Διεθνής ημέρα της αγρότισσας σήμερα και η σκέψη μου πήγε στην μικρή πατρίδα από την οποία φέτος λείπει η μάνα, γύρισε στη γη της απ’ όπου φύτρωσε και ποτέ δεν απομακρύνθηκε από κοντά της, όσα χρόνια ήταν γραφτό να ζήσει...

Ναι, το σώμα της μάνα από τέτοιον καιρό πέρσι αναπαύεται στη γη του χωριού μας και στον ουρανό που βρίσκεται μας παρακολουθεί και συζητά με τον πατέρα, τους συγγενείς και τους άλλους  και κρίνει τα όσα βλέπει εδώ κάτω, σωστά ή ανάποδα να γίνονται. Πιστεύω δε πως εκεί που έχει συνεχώς την προσοχή της στραμμένη είναι ο κήπος της, το χωράφι της το οποίο νοιάζονταν ακόμα και λίγες ημέρες πριν πεθάνει και ρωτούσε γι’ αυτό.

Φυσικά η μάνα, που γεννήθηκε αγρότισσα και αγρότισσα πέθανε, δεν ξεχώριζε την ημέρα που καθιέρωσε ο ΟΗΕ, ούτε την ένοιαζε. Η ζωή της, όπως και όλων των γυναικών της γενιάς της, στο χωριό και σε όλο τον κόσμο ήταν απόλυτα δεμένη με τη γη και τα ζωντανά, ήμερα και άγρια που ζούσαν κοντά στους κήπους, τα χωράφια και τα μαντριά της και η διάθεσή της εξαρτιόνταν από το αν ο καιρός ήταν σύμμαχος σε ότι έκανε ή της πήγαινε κοντρα.  

Ο τρόπος που δούλεψε όλα αυτά τα χρόνια τη γη ήταν αυτός που έμαθε όταν ήταν κοριτσάκι από τις μεγαλύτερες γυναίκες που κι αυτές είχαν φυτρώσει στον ίδιο τόπο, ένας τρόπος που ελάχιστα διέφερε από την πρώτη ημέρα στην ιστορία που ο άνθρωπος έγινε γεωργός και από εργαλεία, μόνο εκείνα που δημιούργησε η εμπειρία του καλλιεργητή. Ναι, πρόφτασε να δει τρακτέρ να οργώνει το χωράφι της αλλά δεν πείστηκε ποτέ πως το κάνει καλύτερα από το αλέτρι. Δεν ποδοπατάει τη γη, έλεγε, τα μουλάρια ήταν ελαφρότερα.

Όχι, δεν ήταν οπισθοδρομική, απλά δεν ήταν σίγουρη για τα αποτελέσματα των νεωτερισμών και των πειραμάτων και ήθελε τη σιγουριά της. Κρατούσε το δικό της σπόρο, ειδικά ντομάτες και άλλα λαχανικά. Τηρούσε πρόγραμμα στο πότισμα για να μη χάνει νερό, όπως και στη βοσκή των ζώων να μην εξαντλείται το χωράφι, την κατανάλωση των αγαθών για την οικογένεια και τα ζωντανά. Κάθε άνοιξη ξεκινούσε έναν αγώνα που στόχο είχε την επάρκεια ως την επόμενη περίοδο. Μέσα στο πρόγραμμά της λογάριαζε και τις αναποδιές και προσπαθούσε να τις διαχειριστεί όσο πιο αποτελεσματικά προς όφελος όλων.

Και μέσα σε όλα αυτά έβαζε και τις υποχρεώσεις της οικογένειας: άντρας, παιδιά, γέροντες, τις σχέσεις με την γειτονιά και το χωριό και που και που, σε καμιά βαρυχειμωνιά έπιανε το πλέξιμο και κάθονταν στον αργαλειό. Ο νους της όμως έτρεχε διαρκώς στις ανάγκες του σπιτιού και του μαντριού. Έκανε κάθε βράδυ πλήρη έλεγχο και μετά έπεφτε για ύπνο και μόλις ξυπνούσε εκεί πρώτα έτρεχε για να δει τα ζωντανά. Αυτά ήταν ο πλούτος της, αυτά, μαζί με την παραγωγή των κήπων ήταν η επιβεβαίωση για την επιβίωση της οικογένειας.

Θα μπορούσα να γράψω ένα σωρό πράγματα για την μάνα μου που γεννήθηκε και πέθανε αγρότισσα αλλά δεν είναι του παρόντος. Ως την άνοιξη πιστεύω πως θα καταφέρω να έχω ένα βιβλίο γραμμένο για τη μάνα μου και όλες τις αγρότισσες της γενιάς της που γνώρισα κι άλλες που φαντάζομαι, για να αποτίσω ένα ελάχιστο φόρο τιμής σε αυτή την γενιά γυναικών που σε κάθε εποχή και ιδίως στα μεταπολεμικά χρόνια κράτησαν τις μικρές μας πατρίδες όρθιες. Τους το οφείλω, τους το οφείλουμε γιατί απ’ αυτή τη γενιά ελάχιστες έχουν μείνει και ο ρόλος που είχαν στις οικογένειες και τις κοινότητες ουσιαστικός. Στους περίεργους καιρούς που βαδίζουμε, είναι ανάγκη να ξανακούσουμε τη φωνή τους...

Στη φωτογραφία, ο μάνα μου οδηγεί το μουλάρι και ο πατέρας κρατά το αλέτρι. Ήταν η εποχή που δεν υπήρχε πια άλλο μουλάρι στο χωριό να μπει στο ζυγό και ο γέρο Μάρκος ήθελε βοήθεια κι ένα καλό λόγο να σύρει το αλέτρι.