Διαθέσιμο είναι από τις 2 Οκτωβρίου 2019 το βραχυπρόθεσμο επιτόκιο του ευρώ (euro short-term rate - €STR), ένα νέο επιτόκιο αναφοράς που δημιούργησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Διαβάστε παρακάτω τι είναι τα επιτόκια αναφοράς, γιατί είναι τόσο σημαντικά, γιατί αναμορφώνονται και μάθετε περισσότερα για το βραχυπρόθεσμο επιτόκιο του ευρώ (€STR).

Τι είναι τα επιτόκια αναφοράς;

Τα επιτόκια αναφοράς είναι επιτόκια τα οποία επικαιροποιούνται τακτικά και είναι διαθέσιμα στο ευρύ κοινό. Χρησιμεύουν σε όλα τα είδη χρηματοοικονομικών συμβολαίων όπως ενυπόθηκα δάνεια, τραπεζικές υπεραναλήψεις και άλλες πιο πολύπλοκες χρηματοοικονομικές συναλλαγές.

Ο υπολογισμός των επιτοκίων αναφοράς γίνεται από ένα ανεξάρτητο όργανο, τις περισσότερες φορές για να αποτυπώνεται το κόστος δανεισμού χρήματος σε διάφορες αγορές. Για παράδειγμα, τα επιτόκια αναφοράς μπορεί να αντανακλούν το κόστος το οποίο επωμίζονται οι τράπεζες όταν δανείζονται κεφάλαια η μία από την άλλη. Εναλλακτικά, μπορεί να αντανακλούν πόσο στοιχίζει στις τράπεζες να αποκτούν κεφάλαια από άλλες πηγές, όπως συνταξιοδοτικά ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες και αμοιβαία κεφάλαια αγοράς χρήματος.

Επομένως, τα εν λόγω επιτόκια αναφοράς διαδραματίζουν καίριο ρόλο στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, στο τραπεζικό σύστημα και στην οικονομία συνολικά. Τι είναι όμως αυτό που τα καθιστά τόσο σημαντικά; Και γιατί τελούν επί του παρόντος υπό αναμόρφωση;

Γιατί τα επιτόκια αναφοράς είναι σημαντικά;

Χρησιμοποιούνται ευρέως στην οικονομία μας

Τα επιτόκια αναφοράς χρησιμοποιούνται ευρέως από άτομα και οργανισμούς σε όλο το οικονομικό σύστημα.

Για παράδειγμα, χρησιμοποιούνται από τις τράπεζες κατά τη χορήγηση δανείων στους ιδιώτες ή τους εταιρικούς πελάτες τους.

Μια τράπεζα μπορεί να αποφασίσει να δανείσει χρήματα σε μια εταιρεία με συμφωνηθέν επιτόκιο το οποίο ορίζεται ίσο με συγκεκριμένο επιτόκιο αναφοράς συν 2% - δηλαδή ο τόκος που θα καταβάλλει η εταιρεία θα είναι 2% υψηλότερος από το τρέχον επιτόκιο αναφοράς. Αυτό σημαίνει ότι το κόστος του δανείου θα αυξηθεί αν αυξηθεί το επιτόκιο αναφοράς και θα μειωθεί αν μειωθεί το επιτόκιο αναφοράς. Σε αυτήν την περίπτωση, το επιτόκιο αναφοράς μπορεί να είναι ένα αξιόπιστο, ανεξάρτητο και σχετικά απλό σημείο αναφοράς για όλους τους ενδιαφερομένους.

Οι εταιρείες, οι τράπεζες και άλλοι οργανισμοί χρησιμοποιούν επίσης τα επιτόκια αναφοράς για να αποτιμήσουν στοιχεία του ισολογισμού τους - με άλλα λόγια, χάρη σε αυτά τα επιτόκια οι λογιστές μπορούν πιο εύκολα να υπολογίζουν την αξία των εταιρειών (συγκεκριμένα τα χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού που διακρατούν).

Τα επιτόκια αναφοράς χρησιμοποιούνται επίσης σε πιο πολύπλοκες χρηματοοικονομικές συναλλαγές, όπως η έκδοση τίτλων με κυμαινόμενα επιτόκια, τα δικαιώματα προαίρεσης (options), τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (forward contracts) και οι πράξεις ανταλλαγής (swaps).

Ας εξετάσουμε, για παράδειγμα, μια πράξη ανταλλαγής επιτοκίων. Με πολύ γενικούς όρους, πρόκειται για μια συναλλαγή με δύο συμβαλλόμενα μέρη στο πλαίσιο της οποίας το κάθε μέρος συμφωνεί να καλύψει τις δαπάνες για τόκους του άλλου. Σε αυτές τις πράξεις ανταλλαγής επιτοκίων, το επιτόκιο αναφοράς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον καθορισμό τουλάχιστον ενός εκ των επιτοκίων που αποτελούν αντικείμενο ανταλλαγής. Έτσι επιτυγχάνεται διαφάνεια για όλα τα συμβαλλόμενα μέρη, η σύμβαση τυποποιείται σε κάποιο βαθμό και, ως αποτέλεσμα, διευκολύνεται η διαπραγμάτευση μεταξύ των συμβαλλομένων.

Τα επιτόκια αναφοράς μπορούν να χρησιμοποιηθούν, μεταξύ άλλων, για τον υπολογισμό ποινών υπερανάληψης σε λογαριασμούς μετρητών, τον υπολογισμό καταβολής τόκου για ορισμένες καταθέσεις λιανικής και τη συμφωνία για το ύψος επιτοκίου σε ενυπόθηκα δάνεια και δανειακές συμβάσεις λιανικής.

Τα επιτόκια αναφοράς συνδράμουν τις κεντρικές τράπεζες στο έργο τους

Τα επιτόκια αναφοράς μπορούν επίσης να αποτελέσουν στοιχεία πληροφόρησης για τις κεντρικές τράπεζες. Η ΕΚΤ, για παράδειγμα, έχει τη δυνατότητα να ανατρέχει στα επιτόκια αναφοράς στο πλαίσιο της αποστολής της για τη διατήρηση σταθερών τιμών στη ζώνη του ευρώ.

Αν το επιτόκιο αναφοράς αποτυπώνει σωστά τα επιτόκια με τα οποία οι τράπεζες χορηγούν και λαμβάνουν δάνεια, αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών και τη διαθεσιμότητα χρήματος στη ζώνη του ευρώ. Μπορεί επίσης να επηρεάσει τις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής: αν γνωρίζουμε πόσο εύκολο είναι για τις τράπεζες να έχουν πρόσβαση σε χρήμα, μπορούμε να υπολογίσουμε πόσο γρήγορα οι εν λόγω τράπεζες θα είναι σε θέση να μετατρέψουν αυτά τα χρήματα σε δάνεια και να τα χορηγήσουν σε άτομα και επιχειρήσεις. Και εν τέλει όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν τα επίπεδα τιμών.

Επίσης, αν γνωρίζουμε τα τρέχοντα επιτόκια αναφοράς μπορούμε να παρακολουθούμε τον αντίκτυπο των αποφάσεων νομισματικής πολιτικής στην πράξη. Εάν, για παράδειγμα, η ΕΚΤ αποφασίσει να αυξήσει ή να μειώσει τα επιτόκια, μπορούμε να καταγράφουμε τις επιδράσεις αυτών των αποφάσεων παρακολουθώντας τις μεταβολές των επιτοκίων αναφοράς για το ευρώ.

Γιατί τα επιτόκια αναφοράς τελούν υπό αναμόρφωση και τι ακριβώς σημαίνει αυτό;

Τα επιτόκια αναφοράς είναι χρήσιμα υπό την προϋπόθεση ότι θεωρούνται αξιόπιστα και αντικειμενικά - ιδανικά, θα πρέπει να υπολογίζονται με διαφάνεια και το κοινό θα πρέπει να έχει εύκολη πρόσβαση σε αυτά. Αν μια σύμβαση βασίζεται σε ένα αξιόπιστο επιτόκιο αναφοράς, κανένα μέρος δεν μπορεί να επηρεάσει το επιτόκιο που έχει συμφωνηθεί. Αυτό σημαίνει ότι ένα αξιόπιστο επιτόκιο αναφοράς μπορεί να διασφαλίσει ότι η αξία του συμβολαίου παραμένει αντικειμενική και αδιαμφισβήτητη.

Δεδομένης της οικονομικής σημασίας των επιτοκίων αναφοράς, είναι σημαντικότατο η αξιοπιστία τους να διασφαλίζεται από σαφείς δομές διακυβέρνησης και διαφανείς μεθοδολογίες.

Για αυτούς ακριβώς τους λόγους, τα ευρωπαϊκά επιτόκια αναφοράς τελούν επί του παρόντος υπό σημαντική αναμόρφωση. Αυτή η διαδικασία αναμόρφωσης είναι το αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό της εισαγωγής του κανονισμού της ΕΕ για τους δείκτες αναφοράς, ο οποίος δημοσιεύθηκε το 2016 και τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2018.

Τα ευρωπαϊκά επιτόκια αναφοράς που χρησιμοποιούνται ευρύτατα σήμερα

EONIA

Αυτό είναι το τρέχον επιτόκιο αναφοράς για το ευρώ διάρκειας μιας ημέρας. Ομάδα εργασίας του ιδιωτικού τομέα για τα επιτόκια μηδενικού κινδύνου πρότεινε στους συμμετέχοντες στην αγορά να αρχίσουν να αντικαταστούν σταδιακά το EONIA με το νέο βραχυπρόθεσμο επιτόκιο του ευρώ (euro short-term rate – €STR) από τις 2 Οκτωβρίου 2019.

Ο υπολογισμός του EONIA πραγματοποιείται από την ΕΚΤ εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Χρηματαγορών (European Money Markets Institute – EMMI), ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που εδρεύει στις Βρυξέλλες. Κατά παράδοση, υπολογίζεται ως ο σταθμικός μέσος όρος των επιτοκίων επί ανεξασφάλιστων διατραπεζικών συναλλαγών δανεισμού διάρκειας μίας ημέρας. Σύμφωνα με τον EMMI, μόλις το €STR καταστεί διαθέσιμο, και μέχρι τις 3 Ιανουαρίου 2022, το EONIA θα υπολογίζεται ως το €STR συν μια διαφορά επιτοκίων, προκειμένου η αγορά να έχει αρκετό χρόνο στη διάθεσή της για τη μετάβαση στο €STR.

EURIBOR

Το EURIBOR είναι ένα επιτόκιο αναφοράς της αγοράς χωρίς παροχή εξασφαλίσεων το οποίο υπολογίζεται για διάφορες διάρκειες (μίας εβδομάδας, ενός μήνα, τριών, έξι και δώδεκα μηνών). Τη διαχείρισή του έχει αναλάβει το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Χρηματαγορών (European Money Markets Institute – EMMI). Για να επιτευχθεί συμμόρφωση του επιτοκίου αναφοράς με τον κανονισμό της ΕΕ για τους δείκτες αναφοράς, ο EMMI αποσαφήνισε τον ορισμό του EURIBOR: πρόκειται για το επιτόκιο με το οποίο οι τράπεζες στην ΕΕ και στην Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) μπορούν να αποκτούν κεφάλαια μέσω της χονδρικής αγοράς χωρίς την παροχή εξασφαλίσεων. Ο EMMI εφαρμόζει σταδιακά μια νέα μεθοδολογία υπολογισμού για το EURIBOR, η οποία αποκαλείται «υβριδική μεθοδολογία». Αυτή η μέθοδος υπολογισμού λαμβάνει υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερο πραγματικές συναλλαγές, ενώ παράλληλα χρησιμοποιεί και την κρίση εμπειρογνωμόνων για τις περιπτώσεις στις οποίες δεν υπάρχουν διαθέσιμες πραγματικές συναλλαγές.

€STR

Το 2017 η ΕΚΤ αποφάσισε να δημιουργήσει το βραχυπρόθεσμο επιτόκιο του ευρώ (euro short-term rate - €STR), ένα νέο επιτόκιο αναφοράς το οποίο είναι διαθέσιμο από τις 2 Οκτωβρίου 2019. Σκοπός του είναι να χρησιμεύσει ως επιτόκιο ασφαλείας σε περίπτωση που ο ιδιωτικός τομές αποτύχει να διατηρήσει το δικό του επιτόκιο αναφοράς διάρκειας μίας ημέρας, δηλ. το EONIA.

To 2018 μια ομάδα εργασίας του ιδιωτικού τομέα για τα επιτόκια μηδενικού κινδύνου του ευρώ συνέστησε την αντικατάσταση του EONIA από το €STR, λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις της αγοράς. Αυτή η ομάδα εργασίας παρέχει σήμερα στήριξη στην αγορά για τη μετάβαση στο €STR – η ΕΚΤ παρέχει υπηρεσίες γραμματειακής υποστήριξης για την ομάδα εργασίας και μετέχει ως παρατηρητής μαζί με άλλους ιδρυτικούς οργανισμούς, την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (EAKAA), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Αρχή Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών και Αγορών του Βελγίου (Financial Services and Markets Authority - FSMA).

Το €STR έχει σχεδιαστεί προκειμένου να αποτυπώνει το ποσό που πρέπει να καταβάλλει μια τράπεζα όταν δανείζεται χρήματα για μία ημέρα από διάφορους χρηματοπιστωτικούς αντισυμβαλλομένους χωρίς την παροχή εξασφαλίσεων (δηλ. «ανεξασφάλιστα», όπως λέγεται μερικές φορές). Αυτοί οι αντισυμβαλλόμενοι μπορεί να είναι μεταξύ άλλων τράπεζες, αμοιβαία κεφάλαια της αγοράς χρήματος, εταιρείες επενδύσεων ή συνταξιοδοτικά ταμεία και άλλοι χρηματοοικονομικοί φορείς, συμπεριλαμβανομένων των κεντρικών τραπεζών.

Αυτό σημαίνει ότι καλύπτει ευρύτερο πεδίο σε σχέση με το EONIA, το οποίο παρακολουθεί μόνο συναλλαγές μεταξύ τραπεζών. Επιπλέον, σε σύγκριση με το EONIA, τα δεδομένα για πραγματικές συναλλαγές, που χρησιμοποιούνται από την ΕΚΤ για τον υπολογισμό του €STR, παρέχονται από ένα μεγαλύτερο αριθμό τραπεζών. Αυτό το ευρύτερο πεδίο παρέχει προστασία από τη χειραγώγηση και συμβάλλει ώστε το €STR να αποτυπώνει αξιόπιστα την τιμή των δανείων χωρίς την παροχή εξασφαλίσεων σε όλη τη ζώνη του ευρώ.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα