Για πρώτη φορά μετά το ξέσπασμα της κρίσης, το 2008, ο πλούτος των νοικοκυριών παρουσίασε πτώση σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με την «Παγκόσμια Έκθεση Πλούτου» της Allianz (Allianz Global Wealth Report), η οποία βάζει στο μικροσκόπιο την κατάσταση των περιουσιακών στοιχείων και των χρεών των νοικοκυριών σε 53 χώρες.

Ειδικότερα, η έκθεση αποκαλύπτει ότι το 2018, τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία μειώθηκαν για πρώτη φορά ταυτόχρονα και στις βιομηχανικές και στις αναδυόμενες χώρες, κάτι που δεν είχε συμβεί ούτε το 2008, στο ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης. 

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αποταμιευτές βρέθηκαν σε αδιέξοδο: Από τη μία πλευρά είχαν να αντιμετωπίσουν την κλιμάκωση της εμπορικής σύγκρουσης μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, το ζήτημα του «Brexit» και τις αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις και από την άλλη  καθορισμό αυστηρότερων νομισματικών συνθηκών και την (αναγγελθείσα) εξομάλυνση της νομισματικής πολιτικής. 

Οι χρηματιστηριακές αγορές αντέδρασαν αναλόγως: Οι παγκόσμιες τιμές μετοχών μειώθηκαν κατά περίπου 12% το 2018. Αυτό είχε άμεσο αντίκτυπο στην αύξηση του ενεργητικού. Τα παγκόσμια ακαθάριστα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία των νοικοκυριών μειώθηκαν κατά 0,1% και παρέμειναν λίγο πολύ σταθερά στα 172,5 τρισ. ευρώ. 

"Η αυξανόμενη αβεβαιότητα έχει επιπτώσεις", δήλωσε ο Michael Heise, επικεφαλής οικονομολόγος της Allianz. "Η κατάργηση της παγκόσμιας οικονομικής τάξης που βασίζεται σε κανόνες επηρεάζει αρνητικά τη συσσώρευση πλούτου. Οι αριθμοί που αφορούν την αύξηση του ενεργητικού αποκαλύπτουν ότι το εμπόριο είναι παιχνίδι με μηδενικό άθροισμα. Είτε είναι όλοι στη νικήτρια πλευρά, όπως και στο παρελθόν, ή στην χαμένη πλευρά, όπως συνέβη πέρυσι. Ο επιθετικός προστατευτισμός δεν γνωρίζει νικητές."

Το 2018, τα ακαθάριστα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία στις αναδυόμενες αγορές δεν μειώθηκαν μόνο για πρώτη φορά, αλλά η μείωση της τάξης του -0,4% ήταν πιο έντονη σε σχέση με τη μείωση που παρατηρήθηκε στις βιομηχανικές χώρες (-0,1%). Η αδύναμη ανάπτυξη της Κίνας, όπου τα περιουσιακά στοιχεία μειώθηκαν κατά 3,4%, διαδραμάτισε βασικό ρόλο σε αυτό. Ωστόσο, άλλες σημαντικές αναδυόμενες αγορές όπως το Μεξικό και η Νότια Αφρική αντιμετώπισαν επίσης, σημαντικές απώλειες το 2018.

Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη αντιστροφή της τάσης. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, το χάσμα ανάπτυξης μεταξύ των φτωχότερων και των πλουσιότερων περιοχών του κόσμου εξακολουθεί να είναι εντυπωσιακό στις 11,2 ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο. Φαίνεται ότι οι εμπορικές διαμάχες φρέναραν απότομα τη διαδικασία γεφύρωσης του χάσματος των φτωχότερων χωρών. Οι βιομηχανικές χώρες, ωστόσο, δεν ωφελήθηκαν. Τόσο η Ιαπωνία (-1,2%) όσο και η Δυτική Ευρώπη (-0,2%) και η Βόρεια Αμερική (-0,3%) έπρεπε να αντιμετωπίσουν την αρνητική ανάπτυξη του ενεργητικού.

Ταυτόχρονα, οι νέες αποταμιεύσεις σημείωσαν ένα νέο ρεκόρ. Αυξήθηκαν κατά 22% σε περισσότερα από 2,7 τρισ. ευρώ. Ωστόσο, η αύξηση της ροής κεφαλαίων προήλθε αποκλειστικά από τις αμερικανικές τράπεζες, οι οποίες - χάρη στη φορολογική μεταρρύθμιση των ΗΠΑ - αύξησαν τις νέες αποταμιεύσεις τους κατά 46%. Σημειώνεται ότι τα δύο τρίτα του συνόλου των αποταμιεύσεων στις βιομηχανικές χώρες προέρχονται από τις ΗΠΑ. Αλλά η ανάλυση των νέων αποταμιεύσεων για το 2018 αποκαλύπτει μια άλλη ιδιαιτερότητα: οι αποταμιευτές φάνηκαν να γυρίζουν την πλάτη τους στην κατηγορία ενεργητικού που αφορά την ασφάλιση και τις συντάξεις. Το μερίδιο της συγκεκριμένης κατηγορίας στις συνολικές νέες αποταμιεύσεις κυμάνθηκε στο 25% το 2018, ενώ πριν και αμέσως μετά το ξέσπασμα της κρίσης ξεπερνούσε το 50%. 

Και ενώ τα νοικοκυριά των ΗΠΑ αυξήθηκαν όσο αφορά τη ζήτηση τίτλων, όλα τα υπόλοιπα νοικοκυριά προτίμησαν τις τραπεζικές καταθέσεις (και πωλήσεις τίτλων). Ωστόσο, αυτή η τάση για ρευστά και υποτίθεται ασφαλή διαθέσιμα κοστίζει στους αποταμιευτές: Οι απώλειες που υπέστησαν τα νοικοκυριά ως αποτέλεσμα της αύξησης του πληθωρισμού υπολογίζεται να έχουν αυξηθεί σχεδόν στα 600 δισ. ευρώ το 2018.

Οι παγκόσμιες οικονομικές υποχρεώσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά 5,7% το 2018, δηλαδή κάτω από το επίπεδο του προηγούμενου έτους που ήταν 6,0%, αλλά επίσης πολύ πάνω από το μακροπρόθεσμο μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 3,6%. Ο λόγος του παγκόσμιου χρέους (υποχρεώσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ), ωστόσο, παρέμεινε σταθερός στο 65,1%, χάρη στην ισχυρή οικονομική ανάπτυξη. Οι περισσότερες περιφέρειες εμφάνισαν παρόμοια εξέλιξη από την άποψη αυτή. Η Ασία (εκτός της Ιαπωνίας) είναι μια διαφορετική ιστορία. Μόνο τα τελευταία τρία χρόνια, ο δείκτης χρέους αυξήθηκε κατά περισσότερο από δέκα εκατοστιαίες μονάδες, κυρίως λόγω της Κίνας (+15 ποσοστιαίες μονάδες).

Λόγω της έντονης αύξησης των υποχρεώσεων, τα καθαρά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, δηλαδή η διαφορά μεταξύ ακαθάριστων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και χρέους, μειώθηκαν κατά 1,9% στα 129,8 τρισ. ευρώ στο τέλος του 2018. Ειδικότερα, οι αναπτυσσόμενες χώρες υπέστησαν δραστική μείωση, καθώς τα καθαρά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία συρρικνώθηκαν κατά  5,7% (βιομηχανικές χώρες: -1,1%).

Σύμφωνα με την έρευνα, για πρώτη φορά εδώ και πάνω από μία δεκαετία, δεν αναπτύχθηκε η μεσαία τάξη: Στα τέλη του 2018, περίπου 1,04 δισ. άνθρωποι ανήκαν στην μεσαία τάξη, που είναι λίγο πολύ ο ίδιος αριθμός ανθρώπων σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.

Όσο αφορά την Ελλάδα, τα συνολικά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία για το έτος 2018 μειώθηκαν στα 245 δισ. ευρώ (σε σχέση με τα 264 δισ. ευρώ που καταγράφηκαν το 2017) με τα κατά κεφαλή χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία να κυμαίνονται στα 23.324 ευρώ.

Τα καθαρά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία άγγιξαν τα 138 δισ. ευρώ (152 δισ. ευρώ το 2017) ενώ τα κατά κεφαλή καθαρά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία κυμάνθηκαν στα 13.088 ευρώ.

Οι οικονομικές υποχρεώσεις μειώθηκαν επίσης, στα 108 δισ. ευρώ (112 δισ. ευρώ το 2017) και οι κατά κεφαλή οικονομικές υποχρεώσεις κυμάνθηκαν στα 10.236 ευρώ.

Τέλος, η ασφάλιση και οι συντάξεις αποτελούν μόλις το 5% του συνόλου των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων, οι καταθέσεις αποτελούν το 65% και τα χρεόγραφα το 28%.

Δείτε παρακάτω τον συγκριτικό πίνακα χωρών σχετικά με τις κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων ως ποσοστό του συνόλου των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων:

^{Πηγή: allianz.com}

• Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έκθεση εδώ (στα αγγλικά).
• Εδώ, μπορείτε να πλοηγηθείτε σε έναν διαδραστικό παγκόσμιο χάρτη με περισσότερα στοιχεία για κάθε χώρα