Οι άνθρωποι είμαστε όντα που, ενώ έχουμε τη δυνατότητα να σκεφτόμαστε λογικά, ταυτοχρόνως έχουμε την έντονη τάση να παραλογιζόμαστε! Νομίζουμε πως λειτουργούμε και συμπεριφερόμαστε σύμφωνα με το συμφέρον μας, αλλά πολύ συχνά βάζουμε τρικλοποδιές στον εαυτό μας. Και η πηγή των κακών και των καλών είναι το μυαλό μας. Είναι εκεί για να μας βοηθά, χρειάζεται όμως να μάθουμε να είμαστε φίλοι μαζί του και να το χρησιμοποιούμε δημιουργικά και λογικά.
Δύο βασικοί τομείς με τους οποίους σαμποτάρουμε τον εαυτό μας αφορούν στο πώς δημιουργούμε συναισθηματική αναστάτωση και η λάθος εστίαση (focus).
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΣΤΑΤΩΣΗ: Μέσα μας υπάρχει ένα μικρό κακομαθημένο παιδάκι. Ένα παιδάκι που κάθε τόσο ζητάει τη σοκολάτα ή το παγωτό του. Και το μυαλό μας έχει μία ιδιότητα. Όταν κάτι είναι σημαντικό για εμάς (ένας στόχος, η υγεία μας, μία σχέση κ.ά.) και το θέλουμε πολύ, τότε μετατρέπει την επιθυμία μας σε απαίτηση. Ψηφίζει δηλαδή έναν νόμο μέσα στο κεφάλι μας που απαιτεί αυτό που επιθυμούμε. Ο νόμος αυτός είναι απόλυτος και αυτονόητος για εμάς, είναι κατά κάποιον τρόπο ένα προσωπικό Σύνταγμα. Το κακό είναι πως ο νόμος που ψηφίσαμε έχει ισχύ μόνο μέσα στην επικράτεια του κρανίου μας και δεν έχει τον τρόπο να επιβάλει αυτό που απαιτεί. Έτσι, ενώ είναι τόσο λογικό να επιθυμώ διακαώς να είμαι υγιής ή να με αγαπά η γυναίκα μου ή να πετυχαίνω τους στόχους μου, δυστυχώς δεν μπορώ να το απαιτώ γιατί σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό αυτά τα πραγματικά τόσο σημαντικά ζητήματα είναι έξω από τον δικό μου έλεγχο. Το όριο που μου βάζει η λογική είναι να τα επιθυμώ, να τα ποθώ διακαώς, να κάνω ό,τι περισσότερο μπορώ για να τα διεκδικήσω και να προσπαθήσω για αυτά, αλλά όχι το να τα απαιτώ ή να έχω διαβεβαιώσεις για αυτά. Για να μπορούσα να τα απαιτώ, θα έπρεπε να υπάρχει κάποιος που να είχε τη δύναμη να τα επιβάλει ή ένα μεταφυσικό γκισέ στο οποίο θα μπορούσα να απευθυνθώ και να τα αγοράσω. Όμως η εμπειρία μας μας λέει πως δεν ισχύει κάτι από τα δύο.
Όταν αρνούμαστε αυτή την αδυναμία και απαιτούμε να έχουμε τον έλεγχο σε πράγματα που είναι εκτός του ελέγχου μας, συντελείται μία σύγκρουση. Τσακωνόμαστε με την πραγματικότητα γιατί δεν μας αρέσουν οι κανόνες του παιχνιδιού. Σαν να φωνάζουμε πως δεν έπρεπε να υπάρχει ο νόμος της βαρύτητας. Αυτή η διεργασία δημιουργεί μέσα μας κάθε συναισθηματική αναστάτωση, όπως άγχος, κατάθλιψη, ενοχές, θυμό, ντροπή, φθόνο, ζήλια και άλλα. Τα συναισθήματα αυτά, εκτός του ότι μας φθείρουν και μας βαραίνουν εσωτερικά, μας δημιουργούν επιπλέον προβλήματα και δυσκολία να διαχειριστούμε τις υπάρχουσες δυσκολίες και επηρεάζουν την κριτική μας ικανότητα. Αν έχω κάποιες απογοητεύσεις στη δουλειά μου, αυτό αποτελεί ένα αντικειμενικό πρόβλημα. Αν όμως δημιουργήσω άγχος και θλίψη μέσα μου σε σχέση με τις αναποδιές αυτές, τότε έχω δύο προβλήματα, ένα οι αναποδιές και δεύτερο -ολόδικό μου δημιούργημα- το άγχος και η θλίψη. Πόσα προβλήματα προτιμώ να έχω; Ένα ή δύο;
Μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να νιώθουμε ορθολογικά (αλλά πάντα ανθρώπινα!) με το να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Εξάλλου, γνωρίζουμε πως, όπως είχε πει ο Επίκτητος, «δεν είναι οι καταστάσεις που μας αναστατώνουν, αλλά οι στοχασμοί μας για τις καταστάσεις». Σε αυτή την πορεία προσωπικής ανάπτυξης πολλές φορές είναι σημαντικό να μας καθοδηγήσει ένας ειδικός ψυχοθεραπευτής ή coach με ισχυρό background ψυχολογίας.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ: Το μυαλό μας παίζει και άλλες φορές κόντρα στο συμφέρον μας και στην ευεξία μας, αυτή τη φορά μέσω του τρόπου που εστιάζει. Πάντα κάπου εστιάζει η σκέψη μας. Αυτή τη στιγμή μπορεί να δια- βάζετε αυτές τις γραμμές και να εστιάζετε στο νόημά τους, αλλά μπορεί και να κοιτάτε αυτή τη σελίδα και να σκέφτεστε κάτι άλλο που σας απασχολεί. Πάντα κάπου εστιάζουμε. Το θέμα είναι αν εστιάζουμε εκεί που μας συμφέρει και μας βοηθά για τη ζωή μας. Όταν μας απασχολεί ένα σημαντικό θέμα, έχουμε την τάση να εστιάζουμε στην έκβαση, στο αποτέλεσμα, όπως ένας αθλητής που κοιτάζει μόνο τη νίκη. Όμως το να εστιάζουμε στο αποτέλεσμα (είτε το επιθυμητό είτε αυτό που φοβόμαστε μη συμβεί) μας δημιουργεί άγχος και άλλα μη λειτουργικά συναισθήματα -κάποια ακόμα και θετικά, όπως ο υπερβολικός και πρόωρος ενθουσιασμός - και παίρνει τη συγκέντρωσή μας από αυτό που πραγματικά θα μας βοηθήσει να πετύχουμε το στόχο μας. Και αυτό είναι η διαδικασία της προσπάθειάς μας. Όταν η εστίασή μας αποσυντονίζεται και κοιτάζει υπερβολικά προς το αποτέλεσμα που μας ενδιαφέρει, χρειάζεται να τη μαζέψουμε ευγενικά, θυμίζοντας στον εαυτό μας πως για να φτάσουμε εκεί χρειάζεται να μείνουμε εστιασμένοι στα βήματα που έχουμε μπροστά μας. Όπως όταν θέλουμε να κατακτήσου- με την κορυφή ενός βουνού, δεν θα μας βοηθήσει να κοιτάμε την κορυφή, αλλά το μονοπάτι μπροστά μας, τις ρίζες και τους πεσμένους κορμούς και έτσι θα φτάσουμε στον προορισμό μας.
Πώς λοιπόν μπορούμε να γίνουμε φίλοι με το μυαλό μας; Η απάντηση είναι με το να σταματήσουμε να τσακωνόμαστε με την πραγματικότητα και να εστιάζουμε σε όσα είναι στον δικό μας έλεγχο. Αυτό θα μας βοηθήσει να είμαστε συναισθηματικά ψύχραιμοι ακόμα και σε δύσκολες καταστάσεις και θα μας διατηρεί σε λειτουργία τις ικανότητες λήψης αποφάσεων και διαχείρισης κρίσεων, ώστε να μπορούμε να διαχειριζόμαστε με τον καλύτερο τρόπο τις καταστάσεις. Το κλειδί λοιπόν είναι στη σκέψη μας!
Διαβάστε το άρθρο του κ. Βερτόπουλου όπως δημοσιεύθηκε στο Ασφαλιστικό ΝΑΙ, τεύχος 189, Μάρτιος-Απρίλιος 2021 (πατήστε πάνω την εικόνα για μεγέθυνση):
