ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ - Μια δεύτερη ματιά
Σαφείς τάσεις αναδεικνύονται από τη δεύτερη Πανευρωπαϊκή Έρευνα για τις Συντάξεις, της Insurance Europe.

Η διάμεση ηλικία του παγκόσμιου πληθυσμού, αυξάνεται από τη δεκαετία του 1980, λόγω της προόδου της ιατρικής και της πτώσης των ποσοστών γεννήσεων. Πρόσφατα, η αύξηση της αναλογίας ηλικίας συνταξιοδότησης προς ηλικία εργασίας επιταχύνθηκε, με την αναλογία που προβλέπεται από τον ΟΗΕ (προ-COVID-19) σχεδόν να διπλασιάζεται έως το 2060.

Ως εκ τούτου, η επαρκής, οικονομικά προσιτή και βιώσιμη παροχή συντάξεων αποτελεί βασικό μέλημα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Και ενώ η συνταξιοδοτική πολιτική εμπίπτει στην αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων και εμφανίζεται με διάφορες μορφές, ανάλογα με ένα ευρύ φάσμα τοπικών παραγόντων, υπάρχουν ακόμη πολλά που μπορούν να γίνουν σε επίπεδο Ε.Ε., ώστε να επηρεαστεί η επάρκεια των συντάξεων, να ανταλλάσσονται βέλτιστες πρακτικές και να ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με ανάγκη αποταμίευσης για συνταξιοδότηση.

Το Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ένωση Κεφαλαιαγορών, για παράδειγμα, αναγνωρίζει τον ρόλο των προσωπικών συντάξεων στην αύξηση των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων και περιλαμβάνει διάφορες δράσεις που σχετίζονται με τις συντάξεις, όπως διερεύνηση βέλτιστων πρακτικών σε εθνικά συστήματα παρακολούθησης συντάξεων, πίνακες ελέγχου συντάξεων και συστήματα αυτόματης εγγραφής. Έχει επίσης ψηφιστεί νόμος στην Ε.Ε. για την εισαγωγή ενός πανευρωπαϊκού ατομικού συνταξιοδοτικού προϊόντος (PEPP) που προορίζεται να συμπληρώσει τα εθνικά συνταξιοδοτικά προϊόντα και να μπορεί να μεταφέρεται μεταξύ των κρατών της Ε.Ε.

Η Insurance Europe, δραστηριοποιείται και αυτή σε ζητήματα που σχετίζονται με τις συντάξεις. Εκτός από τη συνεισφορά της στις συζητήσεις όσον αφορά την πολιτική της Ε.Ε. και τις δικές της πρωτοβουλίες χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, με το σήμα InsureWisely, ήταν ο βασικός παράγοντας, πίσω από την πρώτη Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Συνταξιοδότησης του 2021, ενώ το 2019 ξεκίνησε μια διετή Πανευρωπαϊκή Έρευνα Συντάξεων.

Πάνω από το ένα τρίτο δεν αποταμιεύουν

Η δεύτερη Πανευρωπαϊκή Έρευνα Συντάξεων της Insurance Europe, που πραγματοποιήθηκε με σχεδόν 17.000 συμμετέχοντες από 16 χώρες, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2021, αποκάλυψε ότι το 38% των ερωτηθέντων δεν αποταμίευε για τη συνταξιοδότηση και -ίσως ακόμη πιο ανησυχητικό- ότι το 30% όσων δεν αποταμιεύουν, είπαν ότι δεν μπορούσαν να το αντέξουν οικονομικά. Περισσότερες γυναίκες παρά άνδρες δεν αποταμίευαν, οι περισσότεροι από 18 έως 35 ετών, περισσότερο άνεργοι και περισσότερο άνθρωποι με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο.

Δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου του αντίκτυπου του COVID-19 και των κυβερνητικών περιορισμών στις εθνικές οικονομίες και στα  έσοδα των νοικοκυριών, πως το 17% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι είχε μειώσει, διακόψει ή καθυστερήσει την συνταξιοδοτική αποταμίευση, ως αποτέλεσμα της πανδημίας, έχοντας μεγαλύτερο αντίκτυπο στους αυτοαπασχολούμενους, τους ανέργους και τους νέους.

Πέρα από την πανδημία, ξεκάθαρες τάσεις αρχίζουν να αναδύονται από την πρώτη και τη δεύτερη έρευνα, παρόλο που δεν μπορούν να γίνουν άμεσες συγκρίσεις μεταξύ των δύο, λόγω νέων χωρών και νέων ερωτημάτων που προστίθενται στη δεύτερη. Όταν ρωτήθηκαν, στη δεύτερη έρευνα, σχετικά με τις τρεις κορυφαίες προτεραιότητές τους για συνταξιοδοτική αποταμίευση, υπήρχε σαφής προτίμηση στην εξασφάλιση της ασφάλειας των χρημάτων που επενδύθηκαν, ενώ ακολουθεί η σημασία της ευρωστίας του παρόχου συντάξεων και η ευελιξία του να αυξήσει ή να μειώσει ή να διακόψει ή να συνεχίσει τις εισφορές. Λιγότερο σημαντικό για τους ερωτηθέντες, ήταν η δυνατότητα μεταφοράς των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών (φορητότητα). Η ασφάλεια είναι ξεκάθαρα το κλειδί. Όταν κλήθηκαν να επιλέξουν μεταξύ επενδυτικής ασφάλειας ή επενδυτικής απόδοσης, ένα μαζικό 83% επέλεξε την ασφάλεια.

Προκατάληψη έναντι υψηλότερων ποσών

Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επιθυμούν να λαμβάνουν τις συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις τους κατά τον χρόνο της συνταξιοδότησής τους, εξαρτάται από το εάν προτιμούν ένα άμεσο εφάπαξ ποσό ή εάν επιθυμούν να διασφαλίσουν ότι δεν θα ζήσουν περισσότερο απ’ όσο έχουν καλύψει με τις αποταμιεύσεις τους. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι οι προτιμήσεις μετατοπίζονται, εάν δοθούν νομισματικές προβλέψεις, όσον αφορά τα σχετικά ποσά του εφάπαξ ή του ετήσιου εισοδήματος.

Όπου δεν δόθηκαν προβλέψεις για τα σχετικά ποσά, το 43% επέλεξε το ετήσιο εισόδημα, για να προφυλαχθεί από τον κίνδυνο μακροζωίας, το 20% επέλεξε να λάβει ένα εφάπαξ ποσό και μόνο το 7% προτίμησε πληρωμές με ανάληψη, ενώ το 30% επέλεξε ένα μικρό σύστημα πληρωμής, που να συνδυάζει διαφορετικές επιλογές. Ωστόσο, όταν δόθηκαν νομισματικές προβλέψεις, οι συμμετέχοντες έλκονταν από το υψηλότερο ποσό του εφάπαξ και το 54% επέλεξε ένα εφάπαξ ποσό, έναντι μιας ετήσιας προσόδου, υποδεικνύοντας τόσο τη σημασία του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζονται οι επιλογές στους συνταξιούχους, αλλά και τις ενδεχομένως μη ρεαλιστικές προσδοκίες που έχουν οι άνθρωποι για το κόστος κάλυψης του κινδύνου μακροζωίας και την ανάγκη για περισσότερη εκπαίδευση όσον αφορά τον συνταξιοδοτικό προγραμματισμό.

Σίγουρα ψηφιακά

Το 72% των συμμετεχόντων στην έρευνα προτίμησε να λαμβάνει πληροφορίες όσον αφορά τις συντάξεις ψηφιακά παρά εγγράφως, επιβεβαιώνοντας την προτίμηση που παρατηρήθηκε στην πρώτη έρευνα της Insurance Europe. Οι πληροφορίες που οι συμμετέχοντες επιθυμούσαν περισσότερο να λάβουν, αφορούσαν το κόστος -τόσο πριν από την υπογραφή μιας σύμβασης όσο και μετά- και ενδιαφέρονταν επίσης για πληροφορίες σχετικά με τις εγγυήσεις, την ασφαλιστική κάλυψη και την απόδοση της επένδυσης. Λιγότερο ενδιαφέρουσες για αυτούς ήταν οι πληροφορίες σχετικά με τις επενδυτικές στρατηγικές, τη φορητότητα των συντάξεων και την ανταλλαγή συντάξεων.

Οι ασφαλιστές είναι κύριοι πάροχοι συνταξιοδοτικών προϊόντων και, καθώς η μεγαλύτερη ευθύνη μετατίθεται στους ιδιώτες, για να διασφαλίσουν ότι θα έχουν επαρκές εισόδημα κατά τη συνταξιοδότησή τους, η Insurance Europe θα συνεχίσει τη διετή έρευνά της, ώστε να βοηθήσει ενημερώνοντας τις διαβουλεύσεις που γίνονται σχετικά με το πώς θα αντιμετωπιστεί το χάσμα των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων.

Βασικά ευρήματα της έρευνας:

1. Το χάσμα στις συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις στην ΕΕ παραμένει, περισσότερο από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων δεν αποταμιεύουν για συνταξιοδότηση
2. Σχεδόν το ένα πέμπτο των ερωτηθέντων είπε ότι ο COVID-19 είχε αρνητικό αντίκτυπο στις συνταξιοδοτικές αποταμιεύσεις
3. Η ασφάλεια και η προστασία παραμένουν μακράν οι πιο σημαντικές προτεραιότητες
4. Οι αποταμιευτές για συνταξιοδοτικούς λόγους εξακολουθούν να προτιμούν να λαμβάνουν πληροφορίες ψηφιακά παρά σε χαρτί
5. Σε όλους τους τομείς της έρευνας, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών
6. Οι απαντήσεις επηρεάζονται από προσωπικές συνθήκες όπως η ηλικία, το φύλο, η οικογενειακή κατάσταση, το επίπεδο εκπαίδευσης και η απασχόληση

Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Συνταξιοδότησης

Η Insurance Europe ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από την πρώτη Εβδομάδα Συνταξιοδότησης στην Ευρώπη, η οποία πραγματοποιήθηκε το 2021. Με την υποστήριξη 11 ευρωπαϊκών ενώσεων, η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Συνταξιοδότησης παρείχε μια πλατφόρμα σε ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων για να συζητήσουν το μέλλον των συντάξεων στην Ευρώπη και να αυξήσουν ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με την ανάγκη αποταμίευσης για συνταξιοδότηση.

Την εβδομάδα άνοιξε η Mairead McGuinness, η Ευρωπαία Επίτροπος για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την Ένωση Κεφαλαιαγορών. Δώδεκα εκδηλώσεις διοργανώθηκαν κατά τη διάρκεια της εβδομάδας από τους συμμετέχοντες καταναλωτικούς και χρηματοοικονομικούς συλλόγους.

Η ίδια η Insurance Europe παρουσίασε και συζήτησε τα αποτελέσματα της δεύτερης Πανευρωπαϊκής Έρευνας για τις Συντάξεις. Διοργάνωσε επίσης από κοινού με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Τραπεζών και την Better Finance μια εκδήλωση σχετικά με τη σημασία της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του συνταξιοδοτικού κλάδου.

Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Συνταξιοδότησης 2022 θα ξεκινήσει στις 28 Νοεμβρίου. Παρακολουθήστε τον ιστότοπο της Insurance Europe για περισσότερες λεπτομέρειες.

PEPP: η πραγματικότητα είναι κατώτερη των προσδοκιών

Το νομικό πλαίσιο της ΕΕ για τα πανευρωπαϊκά προσωπικά συνταξιοδοτικά προϊόντα (PEPP) τέθηκε επιτέλους σε ισχύ. Θεωρητικά, από τα τέλη Μαρτίου 2022, οι Ευρωπαίοι πολίτες θα πρέπει να μπορούν να αρχίσουν να αποταμιεύουν ή να αποταμιεύουν περαιτέρω για τη συνταξιοδότηση αγοράζοντας νέα, φορητά, με σήμα ΕΕ, οικονομικά και εθελοντικά προσωπικά συνταξιοδοτικά προϊόντα. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι διαφορετική και οι πολύ υψηλές προσδοκίες των σχεδιαστών του PEPP πρέπει να μειωθούν προς το παρόν. Αυτό είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων.

Πρώτον, πολλές χώρες βρίσκονται ακόμη στη διαδικασία έγκρισης εθνικών μέτρων εφαρμογής. Πράγματι, παρά το γεγονός ότι είναι ένας κανονισμός της ΕΕ και επομένως ισχύει άμεσα σε εθνικό επίπεδο, πολλά στοιχεία αφέθηκαν στην εθνική διακριτική ευχέρεια (όπως η φάση αποσυσσώρευσης και η φορολογική μεταχείριση) ώστε να αντικατοπτρίζονται και να εντάσσονται στην ποικιλία των συνταξιοδοτικών δομών των ευρωπαϊκών χωρών, και αυτή η διαδικασία θα αργήσει ακόμα πολύ να τελειώσει στις περισσότερες χώρες.

Και παρά το γεγονός ότι τα PEPP τιμολογούνται ως απλά προϊόντα, το πλαίσιο είναι εξαιρετικά περίπλοκο και ρυθμίζει πολλά στοιχεία που δεν είχαν ρυθμιστεί στο παρελθόν σε επίπεδο ΕΕ και σε πολλές χώρες. Αφήνει τους αποταμιευτές, τους παρόχους, τις τοπικές ρυθμιστικές αρχές και τους επόπτες με πολλές ερωτήσεις.

Αυτά μεταφράζονται σε νομικό κίνδυνο για τους ασφαλιστές και άλλους πιθανούς παρόχους, οι οποίοι εξακολουθούν να περιμένουν διευκρίνιση προτού αποφασίσουν εάν θα προσφέρουν PEPP.

Επιπλέον, είναι αμφίβολο εάν ορισμένες από τις απαιτήσεις του κανονισμού PEPP μπορούν πράγματι να ικανοποιηθούν από τους παρόχους. Το Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικής και Αναλογιστικής Επιστήμης στο Ουλμ της Γερμανίας δημοσίευσε έρευνα τον Ιανουάριο του 2022 που δοκιμάζει τη σκοπιμότητα των τεχνικών απαιτήσεων που ισχύουν για τις τεχνικές μετριασμού του κινδύνου για το βασικό PEPP. Έδειξε ότι, στο τρέχον περιβάλλον της κεφαλαιαγοράς, κανένα από τα προϊόντα που αναλύθηκαν δεν πληρούσε την απαίτηση να ξεπεράσει τον πληθωρισμό κατά τουλάχιστον 80%, περιορίζοντας τις ζημίες σε μια συγκεκριμένη πιθανότητα.

Παρά αυτές τις δυσκολίες, το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό για να εγκαταλείψουμε την ευκαιρία που αντιπροσωπεύουν τα PEPP τόσο για τους αποταμιευτές όσο και για τους παρόχους. Ο ασφαλιστικός κλάδος είναι έτοιμος να συμβάλει στις συζητήσεις για την επιτυχία των PEPP.

*Το παρόν κείμενο είναι μετάφραση του άρθρου του κ. Xavier Larnaudie - Eiffel Προέδρου της Επιτροπής Προσωπικών Ασφαλίσεων, Insurance Europe και Αναπληρωτή Διευθύνοντος Συμβούλου της CNP Assurances, Γαλλία, που δημοσιεύθηκε στην Ετήσια Έκθεση 2021-2022 της Insurance Europe.