Η φωτογραφία είναι σχεδόν είκοσι χρονών, σε ένα χωριό στ’ Άγραφα. Δεν έχει σημασία να το ονοματίσουμε, σε όλα τα χωριά της ημιορεινής ζώνης υπήρχαν μέχρι τότε πολλά τέτοια πέτρινα σπίτια που χτίστηκαν μετά τον πόλεμο κατοικούνταν από γέροντες που έμειναν ριζωμένοι στον τόπο τους. Και είχαν και όλα τα χωριά ακόμη πολλούς γέροντες και γερόντισσες που στα νιάτα τους ανέστησαν μετά την δεκαετία 1940 -1950 την ρημαγμένη Ελλάδα και από συναίσθηση θαρρείς περισσότερο παρά από αδυναμία, έμειναν εκεί να την ζωντανεύουν και κάποια μέρα εκεί να τους σκεπάσει το χώμα της μικρής τους πατρίδας.

Είχα γνωρίσει πολλούς από την γενιά τους τα προηγούμενα χρόνια που γύριζα την Ελλάδα και τους χαιρόμουν για το δέσιμο που είχαν με τον τόπο τους και πιο πολύ γιατί εκείνοι ήταν που έδιναν σήμα ότι το χωριό ήταν ζωντανό από τον καπνό που ανέβαινε στον ουρανό από τα τζάκια τους. Προσδεμένοι στην παράδοση που ήθελε το τζάκι να είναι πάντα αναμμένο, έβγαιναν έτσι στην άτυπη αναφορά του χωριού κάθε πρωί παρόντες. Σαν έβλεπαν ο υπόλοιποι πως δεν βγαίνει καπνός από κάποιο σπίτι, ετοιμάζονταν για το ξόδι.

Έτσι απουσία την απουσία έσβησαν τα τζάκια και κανένας καπνός δεν δηλώνει πια ότι κάποιο σπίτι είναι ζωντανό. Τούτο γίνεται πιο εμφανές τις πρώτες ημέρες του Νοεμβρίου που κατ’ έθιμο είχαν αναφτεί τα τζάκια και εύχονταν ο ένας στον άλλο, καλό χειμώνα και να τους βρει ζωντανούς η άνοιξη. Έτσι γίνονταν τέτοιες μέρες σε όλα τα χωριά και όσοι θυμόμαστε τα τζάκια μας έρχεται αμυδρά στο μυαλό και η μυρωδιά του καπνού…

Καλό μήνα να έχουμε όλοι. Με υγεία, προκοπή και νιάξιμο για τους άλλους!