Βροντάει το πρώτο καριοφίλι του ξεσηκωμού στη Ρούμελη κι αρχινάει το πανηγύρι της Λευτεριάς με πρωτοχορευτή τον καπεταν-Δυσσέα Ανδρούτσο.
Εκεί ο "λεοντόθυμος Οδυσσεύς" με λίγα ψυχωμένα παλληκάρια και ο ηγούμενος του Μοναστηριού της Τατάρνας Κυπριανός (κατά κόσμον Κώστας Σαξωνίδης απ' τη γειτονική Βούλπη) με τους καλόγερους, στήνουν ενέδρα σε μεγάλη φάλαγγα Τουρκαλβανών που συνόδευαν χρηματαποστολή απ' τα Γιάννενα προς το Μεσολόγγι. Η χωσιά (ενέδρα) αριστοτεχνικά σχεδιασμένη, στήθηκε στον Άσπρο (Αχελώο) ανάμεσα σε θεόρατα βράχια που τα διέσχιζε αντιβουίζοντας ο -θεός- ποταμός και τα στεφάνωνε το παλιό τεράστιο πέτρινο μονότοξο γεφύρι που ένωνε τα χιλιοτραγουδισμένα Άγραφα της κλεφτουριάς και των Κατσαντωναίων με τον ξακουστό Βάλτο . Σαν έφτασαν οι Τούρκοι και μπήκανε για τα καλά στη στημένη φάκα, άρχισαν τα καριοφίλια των επαναστατημένων ραγιάδων να ξερνοβολάνε πάνω τους τη φωτιά και το θάνατο. Όσοι γλύτωσαν πέφτουν στα γόνατα σηκώνοντας τα χέρια ψηλά, ζητώντας έλεος. Ο Οδυσσέας- υπακούοντας στο παλιό κλέφτικο συνήθειο που 'λεγε πως προσκυνημένο κεφάλι δεν κόβεται- τους χάρισε τη ζωή. Και σαν να μην έφτανε αυτό, αφού τους ξαρμάτωσε, τους άφησε να φύγουν μαζί με τα χρήματα που συνόδευαν για να τα πάνε στον προορισμό τους, στους πασάδες τους.
Τέτοια κίνηση δεν θα συναντήσουμε άλλη σε ολόκληρο το Εικοσιένα και είναι εκείνο που κάνει τη μάχη της Τατάρνας -εκτός από πρώτη της Επανάστασης- μοναδική κι ανεπανάληπτη στο συμβολισμό της και στο μήνυμα που δίνει:
Δεν αρχίζει αγώνας αρπαγής, ληστείας και πλιάτσικου αλλά αγώνας αρετής και τόλμης. Αγώνας να αποκτηθεί, με νύχια και με δόντια, το πολυτιμότερο και υπέρτατο αγαθό της ζωής, η Λευτεριά.
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος κι ο ηγούμενος Κυπριανός, στις 22 Μαρτίου 1821 άναψαν το φιτίλι της Επανάστασης στη Ρούμελη και κρέμασαν το φλάμπουρο της Λευτεριάς, φτιαγμένο απ’ τη φουστανέλα και το ράσο, ν' ανεμίζει στην ανοιξιάτικη αύρα μεσοκάμαρα του πέτρινου γεφυριού της Τατάρνας που σήμερα βρίσκεται καταποντισμένο στη λίμνη των Κρεμαστών, κάτω ακριβώς απ' τη μεγάλη σύγχρονη γέφυρα .
Ο Ασπροπόταμος, με τα φαράγγια και τις ρεματιές του, σκόρπισε και διαλάλησε τον αχό των καριοφιλιών στα πέρατα κι αφύπνισε τους ραγιάδες να παλέψουν : Για νίκη ή θανή.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το εξαιρετικό κείμενο για τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και την μάχη της Τατάρνας είναι του τριποταμίτη ακούραστου δάσκαλου και ενεργό ιστοριδίφη της Ευρυτανίας, Κώστα Χαραμή.
ΥΓ 1. Η φωτογραφία του πέτρινου γεφυριού - η παλαιότερη σωζόμενη- είναι του περιηγητή William Woodhouse το 1893.
ΥΓ 2 Το πορτραίτο του Οδυσσέα είναι του Δανού Φιλέλληνα Adam Friedel φτιαγμένο το 1825 τη χρονιά που -ελληνικά χέρια- στραγγάλισαν τον ήρωα πάνω στον ανθό της νιότης του, στα τριάντα πέντε του χρόνια. Η λαϊκή μούσα τον πήρε μαζί της στα μεσούρανα και τον έκανε τραγούδι που ‘φτασε ως τις μέρες μας σε ολόκληρη τη Ρούμελη.
.- Δυσσέα μ’ πού ξεχείμασες το φετινό χειμώνα
που ‘ταν τα χιόνια τα πολλά και τα βαριά χαλάζια;
- Στην Πρέβεζα*, παιδιά μ’ ξεχείμασα………
* [Τα Επτάνησα και τα κάστρα της Πρέβεζας, της Βόνιτσας και της Πάργας δεν τα ‘χανε πατήσει οι Τούρκοι και σ’ αυτά έβρισκαν απάγκιο οι Κλέφτες άμα τους παραζόριζαν οι Τουρκαλάδες κι όταν πλάκωναν στα βουνά οι βαρυχειμωνιές].
