόνες από συμβάντα. Μπορεί να παίζει με τα σύμβολα και τους συνδυασμούς του, υποκρινόμενο, για παράδειγμα, ότι γεμίζει μια φωλιά με αβγά, ενώ τοποθετεί μπίλιες μέσα στο καπέλο μιας κούκλας.

Το κοινωνικό παιχνίδι: Αρχίζει μαζί με τη σχολική ηλικία και περιλαμβάνει παιχνίδια που έχουν κανόνες. Το παιδί έχει αρχίσει να καταλαβαίνει κάποιες συγκεκριμένες κοινωνικές σχέσεις, όπως τη συνεργασία και τον ανταγωνισμό Αρχίζει να καταφέρνει να εργάζεται και να σκέφτεται περισσότερο αντικειμενικά. Το παιχνίδι του αντανακλά ακριβώς αυτήν την αλλαγή του, καθώς το παιδί συνεχίζει να ασχολείται με παιχνίδια που αποτελούνται από κανόνες και είναι ομαδικά.

*Ελένη Γεωργιάδου, Ψυχολόγος