Ο Θύμιος Κοσμάς από τη Λαμία είναι επαγγελματίας στους καθαρισμούς καμινάδων. Είναι μια δουλειά που τον οδηγεί στα πιο σκοτεινά σημεία των σπιτιών, εκεί όπου κυριαρχούν η κάπνα και οι στάχτες. Εκεί βρίσκει καμιά φορά απρόσμενους «ενοίκους»: έντομα, τρωκτικά και πουλιά που θεωρούν τις καμινάδες κατάλληλο μέρος για να φτιάξουν φωλιές, σαν να ήταν κουφάλες δέντρων.

Και δεν πρόκειται μόνο για παρατημένα σπίτια∙ ακόμη και σε νοικοκυριά όπου το τζάκι σβήνει νωρίς, βρίσκουν θέση οι φτερωτοί επισκέπτες. Θυμάμαι κι εγώ να συναντώ νυχτερίδες σε καμινάδες παλιών σπιτιών στα Άγραφα∙ εικόνες που μένουν χαραγμένες γιατί σου δείχνουν πώς η φύση διεκδικεί χώρους εκεί όπου δεν το περιμένεις.

Πριν λίγες μέρες, ο Θύμιος βρέθηκε μπροστά σε μια τέτοια έκπληξη: σε μια σβηστή καμινάδα στα περίχωρα της Λαμίας ανακάλυψε τη φωλιά μιας τυτούς (Tyto alba), της γνωστής πεπλόγλαυκας, με πέντε μικρά. Με προσοχή τα μετέφερε σε μια κουφάλα δέντρου κοντά στα χωράφια, πιστεύοντας ότι εκεί θα τα βρουν οι γονείς τους. Κι έτσι έγινε: οι μεγάλοι γύρισαν, ολοκληρώνοντας μια μικρή ιστορία διάσωσης που χάρισε χαμόγελα σε όσους τη γνώρισαν.

Η γειτονιά μιλούσε μέρες για το γεγονός και πολλοί πήγαν να δουν τη φωλιά. Τι φωλιά δηλαδή; Λίγα πούπουλα σε μια γωνιά, όπως συνηθίζουν να κάνουν οι τυτώ. Γύρω από τα μικρά υπήρχαν δεκάδες δέρματα ποντικιών, υπολείμματα της τροφή που είχαν μεταφέρει οι γονείς τους. Δεν είναι τυχαίο∙ μια τυτώ μπορεί να εξολοθρεύσει ως και 1.000 τρωκτικά τον χρόνο, κάτι που ανακουφίζει τους αγρότες και μειώνει τη χρήση δηλητηρίων στο περιβάλλον.

Η τυτώ είναι από τα πιο διαδεδομένα γλαυκόμορφα πουλιά στον κόσμο. Στην Ελλάδα συναντάται σε αγρούς, αγροικίες, παλιά κτίρια και καμπαναριά, φωλιάζοντας σε κουφάλες δέντρων, στάβλους ή αχυρώνες. Κυνηγά κυρίως ποντίκια και αρουραίους, μα και μικρότερα ζώα, κρατώντας μια ισορροπία που συχνά δεν την αντιλαμβανόμαστε παρά μόνο όταν λείψει.

Από την καπνιά μιας καμινάδας ως την κουφάλα ενός δέντρου, η διαδρομή αυτής της φωλιάς μάς θυμίζει ότι η ζωή βρίσκει πάντα τρόπους να συνεχίζεται. Και ότι, καμιά φορά, αρκεί η ευαισθησία και η φροντίδα ενός ανθρώπου για να σωθούν πέντε μικρά πουλάκια που αλλιώς θα χάνονταν.

Ως αποκλειστικοί κυνηγοί των ποντικιών και αρουραίων, οι τυτώ εκτιμούνται πολύ από τους αγρότες στην Ευρώπη. Μάλιστα, σε πολλές χώρες έχουν κατασκευαστεί παραδοσιακοί αχυρώνες και στάβλοι, με ειδικές πόρτες ή τρύπες (Uhlen τρύπα ή Uhlenflucht) που παρέχουν στα πουλιά πρόσβαση σε κατάλληλες θέσεις φωλιάσματος.

Ωστόσο, το παρουσιαστικό της τυτούς και κυρίως η φωνή της, την έχουν συνδέσει επίσης, με πολλές προλήψεις. Ένα πουλί καρφωμένο στην πόρτα απέτρεπε την καταστροφή του αγροκτήματος και το προστάτευε από κεραυνούς και φωτιά. Η φωνή της ήταν προάγγελος θανάτου σε ορισμένες περιοχές, ενώ σε άλλες προανήγγειλε, αντίθετα, μία επικείμενη γέννηση.

•Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι η τυτώ δεν είναι κουκουβάγια με την αυστηρή έννοια (sensu stricto) του όρου (οικογένεια Γλαυκίδες (Strigidae)), αλλά αποτελεί ένα ιδιαίτερο γλαυκόμορφο πτηνό (οικογένεια Τυτονίδες (Tytonidae)), που μοιάζει με κουκουβάγια και ανήκει στην ομάδα με τη γενική -και εν πολλοίς τεχνητή- ονομασία πεπλόγλαυκες. Αποτελεί το πλέον διαδεδομένο γλαυκόμορφο παγκοσμίως, με ευρύτατη εξάπλωση σε όλες τις ηπείρους (αν και όχι σε όλη την έκτασή τους), πολλά υποείδη και ανάλογα ταξινομικά προβλήματα.