Άγνωστες πτυχές γύρω από το ναυάγιο του πλοίου «Ηράκλειον» στις 8 Δεκεμβρίου του 1966 ήρθαν στο φως μέσα από το βιβλίο «Ηράκλειον» SOS Βυθιζόμεθα» των Παναγιώτη Μπελώνη και Πηγής Μπελώνη, (εκδόσεις "ΚΕΔΡΟΣ") που παρουσιάστηκε την Δευτέρα 20 Σεπτεμβρίου στον χώρο της πρώην πισίνας του Ξενία στα Χανιά.

Πρόκειται για την συγκλονιστική μαρτυρία του τελευταίου διασωθέντος του πλοίου «Ηράκλειον» στη Φαλκονέρα, του αείμνηστου Παναγιώτη Μπελώνη, πλαισιωμένη από τη μετέπειτα έρευνα της κόρης του Πηγής.

Συντονιστής της ξεχωριστής εκδήλωσης μνήμης ήταν ο Ματθαίος Φραντζεσκάκης, ενώ για τα γεγονότα της εποχής αλλά και το βιβλίο μίλησαν οι:

• Παρασκευάς Περάκης - δημοσιογράφος, διευθυντής εφημερίδας "Χανιώτικα Νέα"
• Μανώλης Πιμπλής - δημοσιογράφος, κριτικός βιβλίου
• Μαρία Συρρή - φιλόλογος, ιστορικός
• Αντώνης Σκαμνάκης - Αν. Καθηγητής Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ στο ΑΠΘ
• Αναστάσιος Δημητρακόπουλος - αντιναύαρχος ΠΝ ε.α.
• Πηγή Μπελώνη - συγγραφέας

Συγκινητικές ήταν οι προσωπικές  μαρτυρίες που ακούστηκαν στην εκδήλωση. Ο αντιναύαρχος ΠΝ ε.α Αναστάσιος Δημητρακόπουλος αναφέρθηκε στην διάσωση των επιζώντων με το πλοίο του πολεμικού ναυτικού «Σύρος» όπου τότε υπηρετούσε.: «Τα αρματαγωγά ήταν ψηλά καράβια με ψηλές πλευρές, ό,τι το πιο ακατάλληλο για διάσωση ναυαγών. Ευτυχώς είχαμε μια ομάδα βατραχανθρώπων οι οποίοι αποδείχθηκαν πολύτιμοι. Ο πρώτος ναυαγός που ανασύραμε ήταν νεκρός. Μετά από αρκετό μεγάλο διάστημα συναντήσαμε και ανασύραμε τον Λαγωνικάκη και τον Κουκουνάκη Ακολούθησε η Ιωάννα... δεν έδειχνε κανένα σημείο ζωής. Μας είχε πιάσει λύσσα, οργή που δεν τα καταφέραμε. Ίσως σε αυτό να είχε συντελέσει το γεγονός ότι ήταν μια νέα κοπέλα και όμορφη. Εκεί απάνω, την ώρα που παρασύρθηκε και δεν την ξανα είδαμε, εντοπίστηκε ο Μπελώνης».

Ο τότε γιατρός του Αρματαγωγού «Σύρος» Ανδρέας Παρασκευόπουλος, μίλησε για εκείνες τις πρώτες δραματικές στιγμές που ναυαγοί εντοπίζονταν νεκροί ή ζωντανοί με τραύματα όπως ο Παν. Μπελώνης.

Ο κ. Σταύρος Λαγωνικάκης ένας από τους 47 που διασώθηκαν έλαβε το λόγο στη συνέχεια και αναφέρθηκε στην μαρτυρική εκείνη νύχτα που όπως είπε 55 χρόνια μετά παραμένει ολοζώντανη στο μυαλό του.

Ο κ. Γιώργιος Αγοραστάκης αναφέρθηκε στο πως βίωσε το τραγικό ναυάγιο η οικογένεια του αφού 2 μέλη της χάθηκαν για πάντα στα νερά της Φαλκονέρας (μεταξύ αυτών η ξαδέλφη του Άλκηστις Αγοραστάκη και ο θείος του Παν. Κουριδάκης).

Διοργάνωση: Δήμος Χανίων, Αντιπεριφέρεια Χανίων, ΕΒΕΕΧ Χανίων (Εμπορικό κ Βιομηχανικό Επιμελητήριο), ΟΕΣΚ (Ομοσπονδία Εμπόρων Κρήτης), Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης.

Και με αφορμή το ναυάγιο του πλοίου «Ηράκλειον» και πολλά άλλα ναυτικά ατυχήματα, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι είναι ένα μεγάλο θέμα που αφορά και τις ασφαλιστικές εταιρείες σε ελληνική και παγκόσμια κλίμακα, καθώς η διαδικασία τραβάει σε βάθος χρόνου με αποτέλεσμα να εκκρεμούν αποζημιώσεις προς τους πληγέντες.

Το ναυάγιο του "Ηράκλειον", έφερε πολλές εξελίξεις στον χώρο της ακτοπλοΐας. Σαν αποτέλεσμα του ναυαγίου θεσμοθετήθηκε το απαγορευτικό απόπλου λόγω καιρού, μπήκαν οι πρώτες ιδέες για την δημιουργία των Ναυτιλιακών Εταιρειών Λαϊκής Βάσης, κατέρρευσε ο (τότε) κολοσσός της Ακτοπλοΐας, η εταιρεία των Αφών Τυπάλδου κλπ.

Η ΑΝΕΚ ήταν η πρώτη εταιρεία λαϊκής βάσης σε παγκόσμιο επίπεδο, και προέκυψε μέσα και από αυτή την τραγωδία του "Τιτανικού της Κρήτης".

Η δραστηριοποίηση της εταιρείας στο χώρο της επιβατηγού ναυτιλίας ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 1970 με τη δρομολόγηση του πρώτου πλοίου της, του ιστορικού «ΚΥΔΩΝ», στη γραμμή Πειραιά - Χανιά. Έκτοτε η ΑΝΕΚ «έπιασε» πολλά λιμάνια, που αποτέλεσαν ορόσημα για την ανάπτυξή της. Το 1987 άνοιξε πανιά για τις διεθνείς θάλασσες, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο την παρουσία της στην Αδριατική. Παράλληλα, η εισαγωγή της στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών από το Δεκέμβριο του 1998, διασφάλισε την ανοδική της πορεία.

Όλα ξεκίνησαν στις 10 Απριλίου του 1967 όταν ο φωτισμένος ιεράρχης, ο Μητροπολίτης Κισσάμου Ειρηναίος, δύο καταξιωμένοι Χανιώτες οικονομολόγοι, ο Κώστας Αρχοντάκης και ο Γιάννης Τζαμαριουδάκης και εκατοντάδες απλοί άνθρωποι, έμποροι, υπάλληλοι, συνταξιούχοι και αγρότες ένωσαν τις δυνάμεις τους σε ένα κοινό όραμα, διέθεσαν το υστέρημά τους για να “γεννηθεί” η ΑΝΕΚ. Ήταν η δυναμική απάντηση των Κρητικών στο αίτημα για εξυγίανση της ακτοπλοϊκής σύνδεσης της μεγαλονήσου με τον Πειραιά.

Το χρονικό της τραγωδίας

Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες στις ελληνικές θάλασσες. Συνέβη τις πρώτες πρωινές ώρες της 8ης Δεκεμβρίου 1966, κοντά στην βραχονησίδα Φαλκονέρα (23 ν.μ. βορειοδυτικά της νήσου Μήλου), όταν το επιβατηγό - οχηματαγωγό πλοίο «Ηράκλειον», που εκτελούσε το δρομολόγιο Χανιά - Πειραιάς, βυθίστηκε, λόγω μετατόπισης φορτίου, με αποτέλεσμα να βρουν το θάνατο 224 άνθρωποι.

Το «Ηράκλειον» επρόκειτο να αποπλεύσει στις 7 το βράδυ της 7ης Δεκεμβρίου 1966 από το λιμάνι της Σούδας, με προορισμό τον Πειραιά. Το δρομολόγιο καθυστέρησε περίπου 20 λεπτά, εξαιτίας της καθυστερημένης άφιξης στο λιμάνι ενός φορτηγού ψυγείου, βάρους 25 τόνων, το οποίο μετέφερε εσπεριδοειδή. Ο λιμενάρχης Χανίων εξέφρασε επιφυλάξεις για την είσοδο του φορτηγού στο πλοίο, λόγω του βάρους του. Ακολούθησαν διαβουλεύσεις και οι αντιρρήσεις του κάμφθηκαν. Το μοιραίο, όπως αποδείχθηκε, ψυγείο-φορτηγό φορτώθηκε βιαστικά, χωρίς να τηρηθούν οι προβλεπόμενοι κανόνες ασφαλείας. Το πλοίο αναχώρησε για τον προορισμό του στις 7:20 το βράδυ, με καπετάνιο των Εμμανουήλ Βερνίκο. Μετέφερε 206 ταξιδιώτες και 65 μέλη του πληρώματος.

Ο καιρός ήταν βροχερός και στο Αιγαίο έπνεαν άνεμοι 8 έως 9 μποφόρ, σύμφωνα με το σήμα που έφθασε στο Λιμεναρχείο Χανίων στις 8 το βράδυ. Το πλοίο συνέχισε το ταξίδι του κάτω από δύσκολες συνθήκες, μέχρι τις 2 τα ξημερώματα της 8ης Δεκεμβρίου. Την ώρα αυτή βρισκόταν κοντά στη βραχονησίδα Φαλκονέρα, στα όρια του Κρητικού με το Μυρτώο Πέλαγος, και ο κλυδωνισμός του πλοίου έγινε έντονος.

Το βαρύ φορτηγό - ψυγείο, που ήταν λυμένο, παλινδρομεί εγκάρσια και συγκρούεται με δύναμη με τα πλευρικά τοιχώματα και την πόρτα εισόδου, μέχρι που με ένα δυνατό χτύπημα σπάει τη μία από τις δύο μπουκαπόρτες, δημιουργώντας ένα ρήγμα 17 τ.μ. Τα νερά εισβάλουν ορμητικά και ο ασυρματιστής μόλις που προλαβαίνει να εκπέμψει σήμα κινδύνου στις 2:06 π.μ: «SOS, από Ηράκλειον, στίγμα μας 36° 52' B., 24° 08 A., Βυθιζόμαστε.» Και μετά η σιγή. Το πλοίο βυθίζεται μέσα σε λίγα λεπτά σε βάθος 600 - 800 μέτρων. Πολλοί παγιδεύονται στις καμπίνες, μερικές δεκάδες πέφτουν στη θάλασσα.

Το σήμα κινδύνου κινητοποιεί πολεμικά και εμπορικά πλοία, αλλά φτάνουν αργοπορημένα στο σημείο του ναυαγίου, λόγω της θαλασσοταραχής. Γύρω στις 10 το πρωί μια «Ντακότα» με συγκυβερνήτη τον βασιλιά Κωνσταντίνο υπερίπταται του σημείου του ναυαγίου και εντοπίζει το μοιραίο φορτηγό - ψυγείο να επιπλέει. Ο Τύπος θα μιλήσει για κίνηση εντυπωσιασμού του βασιλιά, αλλά υπάρχει και η εκδοχή ότι πήγε αυτοπροσώπως στο σημείο για να καταρρίψει τους ισχυρισμούς της Τουρκίας, ότι η Ελλάδα αδυνατεί να παράσχει βοήθεια σε κινδυνεύοντα σκάφη στο Αιγαίο. Τα συνεργεία διάσωσης και τα πλοία που έσπευσαν στον τόπο του ναυαγίου χτενίζουν την ευρύτερη περιοχή και κατορθώνουν να περισυλλέξουν μόνο 47 επιζώντες και 25 σορούς.

Γύρω στις 12 το μεσημέρι, όλη η Ελλάδα γνωρίζει για το τραγικό συμβάν και δεκάδες άνθρωποι συρρέουν στα γραφεία της εταιρείας Τυπάλδου σε Χανιά και Πειραιά για να μάθουν για την τύχη των αγαπημένων τους προσώπων. Η κυβέρνηση Στεφανόπουλου (3η κυβέρνηση «Αποστατών») κηρύσσει πένθος για μία εβδομάδα.

Το ναυάγιο του «Ηράκλειον» αφύπνισε το ελληνικό κράτος, που προχώρησε στη δημιουργία του θαλάμου επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και τη θεσμοθέτηση του απαγορευτικού απόπλου για τα επιβατηγά πλοία. Το ναυάγιο προκάλεσε την κατάρρευση της Typaldos Lines, που κυριαρχούσε τότε στην εγχώρια ακτοπλοΐα, ενώ μπήκαν οι πρώτες ιδέες για τη δημιουργία των Ναυτιλιακών Εταιρειών Λαϊκής Βάσης.

Η δίκη των κατηγορουμένων άρχισε στις 19 Φεβρουαρίου 1968 στο Κακουργιοδικείο Πειραιά. Είχε προηγηθεί μια σειρά αποκαλύψεων σχετικά με βαρύτατες ευθύνες του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας στην έκδοση πλαστογραφημένων πιστοποιητικών αξιοπλοΐας του σκάφους. Στο εδώλιο κάθισαν τέσσερα στελέχη της πλοιοκτήτριας εταιρίας.

H απόφαση του δικαστηρίου εξεδόθη στις 21 Μαρτίου του ιδίου έτους. Με ποινές φυλάκισης από πέντε ως και επτά έτη τιμωρήθηκαν ο εκ των ιδιοκτητών του «Ηράκλειον» Xαράλαμπος Τυπάλδος, ο διευθυντής της εταιρείας Παναγιώτης Κόκκινος και δύο αξιωματικοί του πλοίου. Οι ποινές ξεσήκωσαν αντιδράσεις από την πλευρά των συγγενών, οι οποίοι τις θεώρησαν πολύ επιεικείς. Στις 9 Ιανουαρίου 1969 ο δικαστικός φάκελος της υπόθεσης έκλεισε οριστικά, καθώς ο Άρειος Πάγος απέρριψε την αίτηση αναίρεσης των τεσσάρων, οι οποίοι είχαν καταδικασθεί και σε δεύτερο βαθμό για το δυστύχημα. 

Φωτογραφίες: Ευάγγελος Σπύρου