Γράφει η Έλλη Αμπατζή, Δικηγόρος, Κ. Παπακωστόπουλος & Συνεργάτες (μέλος του διεθνούς δικτύου της KPMG),
Η εντατικοποίηση των φορολογικών ελέγχων σε συνδυασμό με την πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ για την αντισυνταγματικότητα των συνεχών, μέχρι σήμερα, παρατάσεων της παραγραφής, δίνουν αφορμή για προβληματισμούς, αφενός για τα όρια της φορολογικής εξουσίας και αφετέρου για την άμυνα του φορολογουμένου.
Από τη συνταγματική επιταγή της συμμετοχής όλων των πολιτών στα δημόσια βάρη πηγάζει το δικαίωμα και η υποχρέωση, με άλλα λόγια η εξουσία, της φορολογικής Διοίκησης για έλεγχο, με στόχο την εξακρίβωση της ειλικρίνειας των δηλώσεων των φορολογουμένων και την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.
Παράλληλα όμως, η αρχή της ασφάλειας δικαίου, που απορρέει από την συνταγματική αρχή του κράτους δικαίου, απαιτεί τη θέσπιση εγγυήσεων για την προστασία των φορολογουμένων έναντι της φορολογικής αυθαιρεσίας. Τέτοια ακριβώς εγγύηση αποτελεί η παραγραφή του δικαιώματος του Δημοσίου να επιβάλλει φορολογική επιβάρυνση. Με λίγα λόγια, μετά την λήξη του χρόνου παραγραφής, η φορολογική Διοίκηση δεν μπορεί να ασκήσει την φορολογική εξουσία της για να επιβάλλει φόρο ή πρόστιμο.
Με την απόφαση-ορόσημο 1738/2017 της Ολομέλειας του ΣτΕ, κρίθηκε ότι είναι αντισυνταγματικοί οι νόμοι που παρέτειναν συνεχώς τη λήξη της παραγραφής, λίγο πριν να εκπνεύσει η προθεσμία της. Η απόφαση είναι εξαιρετικής σημασίας, διότι προδιαγράφει τα όρια της φορολογικής εξουσίας, θέτοντας φραγμό στη χρόνια αδράνεια της φορολογικής Διοίκησης, άλλοτε δικαιολογημένη λόγω έλλειψης πόρων και άλλοτε αδικαιολόγητη λόγω κωλυσιεργίας, που κατέληγε να δημιουργεί κλίμα ανασφάλειας, με δυσμενείς συνέπειες τόσο στην οικονομική ανάπτυξη των φυσικών και νομικών προσώπων, όσο και εν τέλει στην εθνική οικονομία.
Σε αυτό το πλαίσιο, νόμιμοι και συνταγματικά θεμιτοί είναι οι φορολογικοί έλεγχοι, όταν η επιβολή του φόρου γίνεται εντός του χρόνου παραγραφής που προβλέπει ο νόμος ή εντός της παράτασης της παραγραφής, που έχει θεσπισθεί με νόμο που δημοσιεύθηκε το αργότερο μέχρι το τέλος του επόμενου έτους από εκείνο στο οποίο ανάγεται η φορολογική υποχρέωση. Πρακτικά τούτο σημαίνει ότι όλοι οι μέχρι σήμερα δημοσιευθέντες νόμοι με τους οποίους παρατάθηκε η λήξη της παραγραφής είναι αντισυνταγματικοί, διότι όλοι εκδόθηκαν λίγο πριν να εκπνεύσει η προθεσμία της παραγραφής ή της παράτασης της παραγραφής. Άρα, οι έλεγχοι που έγιναν, εκκρεμούν, ή θα γίνουν κατά τον χρόνο παράτασης που προβλέπουν οι νόμοι αυτοί, είναι φορολογικοί έλεγχοι σε παραγεγραμμένες χρήσεις και δεν είναι συνταγματικά θεμιτοί.
Τελικά, τρεις μήνες μετά από την δημοσίευση της απόφασης, η Φορολογική Διοίκηση έδωσε οδηγίες για την προτεραιοποίηση των φορολογικών ελέγχων και την αντιμετώπιση των εκκρεμών και ολοκληρωμένων υποθέσεων κατά το έτος 2017, στα πλαίσια της προβλεπόμενης από τον νόμο για κάθε περίπτωση παραγραφής, πλην όμως η ΑΑΔΕ δεν φαίνεται να υιοθετεί πλήρως την νομολογία του ΣτΕ. Συγκεκριμένα, από τις οδηγίες της φαίνεται ότι οι φορολογικοί έλεγχοι "παγώνουν" για όλες τις μη προτεραιοποιημένες υποθέσεις κατά το έτος 2017, όμως η ΑΑΔΕ δεν βάζει ρητά τους φακέλους στο αρχείο για τις παραγεγραμμένες χρήσεις και έτσι δεν ξεκαθαρίζει εάν οι φάκελοι θα ξανανοίξουν από 1.1.2018 και εξής, επιβάλλοντας φόρους και πρόστιμα ακόμα και για αυτές τις χρήσεις. Από την άλλη μεριά, κατέστησε σαφές ότι δεν πρόκειται από μόνη της να επανεξετάσει ούτε να ανακαλέσει όσους φόρους και πρόστιμα έχουν επιβληθεί ακόμα κι αν αφορούν παραγεγραμμένες χρήσεις με βάση την απόφαση ΣτΕ.
Και τώρα, μετά από όλα αυτά, γεννώνται δύο φλέγοντα ερωτήματα: Πρώτον, θα μπορεί ο φορολογούμενος να αμυνθεί εάν σε λίγους μήνες η Φορολογική Διοίκηση συνεχίσει ή εκκινήσει φορολογικό έλεγχο για παραγεγραμμένες χρήσεις; Δεύτερον, μπορεί ο φορολογούμενος να προβάλλει αξιώσεις για ολοκληρωμένους ελέγχους που διενεργήθηκαν ενώ είχε παραγραφεί η εξουσία επιβολής φόρου; Η απάντηση και στα δύο ερωτήματα φαίνεται ότι είναι καταφατική. Οι φορολογούμενοι, φυσικά και νομικά πρόσωπα, κατ’ αρχήν, μπορούν νόμιμα και βάσιμα να προβάλλουν τις αντιρρήσεις και τις αξιώσεις τους για την παραγραφή σε όλα τα στάδια των εκκρεμών, νέων και ολοκληρωμένων φορολογικών ελέγχων. Με άλλα λόγια, δίχως τις χειροδικίες και τους προπηλακισμούς που είδαμε φέτος το καλοκαίρι και παραπέμπουν σε άλλες σκοτεινές εποχές, υπάρχουν τρόποι και μέσα για την νομική διασφάλιση των δικαιωμάτων των φορολογουμένων έναντι της φορολογικής εξουσίας που, σύμφωνα με το Συμβούλιο της Επικρατείας, ασκείται εκτός του συνταγματικού πλαισίου
Πηγή: KPMG
