Γράφει η Λάουρα Σταυρίδου

Γιατί κάνουμε τα πράγματα που κάνουμε;

Γιατί άλλες φορές μπορούμε να πετύχουμε έναν στόχο, ενώ άλλες φορές δεν μπορούμε ούτε να τον θέσουμε;

Γιατί άλλους τους κινητοποιεί το χρήμα και άλλους η επιτυχία;

Τι κατευθύνει την συμπεριφορά μας;

Για όλα τα παραπάνω, έχουν ειπωθεί πολλές θεωρίες από ψυχολόγους, το σημείο όμως στο οποίο υπάρχει σύγκλιση είναι πως τα κίνητρα του ανθρώπου διαφέρουν σε ποιότητα ανάλογα με το αν είναι εσωτερικά (υποκίνηση) ή εξωτερικά (παρακίνηση).

Η βασική διαφορά μεταξύ των δύο είναι ότι τα εγγενή (εσωτερικά) κίνητρα οδηγούν σε συμπεριφορές λόγω της απόλαυσης που δίνει η επίτευξη του στόχου, ενώ τα εξωτερικά κίνητρα προβλέπουν εξωτερική ανταμοιβή για την επίτευξη του στόχου και κυρώσεις για τη μη επίτευξή του.

Έτσι η αυτοβελτίωση, το αίσθημα της εξέλιξης, η τόνωση της αυτοεκτίμησης και η ανάπτυξη του αυτοσεβασμού είναι η ανταμοιβή της υποκίνησης, δηλαδή των εσωτερικών κινήτρων.

Όταν οι άνθρωποι έχουν εγγενή κίνητρα, συμμετέχουν σε μια δραστηριότητα επειδή τη βρίσκουν ενδιαφέρουσα ή ικανοποιεί την αναζήτησή τους για καινοτομία, για εξερεύνηση και για προκλήσεις. Επιθυμούν να αισθάνονται ότι οι προσπάθειές τους έχουν σημασία και κερδίζουν ικανοποίηση από το γεγονός ότι γίνονται πιο ικανοί.

Από την άλλη πλευρά, η παρακίνηση (εξωτερικά κίνητρα) περιλαμβάνει αξιολόγηση, εξωτερικές ανταμοιβές και κυρώσεις.

Γιατί τα αναφέρουμε αυτά; Γιατί υπάρχει μια σημαντική θεωρία, η οποία ονομάζεται Θεωρία Αυτοκαθορισμού –Self-Determination Theory (SDT)–, σύμφωνα με την οποία «…η υποκίνηση φέρνει υψηλότερα επιτεύγματα, ενώ η προσπάθεια ελέγχου των αποτελεσμάτων μέσω εξωτερικών ανταμοιβών, κυρώσεων και αξιολογήσεων γενικά αποτυγχάνει, οδηγώντας σε χαμηλότερης ποιότητας κίνητρα και απόδοση…».

Τότε όμως γιατί δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι υψηλά επιτεύγματα, χρησιμοποιώντας την υποκίνηση; Για ποιον λόγο οι εταιρείες να μπαίνουν στην διαδικασία να οργανώνουν διαγωνισμούς και να θεσπίζουν βραβεία;

Η απάντηση δίνεται με δύο λέξεις: Επιτυχής Αυτορρύθμιση!

Η αυτορρύθμιση είναι μια διαδικασία η οποία ολοκληρώνεται στην παιδική ηλικία και έχει στόχο την ανάπτυξη ελέγχου στις συναισθηματικές αποκρίσεις στο περιβάλλον μας.
Είναι δηλαδή η δεξιότητα με την οποία τα άτομα ως παιδιά μαθαίνουν να χειρίζονται τον τρόπο που βιώνουν τα συναισθήματά τους και παράλληλα τον τρόπο που εκφράζουν τα συναισθήματα αυτά ώστε να ταιριάζει με το περιβάλλον και την κοινωνικοποίησή τους.

Ουσιαστικά πρόκειται για μια προσωπική προσαρμοστική στρατηγική.

Τι σχέση όμως έχει η ικανότητα της αυτορρύθμισης με τα κίνητρα;

Η αυτορρύθμιση διατρέχει ένα ευρύ φάσμα τάσεων, κλίσεων και δεξιοτήτων, όπως το ταμπεραμέντο, η ενσυναίσθηση, ο έλεγχος των προθέσεων, των παρορμήσεων, της εστίασης, της προσοχής και της επίτευξης στόχων.

Η επίτευξη στόχων και η ικανοποίηση από την επίτευξή τους πηγάζουν από το γεγονός ότι η ικανότητα αυτορρύθμισης συνδέεται με την αύξηση της ψυχικής ανθεκτικότητας, με την ικανότητα αυτοπροσδιορισμού, την ικανότητα της αυτογνωσίας, της γνώσης των κοινωνικών ορίων και της προσαρμογής ανάλογα με τις πληροφορίες του περιβάλλοντος.Με λίγα λόγια, οι άνθρωποι που ως παιδιά ολοκλήρωσαν επιτυχημένα τη διαδικασία της αυτορρύθμισης χρησιμοποιούν τα ταλέντα τους, με στοχευμένες ενέργειες για την επίτευξη των στόχων τους, διότι αυτό τους δίνει την προσωπική ικανοποίηση της βελτίωσης του εαυτού τους.

Δεν χρειάζονται κανένα εξωτερικό κίνητρο για την επίτευξη του στόχου.
Μελετώντας τη συμπεριφορά των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών, σε σχέση με τα κίνητρα και την επίτευξη στόχων, οι Αμερικανοί κατέληξαν σε μια σαφή κατηγοριοποίηση:
Το δυναμικό πωλήσεων (Sales Force), το οποίο μπορεί να φέρει από μέτρια ως και πολύ καλά αποτελέσματα με παρακίνηση (εξωτερική επιβράβευση), και το δυναμικό έργου, δηλαδή αποτελέσματος (Task Forse), το οποίο λειτουργεί με υποκίνηση και θα φέρει πάντα το καλύτερο αποτέλεσμα, ανεξαρτήτως οικονομικών συνθηκών ή προσωπικών δυσχερειών.

Απαντώντας λοιπόν σε προηγούμενο ερώτημα, το «γιατί δεν χρησιμοποιούν όλοι οι άνθρωποι την υποκίνηση», η απάντηση είναι πως το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσαν δεν ήταν αρκετά υποστηρικτικό για να ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτορρύθμισης επιτυχώς.

Αν οι γονείς είτε επειδή δεν γνώριζαν πώς να είναι υποστηρικτικοί είτε επειδή είχαν προσωπικά άλυτα ζητήματα δεν λειτούργησαν ως συν-ρυθμιστές, τότε το παιδί δεν ολοκλήρωσε τη λειτουργική ανάπτυξη της αυτορρυθμιστικής ικανότητας.

Σε σχέση με τα κίνητρα επίτευξης στόχων, το παραπάνω γεγονός έχει ως αποτέλεσμα,ότι το παιδί ως ενήλικας θέτει στόχους αποφευκτικότητας, δηλαδή «να κάνω αυτό για να μην τιμωρηθώ, να μη στερηθώ, να μη γελοιοποιηθώ κ.ο.κ.».
Σε αντίθεση με το παιδί που λόγω επιτυχημένης αυτορρύθμισης θέτει στόχους έλξης, δηλαδή «να διακριθώ, να βελτιωθώ, να πετύχω, να τα καταφέρω, να νικήσω κ.ο.κ.».

Έχοντας πει αυτά, ας δούμε ποιος παράγοντας τελικά επηρεάζει τους ανθρώπους να κάνουν κάτι. Το χρήμα, η εργασιακή προσδοκία ή κάτι άλλο;

Η απάντηση είναι ότι στο βαθμό που το χρήμα ή η εργασιακή προσδοκία συνδέονται στο μυαλό ενός ενήλικα που έχει επιτυχώς ολοκληρώσει τη διαδικασία της αυτορρύθμισης με τη βελτίωση, την επιτυχία, την πρόκληση, την εξέλιξη και την πρόοδο, θα υποκινηθεί για να επιτύχει το στόχο.

Για κάποιον που το χρήμα σημαίνει «θα πληρώσω την εφορία, τα χρέη κ.τ.λ. για να μην υποφέρω» και η εργασιακή προσδοκία σημαίνει «θα μου φωνάζουν λιγότερο αν τα καταφέρω…», πάλι θα παρακινηθεί για να επιτύχει το στόχο.

Ακριβώς τα ίδια ισχύουν και για οτιδήποτε μπορεί να συνδεθεί με παρακίνηση και υποκίνηση, όπως βραβεία, ταξίδια κ.τ.λ.
Η μεγάλη διαφορά είναι πως στην υποκίνηση δεν υπάρχει εμπόδιο, φραγμός, δυσκολίες ή δυσχέρειες που θα ανακόψουν την επιτυχία.

Τα εγγενή κίνητρα των ατόμων ενισχύουν την αίσθηση του σκοπού, αποσαφηνίζουν τις φιλοδοξίες, ιεραρχούν τους στόχους, καλλιεργούν την αίσθηση της αυτονομίας, της κυριαρχίας και της αριστείας. Αυτή είναι η καύσιμη ύλη της επιτυχίας.

Η παρακίνηση ουσιαστικά υποκρύπτει το φόβο της αποτυχίας και μόλις εμφανιστεί ένας μεγαλύτερος φόβος, που θα σκιάσει τον πρώτο όπως ο ήλιος τη σελήνη, θα σταματήσει και η πορεία προς την επίτευξη.

Αξίζει να κρατήσουμε ότι η ριζική αιτία της κινητοποίησης προς έναν στόχο είναι η αυτορρύθμιση.
Ανάλογα με το βαθμό επιτυχίας της, οι άνθρωποι συνδέουν τα εξωτερικά και τα εσωτερικά κίνητρά τους με διαφορετικές «εικόνες» επιβράβευσης, όπως αναγνώριση, διάκριση, ταξίδια, χρήματα κ.τ.λ.

Καταλήγοντας λοιπόν, θα πούμε ότι η αιτία για την επιτυχία βρίσκεται κρυμμένη και μόνο με μια γενναία τομή αυτογνωσίας, κάθε άνθρωπος μπορεί να την αποκαλύψει και αν χρειαστεί να την ενδυναμώσει.

Για τους διευθυντές ομάδες, ωστόσο, είναι καλό να μπορούν να ξεχωρίσουν τα άτομα με τα οποία συνεργάζονται, ώστε να γνωρίζουν αν υποκινούνται ή παρακινούνται. Ο τρόπος που κινητοποιείται κάθε άνθρωπος ώστε να επιτύχει το έργο του θα πρέπει να είναι ο θεμέλιος γνωστικός λίθος κάθε γραφείου.

Διαβάστε παρακάτω σε ηλεκτρονική μορφή