Η ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας επιτελείται αρχικά στο οικογενειακό και αργότερα στο σχολικό πλαίσιο και βασίζεται σε σχέσεις αλληλεπίδρασης. Στα πρώτα 6 χρόνια της ζωής του το παιδί οδηγείται από το στάδιο της προλεκτικής επικοινωνίας στην κατάκτηση όλων των πτυχών της γλώσσας (φωνολογικής, μορφολογικής, συντακτικής, σημασιολογικής, πραγματολογικής). Στην περίπτωση όμως που το παιδί παρουσιάζει οργανικό πρόβλημα (π.χ. απώλεια ακοής), χαμηλό νοητικό δυναμικό, κοινωνική/συναισθηματική διαταραχή ή ειδική γλωσσική διαταραχή εμφανίζονται προβλήματα στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας.

Οι παιδίατροι και οι νηπιαγωγοί είναι συχνά οι πρώτοι που διακρίνουν τα προβλήματα λόγου και ομιλίας στα παιδιά και τα παραπέμπουν για αξιολόγηση από λογοπεδικό. Τα πιο εύκολα αναγνωρίσιμα προβλήματα είναι οι διαταραχές της ομιλίας, και πιο συγκεκριμένα:

• Οι δυσκολίες στην άρθρωση (όταν το παιδί δεν μπορεί να παράγει έναν ή περισσότερους φθόγγους).
• Οι φωνολογικές δυσκολίες (όταν το παιδί μπορεί να είναι σε θέση να παράγει όλους τους φθόγγους, αλλά όταν μιλάει τους μπερδεύει, τους παραλείπει ή τους αλλοιώνει, με αποτέλεσμα η ομιλία του να γίνεται δύσκολα κατανοητή).
• Οι διαταραχές του ρυθμού της ομιλίας (όταν το παιδί δυσκολεύεται να αρχίσει μια πρόταση ή όταν επαναλαμβάνει συλλαβές ή λέξεις).

Πολύ συχνά τα παιδιά παρουσιάζουν διαταραχές του λόγου που ενδέχεται να συνοδεύονται και από φωνολογικές δυσκολίες και επηρεάζουν κυρίως την έκφραση ή/και την κατανόηση του προφορικού λόγου από το παιδί. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι βοήθεια θα πρέπει να αναζητηθεί αν το παιδί:

• Δεν κάνει προτάσεις με 2 λέξεις στην ηλικία των 2 ετών.
• Δεν χρησιμοποιεί πληθυντικό, άρθρα ή προθέσεις στην ηλικία των 3-4 χρόνων.
• Δεν μπορεί να αφηγηθεί απλά και πρόσφατα γεγονότα στην ηλικία των 4 χρόνων.
• Δεν ανταποκρίνεται σε οικεία ονόματα σε ηλικία 1 έτους.
• Δεν εκτελεί απλές εντολές στην ηλικία των 2 χρόνων.
• Δεν κατανοεί γραμματικά στοιχεία (λ.χ. άρνηση, ερώτηση) στην ηλικία των δυόμιση χρόνων.

Τα τελευταία χρόνια, πληθαίνουν οι έρευνες που τονίζουν τη σημασία της ανάπτυξης δεξιοτήτων φωνολογικής επίγνωσης στο νηπιαγωγείο για τη μετέπειτα ανάπτυξη αναγνωστικών δεξιοτήτων. Είναι πλέον σαφές ότι τυχόν ελλείμματα στην ικανότητα συνειδητής ανάλυσης της ομιλίας σε μικρότερα τμήματα (προτάσεις, λέξεις, συλλαβές και κυρίως φωνήματα) θα οδηγήσουν αργότερα σε δυσκολία στην εκμάθηση της ανάγνωσης και τη γραφής. Ο ρόλος των νηπιαγωγών στον εντοπισμό και την παραπομπή για λογοπεδική αξιολόγηση των παιδιών που παρουσιάζουν  τέτοιου τύπου δυσκολίες είναι ιδιαίτερα κρίσιμος.


Συμπερασματικά, τα προβλήματα λόγου και ομιλίας εκδηλώνονται κατά την προσχολική ηλικία και επηρεάζουν την επικοινωνιακή επάρκεια του παιδιού και τη σχέση του με τον εαυτό του και το περιβάλλον. Είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστούν έγκαιρα, έτσι ώστε να αποκατασταθεί η γλωσσική οργάνωση του παιδιού και να αποφευχθούν τυχόν μαθησιακές δυσκολίες που μπορεί να ακολουθήσουν το παιδί σε όλη τη σχολική του πορεία.

* Γράφει η Γιούλη Σκουρογιάννη, Λογοπεδικός, συνεργάτης της Ειδικής Ερευνητικής Διαγνωστικής και Θεραπευτικής Μονάδας «Σπύρος Δοξιάδης Έρευνα για το Παιδί»

**Τα θέματα για το παιδί είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας της εφημερίδας «Παιδικός Σταθμός για Γονείς» και των ανθρώπων του νηπιακού κέντρου «Μανταρίνι».

Κάντε click εδώ: www.psgg.gr και βρείτε όλα τα θέματα που αφορούν στην υγεία, ψυχολογία, ανάπτυξη, διατροφή, συμβουλευτική των παιδιών.

Νηπιαγωγείο και Βρεφονηπιακό Κέντρο
ΜΑΝΤΑΡΙΝΙ
Λ. Κατσώνη 42 & Μ. Μπότσαρη, 145 61 Κηφισιά
Http: www.mantarinikids.com E-mail: [email protected]