Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (ΕΑΑΕΣ) δημοσίευσε υπηρεσιακό έγγραφο σχετικά με το μέλλον του πανευρωπαϊκού συνταξιοδοτικού προϊόντος (PEPP). Στο έγγραφο εκτίθενται οι λόγοι πίσω από την περιορισμένη αποδοχή του PEPP και προτείνονται βελτιώσεις στον σχεδιασμό του για την αντιμετώπιση των εμποδίων από την πλευρά της προσφοράς, της ζήτησης και των διαρθρωτικών εμποδίων που εμποδίζουν την ευρύτερη υιοθέτησή του. Αναφέρονται ακόμη οι «φόβοι» των ασφαλιστών από μία προώθηση του PEPP αλλά κυρίως και τα νομοθετικά κενά που εμποδίζουν την προώθηση του προϊόντος εν μέσω ενός τεράστιου συνταξιοδοτικού κενού στην ΕΕ.

Οι πολίτες της ΕΕ διαθέτουν συλλογικά περίπου 34 τρισεκατομμύρια ευρώ σε αποταμιεύσεις, ωστόσο περίπου το ένα τρίτο των κεφαλαίων αυτών βρίσκονται σε τραπεζικές καταθέσεις. Ταυτόχρονα, η γήρανση του πληθυσμού σε όλη την ΕΕ αυξάνει την πίεση στις κρατικές συντάξεις. Με όλο και λιγότερους εργαζόμενους να συντηρούν έναν αυξανόμενο αριθμό συνταξιούχων, τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν τη μεγάλη πρόκληση να συνεχίσουν να παρέχουν επαρκές εισόδημα συνταξιοδότησης, διατηρώντας παράλληλα εύρωστα δημόσια οικονομικά.

Το Πανευρωπαϊκό Συνταξιοδοτικό Προϊόν (The Pan-European Pension Product - PEPP), που ξεκίνησε το 2022, σχεδιάστηκε για να προσφέρει μια απλή, διαφανή, οικονομικά αποδοτική και κινητή επιλογή αποταμίευσης για τη συνταξιοδότηση με την οποία οι Ευρωπαίοι πολίτες θα μπορούσαν να συμπληρώσουν τις κρατικές συντάξεις τους. Μια καλά λειτουργούσα αγορά PEPP μπορεί να συμβάλει στη μείωση των συνταξιοδοτικών κενών της Ευρώπης, να παρέχει στους πολίτες επαρκές και βιώσιμο εισόδημα συνταξιοδότησης και να παρέχει ζωτικής σημασίας κεφάλαια για τη χρηματοδότηση της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης της πραγματικής οικονομίας της ΕΕ, καθώς και της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.

Παρόλα αυτά, λόγω διαφόρων λόγων από την πλευρά της προσφοράς, της ζήτησης και διαρθρωτικών λόγων, η απορρόφησή του ήταν περιορισμένη, γεγονός που δικαιολογεί την επανεκτίμησή του.

Στο έγγραφο που δημοσιεύεται σήμερα, η EIOPA κάνει έναν απολογισμό των λόγων για τους οποίους το PEPP δεν αξιοποίησε τις δυνατότητές του και προτείνει βελτιώσεις που θα μπορούσαν να δώσουν νέα πνοή στις συμπληρωματικές συντάξεις σε ολόκληρη την ΕΕ.

Οι «φόβοι» των ασφαλιστών

Η διάθεση οποιουδήποτε νέου προϊόντος προϋποθέτει προκαταβολικές επενδύσεις, και το ανώτατο όριο κόστους και αμοιβών του PEPP που ανέρχεται στο 1% του συσσωρευμένου κεφαλαίου ετησίως σημαίνει ότι το προϊόν απαιτεί διαμόρφωση οικονομικών κλίμακος  για να καταστεί βιώσιμη εμπορική πρόταση. Ενώ η EIOPA δεν θεωρεί ότι το ανώτατο όριο κόστους 1% είναι πολύ χαμηλό, η ανάγκη για επίτευξη οικονομικών κλίμακος, μπορεί να θέτει τον πήχη αρκετά ψηλά για τους μικρότερους παρόχους προϊόντων. Οι δυνητικοί πάροχοι ενδέχεται επίσης να ανησυχούν για τον «κανιβαλισμό» της υφιστάμενης προϊοντικής τους πρότασης με το λανσάρισμα ενός PEPP.

Παράγοντες ζήτησης και άλλα εμπόδια
Η συνολική χαμηλή ευαισθητοποίηση και η χαμηλή συμμετοχή σε συστήματα συμπληρωματικής συνταξιοδότησης στην Ευρώπη, σε συνδυασμό με την τρέχουσα κρίση κόστους ζωής, έχουν πιθανότατα μειώσει τη ζήτηση των καταναλωτών για το PEPP.

Ακόμη και καθώς ο πληθωρισμός υποχωρεί και το οικονομικό περιβάλλον βελτιώνεται, παραμένει αβέβαιο αν οι καταναλωτές θα δείξουν σημαντικά μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το PEPP στην τρέχουσα μορφή του.

Οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή του PEPP από ορισμένα κράτη μέλη και η έλλειψη ενιαίας φορολογικής μεταχείρισης σε εθνικό επίπεδο έχουν επίσης περιορίσει την υιοθέτηση.

Πώς να διορθωθούν τα προβλήματα διάθεσης
Η EIOPA είναι πεπεισμένη ότι τα βασικά χαρακτηριστικά του PEPP - απλότητα, οικονομική αποδοτικότητα, διαφάνεια, κινητικότητα και ευελιξία - θα πρέπει να παραμείνουν το θεμέλιο για μια επικαιροποιημένη έκδοση. Τούτου λεχθέντος, είναι δυνατόν να γίνουν βελτιώσεις ώστε το PEPP να γίνει πιο ελκυστικό τόσο για τους παρόχους όσο και για τους αποταμιευτές.

Για την αντιμετώπιση των ζητημάτων από την πλευρά της προσφοράς, η δυνητική αγορά για το PEPP πρέπει να διευρυνθεί σημαντικά. Τα παρακάτω μέτρα αποτελούν προτάσεις για την επίτευξη αυτού του στόχου:

• Συνδυασμός της επαγγελματικής και της προσωπικής σύνταξης (PEPP) σε ένα ενιαίο προϊόν. Η δυνατότητα φορολογικά αποδοτικών εργοδοτικών εισφορών με προσωπικές εισφορές στο πλαίσιο ενός PEPP θα παρείχε την απαραίτητη κλίμακα για την προσέλκυση περισσότερων παρόχων.
• Επικέντρωση σε θέματα σχέσης ποιότητας-τιμής στο PEPP αντί για ένα σκληρό ανώτατο όριο κόστους.
• Δημιουργία ετικετών PEPP για εθνικά προϊόντα που συμμορφώνονται με ένα σύνολο κοινών κανόνων σε επίπεδο ΕΕ.
• Μείωση του διοικητικού φόρτου καθιστώντας τους εθνικούς υπολογαριασμούς προαιρετικούς, καθιστώντας έτσι το διασυνοριακό χαρακτηριστικό της PEPP προαιρετικό.
• Να επιτραπεί η μεταφορά κεφαλαίων από άλλα προσωπικά συνταξιοδοτικά προϊόντα στο PEPP.

Πιθανές διορθώσεις από την πλευρά της ζήτησης θα πρέπει να στοχεύουν στην ενθάρρυνση της συμμετοχής στις συντάξεις γενικά. Η μόχλευση και των τριών πυλώνων των συντάξεων (κρατική, επαγγελματική και προσωπική) είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της χρηματοδότησης των πολιτών κατά τη συνταξιοδότηση και η αλλαγή του status quo απαιτεί τολμηρές προτάσεις:

• Εισαγωγή της αυτόματης εγγραφής σε ένα προσωπικό συνταξιοδοτικό σύστημα όπως το PEPP σε επίπεδο ΕΕ. Το αυτόματο άνοιγμα ενός συστήματος για κάθε πολίτη της ΕΕ που συμπληρώνει το 18ο έτος της ηλικίας του ή εισέρχεται στο εργατικό δυναμικό θα ήταν ένα καινοτόμο βήμα. Τέτοια συστήματα θα πρέπει να επιτρέπουν τόσο τακτικές όσο και έκτακτες εισφορές για να αντικατοπτρίζουν τις διαφορετικές πορείες σταδιοδρομίας.
• Ανάπτυξη συστημάτων παρακολούθησης των συντάξεων. Η παροχή στους αποταμιευτές διαφανών και προσβάσιμων πληροφοριών σχετικά με τα συνδυασμένα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα σε ένα ενιαίο σημείο υποστηρίζει τις μακροπρόθεσμες αποταμιεύσεις και τον επαρκή συνταξιοδοτικό προγραμματισμό.

Πέρα από αυτά τα μέτρα, οι εθνικές και ενωσιακές πρωτοβουλίες είναι απαραίτητες για την επιτυχία ενός αναθεωρημένου PEPP. Τα κράτη μέλη θα πρέπει:

• Να χορηγήσουν στο PEPP την ίδια ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση που απολαμβάνουν τα εθνικά προσωπικά συνταξιοδοτικά προϊόντα. Επιπλέον, η ενωσιακή φορολογική εναρμόνιση για τα PEPP θα διευκόλυνε τις διασυνοριακές πωλήσεις και θα βοηθούσε τους παρόχους να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας και να διατηρήσουν το κόστος σε χαμηλά επίπεδα.
• Να εφαρμόσουν πίνακες ελέγχου των συντάξεων για τη βελτίωση της διαφάνειας όσον αφορά την επάρκεια και τη βιωσιμότητα των εθνικών συνταξιοδοτικών συστημάτων. Η μέτρηση των συνταξιοδοτικών κενών είναι ένα ουσιαστικό πρώτο βήμα για την κάλυψή τους.