Στο συνταξιοδοτικό ζήτημα, που τόσο πολύ απασχολεί την ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια μετά τις αλλεπάλληλες περικοπές συντάξεων επικεντρώθηκε η Γενική Διευθύντρια της ΕΑΕΕ Μαργαρίτα Αντωνάκη μιλώντας στο Συνέδριο του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου.

Διαβάστε αναλυτικά την ομιλία της κυρίας Μαργαρίτας Αντωνάκη.

Ευχαριστώ πολύ το Ελληνογερμανικό Επιμελητήριο και τους άλλους φορείς για την πρόσκληση που μου απηύθυναν να συζητήσουμε το κρίσιμο για την κοινωνία θέμα του Ασφαλιστικού. Θα επικεντρωθώ ιδιαίτερα στο συνταξιοδοτικό ζήτημα, που τόσο πολύ απασχολεί την ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια μετά τις αλλεπάλληλες περικοπές συντάξεων, επισημαίνοντας ότι θα ήταν κρίμα να μη μάθουμε από τα διδάγματα μιας τόσο σοβαρής κρίσης.

1. Αναμένει ο Έλληνας πολίτης (επαρκή) σύνταξη στα γεράματά του;
Σύμφωνα με πανελλήνια δημοσκόπηση της ALCO το 2013, 4 στους 10 εργαζόμενους Έλληνες εκτιμούν ότι δεν θα πάρουν ποτέ σύνταξη, καθώς πιστεύουν ότι όταν έρθει η ώρα για σύνταξη δε θα υπάρχουν ταμεία για να την δώσουν.

Είναι άραγε σωστή ή λάθος αυτή η αντίληψη;

Και αν λάβει τη σύνταξη θα μπορεί να ζήσει μ’ αυτή;

Η προσωπική μου αντίληψη είναι ότι θα υπάρχει Κοινωνική Ασφάλιση και Κοινωνικά Ταμεία αλλά σίγουρα η σύνταξη από αυτά δε θα επαρκεί για να εξασφαλίσει αξιοπρεπή διαβίωση.

2. Κάποτε Συνταξιοδοτικό Σύστημα σήμαινε μόνο Κοινωνική Ασφάλιση, αναδιανεμητικό σύστημα και αλληλεγγύη γενεών.

• τότε που δεν υπήρχε το πρόβλημα μακροζωίας και οι άνθρωποι έπαιρναν σύνταξη στα 65 και πέθαιναν στα 67

όμως :

- σημερινό προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα κατά τη γέννηση
Α: 77,5  -  Γ: 82,5
- σημερινό προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα στα 65
Α: 83,5  -  Γ: 85,6

• τότε που οι άνθρωποι γεννούσαν πολλά παιδιά (οικογένειες με 5, 6, 7 παιδιά)

- όμως, σήμερα έχουμε 9,39 γεννήσεις ανά 1.000 κατοίκους ή 1,3 παιδιά ανά οικογένεια και τα στοιχεία δείχνουν περαιτέρω πτώση γεννήσεων σαν συνέπεια της κρίσης.

• τότε που οι άνθρωποι δούλευαν όλοι τη ζωή τους στην ίδια χώρα, ακόμα και στην ίδια δουλειά.

Δηλαδή τότε που το αναδιανεμητικό σύστημα μπορούσε να διαδραματίσει μόνο του τον κοινωνικό του ρόλο.

3. Το συνταξιοδοτικό πρόβλημα σήμερα διεθνώς

• Σήμερα υπάρχει το πρόβλημα της μακροβιότητας και της υπογεννητικότητας, δηλαδή της γήρανσης του πληθυσμού στις περισσότερες κοινωνίες (ιδιαίτερα της δύσης) που συνεπάγεται αναστροφή της δημογραφικής πυραμίδας.

Προκύπτει λοιπόν σαφώς ανάγκη αύξησης της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης.

• Οι νέοι μετακινούνται συχνά για ανεύρεση ικανοποιητικής εργασίας από χώρα σε χώρα, άρα πρέπει να μπορούν να μεταφέρονται εύκολα τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα (portability of pensions).

• Το αναδιανεμητικό σύστημα, στο οποίο στηρίζεται η κοινωνική ασφάλιση, προσφέρει ακόμη ένα κοινωνικό δίχτυ ασφάλειας, αλλά δεν μπορεί από μόνο του πλέον να ικανοποιήσει τις ανάγκες της εποχής, και να εξασφαλίσει βιωσιμότητα και επάρκεια των συντάξεων.

• Ως αποτέλεσμα αναπτύχθηκε και εφαρμόσθηκε διεθνώς με παραλλαγές το σύστημα των 3 πυλώνων, όπου το συνταξιοδοτικό εισόδημα προέρχεται από διαφορετικούς φορείς (δημόσιους και ιδιωτικούς) και συνδυασμό κεφαλαιοποιητικού και αναδιανεμητικού συστήματος.

3 Πυλώνες

• Κοινωνική Ασφάλιση
• Επαγγελματική Ασφάλιση
• Ιδιωτική Ασφάλιση

4. Στην Ελλάδα

• Κάποτε οι παροχές της Κοινωνικής Ασφάλισης ήταν γενναιόδωρες, γιατί τα δημογραφικά και εργασιακά στοιχεία το επέτρεπαν.  Δεν υπήρχε ανάγκη για περαιτέρω ασφάλιση.
• Ύστερα ήλθε το ευτύχημα – ατύχημα της μακροβιότητας του πληθυσμού που άλλαξε σημαντικά τα δεδομένα.
• Ακολούθησε η οικονομική κρίση που έφερε πολλαπλά χτυπήματα στα ταμεία και μείωση εισφορών.

-    η ανεργία ρεκόρ (μείωση εισφορών και αύξηση των συνταξιούχων)
-    η μείωση των μισθών και η μαύρη εργασία (μείωση εισφορών)
-    η κατηφόρα των επενδύσεων και η δραστική μείωση της περιουσίας των ταμείων (π.χ απώλειες λόγω PSI)

• Το 2002 έγινε προσπάθεια για καθιέρωση της επαγγελματικής ασφάλισης.  Ο θεσμός των Επαγγελματικών Ταμείων, με τις αδυναμίες που εξ’ αρχής είχαμε επισημάνει δεν λειτούργησε (ν.3029/2002) ικανοποιητικά. Η περιθωριοποιημένη λειτουργία του δεν άλλαξε την γενική εικόνα. Προφανώς ο νόμος αυτός πρέπει να τροποποιηθεί.
• Η Πολιτεία προσπάθησε να «συμμαζέψει» το συνταξιοδοτικό πρόβλημα με μια σειρά χρήσιμων αλλά όχι επαρκών παρεμβάσεων με παραμετρικό και διαχειριστικό χαρακτήρα, όπως οι συγχωνεύσεις ταμείων, η αύξηση ορίων ηλικίας, οι περικοπές συντάξεων, κλπ. Οι παραμετρικές αυτές αλλαγές δεν άλλαξαν την μέχρι σήμερα φιλοσοφία του συνταξιοδοτικού συστήματος.
• Ούτε η ελληνική Πολιτεία αλλά ούτε και η ελληνική κοινωνία (ανεπαρκώς ενημερωμένη), μπόρεσαν να δουν το πρόβλημα κατάματα και να προχωρήσουν σε σοβαρές διαρθρωτικές αλλαγές (βλ. περ. Γιαννίτση).
• Το σημερινό συνταξιοδοτικό σύστημα σχεδόν αποκλειστικά στηριγμένο στον 1ο πυλώνα ασφάλισης και στο αναδιανεμητικό σύστημα εμφανίζεται να μην έχει κανένα από τα 2 σημαντικά χαρακτηριστικά, της βιωσιμότητας και της επάρκειας.

5. Τί έχουμε μπροστά

• Νομίζω ότι η σκληρότατη εμπειρία που έχει βιώσει η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια και έχει αφήσει ανεξίτηλα τα ίχνη της, μας έχει κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι :

-    άτομα ή κοινωνίες που δεν προσαρμόζονται στις πραγματικές και μεταβαλλόμενες συνθήκες εισπράττουν σύντομα τα αρνητικά αποτελέσματα.
-    δεν υπάρχουν «από μηχανής» Θεοί για το θαύμα
-    δεν μπορούμε να πορευόμαστε πάντα με πυροσβεστικές λύσεις.  Χρειάζονται ριζικές ρυθμίσεις.

• Όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι κύριες και επικουρικές συντάξεις θα μειώνονται συνεχώς, σε επίπεδο ανεπαρκές για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Τα υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης ανήκουν στο παρελθόν. (βλ. έκθεση ΤτΕ 2012.  Το ποσοστό αναπλήρωσης από 95,7 --> 48,5).

• Απαιτείται ενθάρρυνση της πρόνοιας για σύνταξη και αύξηση της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης (βλ. φορολογικά κίνητρα).
• Είναι ώριμη η δημιουργία

- ενός ευρύτερου συνταξιοδοτικού συστήματος (βλ. σύστημα τριών πυλώνων – Κοινωνική, Επαγγελματική, Ιδιωτική Ασφάλιση) που θα συνδυάζει εισοδήματα από διάφορες πηγές (δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς) και διαφορετικά χρηματοδοτικά συστήματα (αναδιανεμητικό – κεφαλαιοποιητικό)

• Απαιτείται η ουσιαστική ανάπτυξη λειτουργίας του 2ου και 3ου πυλώνα ασφάλισης (Επαγγελματική και Ιδιωτική) σε βάση ανταποδοτική – κεφαλαιοποιητική μέσα από ένα αυστηρότατο και πλήρως εξασφαλιστικό για τους πολίτες πλαίσιο διασφάλισης δικαιωμάτων.

Επίλογος

• Αν αφήσουμε τα πράγματα όπως είναι οδηγούμεθα σε αδιέξοδο.  Πρέπει να δώσουμε, όπως όλοι, νέα πνοή και προοπτική στο συνταξιοδοτικό σύστημα

• με σοβαρότητα - μελέτη,

• με γνώση και όχι με κραυγές,

• με ένα νέο σύστημα που θα προβλέπει μίξη κοινωνικής και ιδιωτικής ασφάλισης.

• Οι προτάσεις για ένα ευρύτερο συνταξιοδοτικό σύστημα και μεγαλύτερο ρόλο της ιδιωτικής ασφάλισης υπάρχουν, επεξεργασμένες από την ασφαλιστική αγορά που διαθέτει αφ΄ ενός σοβαρότατη εμπειρία και τεχνογνωσία στον τομέα των συντάξεων και αφ΄ ετέρου αυστηρότατο πλαίσιο λειτουργίας (ΤτΕ, Solvency II κ.λπ.).
• Η τεχνική γνώση και η διεθνής εμπειρία για τη δημιουργία ενός νέου και ευρύτερου συνταξιοδοτικού συστήματος υπάρχουν.

Η πολιτική βούληση για σοβαρή μελέτη υπάρχει;

Δείτε ΕΔΩ την παρουσίαση της κυρίας Μαργαρίτας Αντωνάκη.