Μεταξούλα Μανικάρου, 6/6/2025 - 15:47 facebook twitter linkedin Σάββατο των ψυχών… Μεταξούλα Μανικάρου, 6/6/2025 facebook twitter linkedin Γράφει η Μεταξούλα Μανικάρου Ιστορική και Θεολογική βάση Το Σάββατο που αφιερώνεται στις ψυχές των κεκοιμημένων και είναι συμβολικά συνδεδεμένο με την ανάπαυση των ψυχών ονομάζεται «Ψυχοσάββατο». Κατά την ορθόδοξη θεολογία, οι ψυχές βρίσκονται σε κατάσταση προσμονής της τελικής κρίσης, και οι προσευχές των ζωντανών μπορούν να τις βοηθήσουν προς το έλεος του Θεού. Στον ορθόδοξο λειτουργικό κύκλο υπάρχουν δύο κύρια Ψυχοσάββατα: α) Το Ψυχοσάββατο της Απόκρεω, πριν δηλαδή την Κυριακή της Απόκρεω. Είναι το Σάββατο πριν την Κυριακή της Τελευταίας Κρίσεως, έχει έντονο χαρακτήρα γενικής προσευχής και είναι αφιερωμένο όχι μόνο σε συγγενείς, αλλά σε όλους τους κεκοιμημένους από αρχής κόσμου. β) Το Ψυχοσάββατο πριν την Πεντηκοστή. Τελείται το Σάββατο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής. Συνδέεται με την κάθοδο και την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος και αφιερώνεται σε όλους όσοι έχουν φύγει από τον κόσμο αυτόν για να συμπεριληφθούν στην πληρότητα της σωτηρίας. Εκτός όμως από αυτά τα καθολικά αποδεκτά και λειτουργικά καθιερωμένα επίσημα δύο Ψυχοσάββατα, στην Ορθόδοξη Εκκλησία τελούνται κάθε χρόνο και άλλα τοπικά, κατά παράδοση ή συνήθεια, Ψυχοσάββατα ως ημέρες της φροντίδας και μνήμης για τις ψυχές των νεκρών. Για παράδειγμα, το Ψυχοσάββατο της Διακαινησίμου (Σάββατο του Πάσχα), το Σάββατο πριν τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, το Σάββατο πριν των Χριστουγέννων ή των Φώτων, το Σάββατο της Τυρινής και το Σάββατο της πρώτης εβδομάδος των Νηστειών, που είναι γνωστό και σαν Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων. Κατά το Ψυχοσάββατο τελείται Θεία Λειτουργία με ειδικές ευχές υπέρ αναπαύσεως των ψυχών. Ψάλλεται το Τρισάγιο ή και Μνημόσυνο για όλους τους κεκοιμημένους. Οι πιστοί φέρνουν κόλλυβα ως σύμβολο της ανάστασης και της ζωής. Ο συμβολισμός των κολλύβων Το έθιμο έχει ιστορική προέλευση ήδη από την αρχαιότητα που υπήρχαν παρόμοιες προσφορές σίτου για τους νεκρούς και υιοθετήθηκε από τον Χριστιανισμό με νέο νοηματικό πλαίσιο. Ως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία των μνημοσύνων και των Ψυχοσάββατων, δεν αποτελούν απλώς ένα έθιμο, μια παράδοση, αλλά έχουν ένα βαθύ θεολογικό και συμβολικό νόημα. Τα υλικά με τα οποία κατασκευάζονται αποτελούν μια αποτύπωση της ψυχής και της πνευματικής ζωής. Οι σπόροι (σιτάρι, κριθάρι, κ.λπ.) συμβολίζουν το σώμα που περιμένει την ανάσταση, την αναγέννηση και την επαναφορά της ζωής, θυμίζοντας τα λόγια του Χριστού: «ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει» (Ιωάν. 12, 24). Ο γλυκός καρπός (σταφίδες, καρύδια, ροδάκινο, ζάχαρη, μέλι) εκφράζουν τους καρπούς των έργων του ανθρώπου, αλλά και τη γλυκύτητα της Βασιλείας των Ουρανών και την ελπίδα για την αιωνιότητα. Τα αρώματα (σουσάμι, κανέλα) σχετίζονται με τη θειότητα και την πνοή της ζωής. Είναι το «άρωμα» της ψυχής, η μνήμη του ανθρώπου που παραμένει ζωντανή. Η ζάχαρη άχνη ως επικάλυψη σημαίνει το ένδυμα της αθανασίας, την καθαρότητα της ψυχής, τη δόξα της Βασιλείας. Το έθιμο της κοινοποίησης και διαμονής των κολλύβων στους παρευρισκόμενους συμβολίζει την κοινωνία των ζώντων και των νεκρών, δηλαδή την πίστη ότι η αγάπη και η μνήμη ενώνουν τους χωρισμένους. Καταληκτικά, τα κόλλυβα είναι προσφορά προς τον Θεό για την ψυχή του κεκοιμημένου. Είναι τροφή της πίστης των ζωντανών και μια προσευχητική δήλωση στην ανάσταση των νεκρών. Είναι σύμβολο συμμετοχής και κοινωνίας με αυτούς που «έφυγαν». Είναι μια λειτουργική εικόνα της ελπίδας στο έλεος του Θεού. Είναι μια γεφύρωση της ζωής με τον θάνατο, της γης με τον ουρανό… Ο συμβολισμός του Ψυχοσάββατου Η αόρατη δύναμη της μνήμης που γίνεται κοινή προσευχή. Όταν όλη η Εκκλησία προσεύχεται για τους κεκοιμημένους, τότε επιτυγχάνεται μια ενεργή συμμετοχή στην εν Χριστώ κοινωνία. Η μνήμη των αγαπημένων μεταμορφώνεται σε προσευχή για την ανάπαυση των ψυχών. Δημιουργείται μια αόρατη αλλά πραγματική πνευματική δύναμη, που έχει θεραπευτική και λυτρωτική ενέργεια. Η αξία της συγχώρησης και η δύναμη του «Κύριε, ανάπαυσον». Το Ψυχοσάββατο κουβαλά όλη τη θλίψη αλλά και την πίστη στο έλεος του Θεού. Αποτελεί μια ευκαιρία για εσωτερική κάθαρση, θεραπεία σχέσεων και ειρήνη. Το Ψυχοσάββατο είναι πράξη ελπίδας για την αιωνιότητα. Συνειδητοποιούμε τη δική μας θνητότητα, την παροδικότητα της ζωής, χωρίς φόβο αλλά με σοφία. Το Ψυχοσάββατο δεν μας φέρνει απλώς πιο κοντά στους κεκοιμημένους, αλλά και στη δική μας ψυχή. Μας μαθαίνει να ζούμε χωρίς τρόμο ή πανικό, αλλά καλύτερα, πιο ουσιαστικά, γιατί ξέρουμε ότι ο χρόνος μας έχει βάθος και τέλος. Το Ψυχοσάββατο μας θυμίζει πως οι δεσμοί αγάπης δεν λύνονται με τον θάνατο. Η προσευχή προς κάποιον που έχει φύγει δεν είναι στο κενό. Η απουσία γίνεται παρουσία μέσα από τη φωνή της καρδιάς των ζώντων. Το Ψυχοσάββατο δεν είναι ένα τελετουργικό του παρελθόντος, αλλά μια ζωντανή συνάντηση με τους «απόντες». Το Ψυχοσάββατο μας υπενθυμίζει πως οι δεσμοί δεν σπάζουν, αλλά μεταμορφώνονται. Είναι η κοινότητα των ζώντων και των κεκοιμημένων ενωμένων εν Χριστώ. Μια ιστορία από το «Γεροντικό» για το Ψυχοσάββατο. Τίτλος: «Ο Αββάς Μακάριος και το κρανίο του ειδωλολάτρη» Ο Αββάς Μακάριος περπατούσε στην έρημο και βρήκε ένα κρανίο. Το έσπρωξε λίγο με το ραβδί του και το κρανίο μίλησε: «Αββά Μακάριε, ελέησέ με!» Ο γέροντας ρώτησε: – «Ποιος είσαι;» – «Ήμουν ιερέας των ειδώλων και των δαιμόνων. Τώρα βρίσκομαι στο σκοτάδι. Όταν όμως προσεύχεσαι για μας, βλέπουμε λίγο φως.» Ο Μακάριος δάκρυσε και είπε: – «Υπάρχουν χειρότερα βάσανα;» – «Ναι. Πιο κάτω είναι αυτοί που γνώρισαν τον Θεό, αλλά δεν έδειξαν έλεος σε άλλους.» Ο Αββάς επέστρεψε στο κελί του και προσευχόταν για όλους – και για ειδωλολάτρες, και για χριστιανούς, και για λησμονημένους. Σχολιασμός: Η θεία ευσπλαχνία και φιλανθρωπία δεν περιορίζονται από σύνορα, ταυτότητες ή θρησκευτικές ετικέτες. Η αγάπη, όταν είναι αληθινή, είναι καθολική. Το κρανίο, χωρίς πρόσωπο, χωρίς όνομα, χωρίς τίτλους και αξιώματα, γίνεται φωνή που ζητά έλεος. Οι ψυχές που βρίσκονται στο σκοτάδι, είτε από τιμωρία είτε από λήθη, περιμένουν από εμάς την αγάπη της μνήμης και της προσευχής. Όχι κρίση. Όχι καταδίκη. Μόνο φως. Οι ψυχές έχουν ανάγκη και δικαίωμα στο φως. Γιατί ο άνθρωπος, ακόμη και νεκρός, παραμένει πρόσωπο ενώπιον του Θεού. Υστερόγραφο Το παρόν κείμενο αφιερώνεται ευλαβικά στους γονείς μου, Δημήτριο και Αίγλη, ως ελάχιστο αντίδωρο ευγνωμοσύνης… Το γήρας και ο θάνατος κλείνουν τον κύκλο της ζωής, αλλά ανοίγουν έναν άλλον κύκλο, της μνήμης και των συναισθημάτων, που μας συντροφεύουν για πάντα… Γιατί δεν φεύγουν οι αγαπημένοι μας, φυλακτά γίνονται και τους κουβαλάμε στην καρδιά μας... Οι εικόνες που ακολουθούν δημιουργήθηκαν με εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης Η Μεταξούλα Μανικάρου είναι φιλόλογος, συγγραφέας, Διδάκτωρ «Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» και Μεταδιδάκτωρ «Παιδικής Λογοτεχνίας». Διδάσκει στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. εδώ Ακολουθήστε το Nextdeal.gr στο Google News .
Μεταξούλα Μανικάρου, 30/06/2025 - 09:38 Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ: Ο πιλότος της ψυχής και ο Μικρός Πρίγκιπας του κόσμου
Μεταξούλα Μανικάρου, 27/06/2025 - 09:55 Πανελλαδικές Εξετάσεις: Από τη σχολική τάξη στην επόμενη ημέρα
Η Πόλις εάλω…Η ψυχή εάλω…Ποιο το μείζον; Γράφει η Μεταξούλα Μανικάρου Η άλωση της Πόλης Τρίτη 28 Μαΐου του 1453 και η φύση σιωπά, σαν να συμμερίζεται τον πόνο... Μεταξούλα Μανικάρου, 30/05/2025 - 12:28
Ημέρα Δημιουργικότητας Γράφει η Μεταξούλα Μανικάρου Ι. Η Ημέρα Δημιουργικότητας των φοιτητών/τριών του ΠΤΔΕ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Συνεχίζοντας τον θεσμό της Ημέρας Δημιουργικότητας των... Μεταξούλα Μανικάρου, 23/05/2025 - 09:50
Οδοιπορικό στη Μεγάλη Εβδομάδα με Ποίηση. Μεγάλη Τετάρτη Εσπέρας - Όρθρος Μ. Πέμπτης Μ. Τετάρτη Εσπέρας Τη Μ. Τετάρτη Εσπέρας ψάλλεται ο Όρθρος της Μ. Πέμπτης. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία η Μ. Πέμπτη είναι... Μεταξούλα Μανικάρου, 16/04/2025 - 09:20
Οδοιπορικό στη Μεγάλη Εβδομάδα με Ποίηση. Μ. Τρίτη Εσπέρας - Όρθρος Μ. Τετάρτης Μ. Τρίτη Εσπέρας Τη Μ. Τρίτη την εσπέρα (απόγευμα) ψάλλεται ο Όρθρος της Μ. Τετάρτης. Η Μ. Τετάρτη είναι αφιερωμένη... Μεταξούλα Μανικάρου, 15/04/2025 - 10:05
Οδοιπορικό στη Μεγάλη Εβδομάδα με Ποίηση. Μ. Δευτέρας Εσπέρας - Όρθρος Μ. Τρίτης Γράφει η Μεταξούλα Μανικάρου Μ. Δευτέρα Εσπέρας Τη Μ. Δευτέρα την εσπέρα (απόγευμα) ψάλλεται ο Όρθρος της Μ. Τρίτης. Η Μ.... Μεταξούλα Μανικάρου, 14/04/2025 - 11:25
Οδοιπορικό στη Μεγάλη Εβδομάδα με Ποίηση. Κυριακή των Βαΐων Εσπέρας - Όρθρος Μ. Δευτέρας Γράφει η Μεταξούλα Μανικάρου Γενικά για τη Μεγάλη Εβδομάδα Η Μεγάλη Εβδομάδα ή Εβδομάδα των Παθών ή Αγία Εβδομάδα ονομάζεται, σύμφωνα... Μεταξούλα Μανικάρου, 11/04/2025 - 10:44