Η έκρηξη του Πολέμου 1940 και η Κατοχή
Η έκρηξη του Πολέμου, τον Οκτώβριο του 1940, θα σταθεί μοιραίο γεγονός για το φιλόδοξο και επιθετικό προγραμματισμό της Εταιρείας και βεβαίως για το προσωπικό της.
Την 28η Αυγούστου του 1941 καταργείται το Αντασφαλιστικό Ίδρυμα της Ελλάδος το οποίο είχε ιδρυθεί ένα χρόνο πριν. Κατά τη βραχύβια λειτουργία του είχε ελαττώσει τα περιθώρια της ασφαλιστικής επιχείρησης στην Ελλάδα. Η κατάργησή του επιτεύχθηκε με αντίστοιχη ειδική φορολογική επιβάρυνση των ασφαλιστικών εταιρειών υπέρ του Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Το Νοέμβριο του ίδιου έτους, οκτώ περίπου μήνες μετά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα, η Έκτακτη Γενική Συνέλευση των μετόχων αποφάσισε την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου από 15 σε 27 εκατ. δραχμές εκδίδοντας 32 χιλιάδες μετοχές, αναβιβάζοντας έτσι σε 72 χιλιάδες το σύνολο των μετοχών: «…εξεδόθησαν 32.000 νέαι Μετοχαί ονομαστικής, εκάστης αξίας Δρχ. 375, καθώς αι προηγουμένως εκδεδομέναι, διετέθησαν δε αι μεν 24.000 εις την Εθνικής Τράπεζαν της Ελλάδος εις την τιμήν των Δρχ. 8.000, αι δε υπόλοιπο 8.000 κατανεμήθησαν εις τους παλαιούς Μετόχους της Εταιρείας κατ’ αναλογίαν 5 παλαιών Μετοχών προς μιαν νέαν εις την τιμή των Δρχ. 2.5000 εκάστη…».

Η έναρξη των εργασιών του Κλάδου Ζωής αναβλήθηκε για να επιχειρηθεί δυο χρόνια αργότερα, το 1942, χωρίς να παρουσιάσει αξιόλογη κίνηση λόγω των δυσμενών συνθηκών. Το ίδιο έτος θα αρχίσουν και οι εργασίες του Κλάδου Μεταφορών ενώ στα τέλη του 1942 θα αρχίσει η λειτουργία των Κλάδων Ατυχημάτων Αυτοκινήτου και Εργατικών Ατυχημάτων. Ήταν ουσιαστικά μια προσπάθεια να αμυνθεί η Εταιρεία στις δυσμενείς συνθήκες με επιθετική πολιτική, παρά το γεγονός ότι άπαντες γνώριζαν πως τα αποτελέσματα θα ήταν πενιχρά λόγω ανυπαρξίας εργασιών. Ο κύκλος των εργασιών της Εταιρείας το έτος αυτό υπήρξε σχετικά ικανοποιητικός. Τα ευνοϊκά αυτά αποτελέσματα οφείλονταν κυρίως στην ικανοποιητική απόδοση του Κλάδου Μεταφορών. Η Εταιρεία επίσης απέκτησε στις αρχές του έτους επί της πλ. Συντάγματος κτήμα πρώην ιδιοκτησίας Γιάνναρου. Το Μέγαρο αυτό αγοράστηκε με το μεγαλύτερο μέρος του νέου Κεφαλαίου της Εταιρείας το οποίο είχε συγκεντρωθεί στις 31 Δεκεμβρίου 1941. Τα καθαρά κέρδη της ανήλθαν σε 96 εκατ. δρχ. εκ των οποίων διανεμήθηκε μέρισμα 800 δρχ. στους μετόχους. Το επόμενο έτος, λόγω των δυσμενών συνθηκών και κατά συνέπεια της πενιχρής απόδοσης των εισοδημάτων της περιουσίας της Εταιρείας, τα Γενικά Έξοδα απορρόφησαν εξ ολοκλήρου το ακαθάριστο κέρδος που πραγματοποιήθηκε. Η ετήσια έκθεση του Διοικητικού Συμβουλίου προς τη Γενική Συνέλευση των μετόχων της 31ης Οκτωβρίου 1945, με την υποβολή του ισολογισμού της χρήσης του έτους 1944, είναι εξαιρετικά εμπεριστατωμένη και λεπτομερής, έτσι ώστε να δίνει σαφή εικόνα της κατάστασης της Εταιρείας. Το ΔΣ έκρινε αυτήν την αναλυτική παρουσίαση απαραίτητη προκειμένου να παρουσιασθεί αναλυτικά η οικονομική θέση της Εθνικής μετά τα γεγονότα της τετραετούς Κατοχής. Έτσι προχώρησε σε μια σύντομη και περιεκτική ανασκόπηση των ετών αυτών. Η ανασκόπηση αυτή κρίθηκε επίσης σκόπιμη προτού προχωρήσει το ΔΣ στην απαραίτητη αναπροσαρμογή των διαφόρων κονδυλίων του ισολογισμού.
Σύμφωνα με την έκθεση αυτή τα αποθεματικά της Εταιρείας ενισχύθηκαν με την εισφορά των μετόχων η οποία έλαβε χώρα το Δεκέμβριο του 1941. Αντίθετα, λόγω των δυσμενών συνθηκών οι εργασίες ελαττώθηκαν, τα εισοδήματα από την περιουσία της εκμηδενίσθηκαν, το μέγαρο της Κοραή υπέστη τεράστιες ζημίες, ενώ τα έξοδα διαχείρισης ήταν δυσανάλογα μεγάλα. Και δεν ήταν μόνον η ανυπαρξία των εργασιών που μάστιζε την Εταιρεία αλλά είχε ήδη αρχίσει και συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής, η εκποίηση του χαρτοφυλακίου χρεογράφων και των διαθεσίμων σε συνάλλαγμα της Εθνικής Ασφαλιστικής. Το προϊόν των εκποιήσεων χρησιμοποιούνταν για τα διαχειριστικά έξοδα, και κυρίως για τη συντήρηση του προσωπικού (συσσίτια, «δάνεια», κ.ά.). Στον απολογισμό για τη χρήση του 1944 η αξία των χρεογράφων που εκποιήθηκαν υπολογίσθηκε σε 18 εκατ. προπολεμικές δραχμές! Επιπλέον, οι αντασφαλιστές του εξωτερικού πρότειναν τη σύναψη δανείου 28.000 ελβετικών φράγκων ώστε να δυνηθεί η Εταιρεία να καλύψει μέρος των δαπανών για τη συντήρηση του προσωπικού. Η πρόταση αυτή δεν υλοποιήθηκε εξαιτίας της άρνησης των Αρχών «Κατοχής».

Και η 50ετία…
Αφορμές εορτασμού, αποτίμησης και προγραμματισμού αποτελούν, για κάθε Οργανισμό οι επέτειοι της ίδρυσής του. Τον Ιούνιο του 1941, συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την ίδρυση της Εθνικής Ασφαλιστικής και όπως το 1916 όταν συμπληρώθηκαν τα 25 χρόνια, δε στάθηκε δυνατός ο εορτασμός λόγω της Κατοχής. Βεβαίως, μια τέτοια επέτειος δεν ήταν δυνατόν να ξεχασθεί: «Παρά της Διευθύνσεως ανεκοινώθη ότι την 16 Ιουνίου η Εταιρεία μας συνεπλήρωσε πεντηκονταετή βίον εν τη σταδιοδρομία της. Αι ανώμαλοι συνθήκαι υφ’ ας συνεπληρώθη η πεντακονταετηρίς της Εταιρίας δεν είναι κατάλληλοι δια τον εορτασμόν του γεγονότος τούτου. Ευχόμεθα εν τούτοις, όπως αποκαθισταμένης το ταχύτερον της ειρήνης δημιουργηθή η δυνατότης του εν καιρώ εορτασμού του ευτυχούς τούτου γεγονότος».

Το συσσίτιο οσπρίων…
Η στάση της Εταιρείας σε όλη τη διάρκεια της δοκιμασίας της Κατοχής ήταν σαφής και ξεκάθαρη. Διοίκηση και εργαζόμενοι μοιράσθηκαν από κοινού τις δύσκολες στιγμές. Τον Ιούνιο του 1941 η διοίκηση αποφάσισε τη χορήγηση ενός μισθού ως «δανείου» στους υπαλλήλους προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις ανατιμήσεις των ειδών και την ακρίβεια της ζωής. Η ενίσχυση ατή θα δοθεί επίσης τον Οκτώβριο του 1941 και τον Ιανουάριο του 1942 και θα εξακολουθήσει σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής.
Το καλοκαίρι του 1942 ο λιμός μαστίζει όλη τη χώρα. Στην Αθήνα όμως η κατάσταση έχει λάβει διαστάσεις τραγωδίας. Ο ελληνικός λαός και ανάμεσά του οι άνθρωποι της Εταιρείας, περνούν τις δυσκολότερες στιγμές του. Η διοίκηση της Εθνικής Ασφαλιστικής θα προχωρήσει στο πιο πρακτικό μέτρο που θα μπορούσε κανείς να λάβει εκείνη την εποχή: τη λειτουργία συσσιτίων.
Ως εμπνευστής και εισηγητής αλλά και εκείνος που υλοποίησε την προσπάθεια φέρεται ο Διευθυντής της Εταιρίας Λυκούργος Κανάρης αλλά δε θα ήταν δυνατόν να προβεί σε τόσο σοβαρές ενέργειες χωρίς τη συναίνεση τουλάχιστον της Διοίκησης. Ο Λυκούργος Κανάρης λοιπόν καταμετρά τις ανάγκες και λογαριάζει με ακρίβεια: 70 περίπου υπάλληλοι, 50 σύζυγοι και παιδιά, σύνολο 120 στόματα. Μια μερίδα φαγητό χρειάζεται 40 δράμια όσπρια και 5 δράμια λάδι. Κόστος της μερίδας 800 κατοχικές δραχμές του 1942. Με 95.000 δρχ. περίπου μπορούσαν οι 120 άνθρωποι να φάνε μια φορά την ημέρα! Και δεν ήταν λίγο να τρως μια φορά την ημέρα στην Αθήνα της Κατοχής! Από τις 95.000 δρχ., τις 75.000 δρχ. θα κατέβαλε η Εταιρεία και τις 20.000 δρχ. συνολικά οι υπάλληλοι, επωμιζόμενοι ανάλογα με το μισθό τους ένα μέρος των εξόδων. Έτσι οργανώθηκε το συσσίτιο για το προσωπικό της Εθνικής Ασφαλιστικής στην Κατοχή.
Η αγορά των απαραίτητων οσπρίων, λαδιού και καύσιμης ύλης για ένα εξάμηνο κόστιζε γύρω στα 15 εκατ. δρχ. και αφού εξασφαλίσθηκαν το σχέδιο τέθηκε σε εφαρμογή. Αγοράσθηκαν ακόμη μια ζυγαριά, τα «δράμια» και το απαραίτητο χωνί για το λάδι. Αγοράσθηκαν επίσης ξύλα για τη φωτιά. Ένας χώρος μετατράπηκε σε μαγειρείο. Από τις εγγραφές στα βιβλία της εταιρείας δε διευκρινίζεται πού βρέθηκε το καζάνι για το μαγείρεμα. Ίσως να το πρόσφερε κάποιος ή να διέφυγε στην εγγραφή. Αλλά δεν έχει σημασία. Το συσσίτιο λειτούργησε κανονικά τόσο την Αθήνα όσο και στη Θεσσαλονίκη. Οι πληροφορίες καταχωρήθηκαν σε βιβλίο με τίτλο «Έξοδα Διαχειρίσεως» της Έδρας. Και όπως φαίνεται από τις εγγραφές στα αντίστοιχα βιβλία το συσσίτιο λειτούργησε κανονικά μέχρι το 1944.
Όσο βαρύ και αν υπήρξε το τίμημα σε βάρος της περιουσίας της Εθνικής Ασφαλιστικής, ήταν ελάχιστο αφού τα συσσίτια και τα «δάνεια» έσωσαν κυριολεκτικών ανθρώπινες ζωές.

Πηγή: Ελευθέριος Σκιαδάς, "Εθνική Ασφαλιστική, από τον 19ο στον 21ο αιώνα"

Στη φωτογραφία: Συσσίτιο κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Σε αυτό που οργανώθηκε απο την Εθνική Ασφαλιστική έτρωγαν καθημερινά 120 άτομα.

Αυτά είναι ανεπανάληπτα παραδείγματα προς μίμηση για τους νεώτερους ηγέτες της ασφαλιστικής μας αγοράς. "Διοίκηση και εργαζόμενοι μοιράσθηκαν από κοινού τις δύσκολες στιγμές"… Δεν απέλυσαν προσωπικό ούτε ζήτησαν «εθελούσια έξοδο». Η ΕΘΝΙΚΗ κράτησε την αξιοπρέπεια πάνω απ’ όλα στο προσωπικό της και το λαό… Οι πραγματικοί ηγέτες μοιράζονται το «αγαθό» της εταιρείας με τους πελάτες και συνεργάτες τους. Ούτε τους απολύουν ούτε τους κλέβουν όπως γίνεται στη σημερινή ασφαλιστική αγορά από εταιρείες-απατεώνες ελληνικές και ξένες.

Ευάγγελος Γ. Σπύρου*

*Ο Ευάγγελος Γ. Σπύρου είναι πτυχιούχος της Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών και του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Από το 1989 έως σήμερα εκδίδει το περιοδικό Ασφαλιστικό ΝΑΙ και  από το 2000 έως σήμερα την εφημερίδα NEXTDEAL. Παράλληλα δραστηριοποιείται στο χώρο του παιδιού ως ιδιοκτήτης του Νηπιακού Κέντρου "ΜΑΝΤΑΡΙΝΙ" και της εφημερίδας "Παιδικός Σταθμός για Γονείς".

Σήμερα είναι μέλος του ΔΣ της Ένωσης Δημοσιογράφων Ιδιοκτητών Περιοδικού Τύπου -ΕΔΙΠΤ (Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων) και μέλος του ΔΣ του Ενιαίου Ταμείου Ασφαλίσεως Προσωπικού-Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.