Nextdeal newsroom, 27/10/2016 - 11:56 facebook twitter linkedin 28 Οκτωβρίου 1940 Nextdeal newsroom, 27/10/2016 facebook twitter linkedin Γράφει η Μαρία Σπηλιωτοπούλου* Παρά την ουδετερότητα που τηρούσε, η Ελλάδα βρισκόταν στα πρόθυρα πολέμου με τη φασιστική Ιταλία από το καλοκαίρι του 1940, καθώς η Ιταλία επιθυμούσε να κυριαρχήσει στην Ανατολική Μεσόγειο και θεωρούσε την Ελλάδα εύκολο αντίπαλο, όπως μαρτυρούσε και ο τορπιλισμός της Έλλης Αύγουστο του 1940. Η ιταλική επίθεση, που προετοιμάστηκε πρόχειρα, εξαπολύθηκε στα τέλη Οκτωβρίου, αλλά αναχαιτίσθηκε άμεσα με την αποτελεσματική στρατηγική που ανέπτυξε η ελληνική πλευρά στην Ήπειρο. Μετά τις αμυντικές νίκες στην Πίνδο (Νοέμβριο 1940), συγκρατήθηκαν οι Ιταλοί και η ελληνική αντεπίθεση αναπτύχθηκε με την ολοκλήρωση της επιστράτευσης και τη σταδιακή άφιξη των ενισχύσεων στο μέτωπο. Με την προέλαση του ελληνικού Στρατού κατελήφθησαν η Κορυτσά και το Αργυρόκαστρο (τέλη Νοεμβρίου – αρχές Δεκεμβρίου 1940) στα εδάφη της Αλβανίας υπό ιταλική κατοχή, πόλεις με σημαντικό ελληνικό πληθυσμό. Η αντεπίθεση των ενισχυμένων ιταλικών δυνάμεων τους δυο πρώτους μήνες του 1941 απέτυχε, ο θάνατος του πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά δεν ανέκοψε τις ελληνικές επιτυχίες, ενώ και στρατεύματα της Βρετανίας έφθαναν στην Ελλάδα να ενισχύσουν την πολεμική προσπάθεια. Η εαρινή αντεπίθεση των Ιταλών, Μάρτιο του 1941, επίσης απέτυχε και ο ελληνικός Στρατός παγίωσε τις θέσεις του στο αλβανικό μέτωπο. Η τροπή του πολέμου άλλαξε όταν ο Χίτλερ αποφάσισε να επιτεθεί στις βαλκανικές χώρες που υποστήριζαν τους Συμμάχους, ώστε να αποκλείσει τυχόν αντιπερισπασμούς που θα εμπόδιζαν την εκστρατεία του εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Η Γερμανία επιτέθηκε στην Ελλάδα αρχές Απριλίου 1941 μέσω της Βουλγαρίας, που είχε προσχωρήσει στον Άξονα, και κατανίκησε τους Έλληνες σε τρεις μόλις μέρες, μετά από σκληρές μάχες στη Γραμμή Μεταξά. Έλληνες στρατηγοί με επικεφαλής τον Τσολάκογλου έσπευσαν να υπογράψουν συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, και οι ελληνικές δυνάμεις στην Αλβανία υποχώρησαν. Οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα στις 27 Απριλίου, ενώ ο πόλεμος συνεχίσθηκε στην Κρήτη όπου είχε καταφύγει ο βασιλιάς, η κυβέρνηση, μέρος των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και μεγάλο μέρος των βρετανικών. Η Κρήτη καταλήφθηκε αρχές Ιουνίου, παρά την αντίσταση των στρατιωτικών μονάδων και των κατοίκων της. Στους τελευταίους επιβλήθηκαν ιδιαίτερα σκληρά αντίποινα, δείγμα της πολιτικής που θα ακολουθούσαν οι κατακτητές. Οι ελληνικές αρχές κατέφυγαν στην Αίγυπτο και στην Ελλάδα διορίσθηκε κυβέρνηση δοσιλόγων από τους Γερμανούς, με πρωθυπουργό τον Τσολάκογλου. Η χώρα διαιρέθηκε σε τρεις ζώνες κατοχής: οι Ιταλοί το μεγαλύτερο τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδας, τα περισσότερα νησιά και μικρό μέρος της Κρήτης, οι Γερμανοί συγκεκριμένα στρατηγικά σημεία σε όλη τη χώρα και οι Βούλγαροι την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Οι τελευταίοι γρήγορα ενσωμάτωσαν τις περιοχές αυτές στο βουλγαρικό κράτος με ιδιαίτερα βίαιο τρόπο. Οι κατακτητές διέλυσαν τον κρατική μηχανισμό και λεηλάτησαν τις πλουτοπαραγωγικής πηγές. Με τη διάσπαση της χώρας σε ζώνες κατοχής, εξάλλου, ευνοήθηκε η κατάρρευση του εμπορίου και γιγαντώθηκε η μαύρη αγορά. Οι αρχές Κατοχής αδιαφόρησαν για τον επισιτισμό των κατακτημένων, ενώ οι Σύμμαχοι είχαν επιβάλει αποκλεισμό στην Ελλάδα, όπως σε όλες τις κατεχόμενες ευρωπαϊκές χώρες. Οι συνθήκες αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να ξεσπάσει τραγική επισιτιστική κρίση το χειμώνα του 1941-42, με δεκάδες χιλιάδες θανάτους από την πείνα, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα και σε ορισμένα νησιά, με μεγαλύτερη ένταση στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Η κατάσταση βελτιώθηκε μόνο μετά την άνοιξη του 1942, με άφιξη επισιτιστικής βοήθειας μέσω του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και την αυτοοργάνωση των κατακτημένων. Στο ίδιο διάστημα, από το φθινόπωρο ήδη του 1941, οργανώθηκε σταδιακά η Αντίσταση στα αστικά κέντρα και τις επαρχίες, που αναπτύχθηκε με κυρίαρχο παράγοντα τη νεολαία σε πολλές μορφές, αυθόρμητα ή οργανωμένα, αυτόνομα ή σε συνεργασία με τους Συμμάχους, σε βαθμό και ένταση που δεν συναντάται σχεδόν σε καμία κατεχόμενη χώρα. Από την Αριστερά συγκροτήθηκε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), ενώ και νέοι ή μεγαλύτεροι σε ηλικία, κυρίως με φιλελεύθερο-σοσιαλιστικό προσανατολισμό συγκρότησαν οργανώσεις, συνήθως στα αστικά κέντρα, όπως την Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ). Υπήρξαν και άλλες οργανώσεις από ευρύ πολιτικό φάσμα. Το καλοκαίρι του 1942 δραστηριοποιήθηκαν οι κύριες ανταρτικές οργανώσεις στα ορεινά της ηπειρωτικής χώρας: ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ) του ΕΑΜ, καθώς και ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ), που ήταν ενεργός κυρίως στη δυτική ηπειρωτική Ελλάδα. Το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου πραγματοποιήθηκε η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, που είχε στρατηγική σημασία για τον ανεφοδιασμό των γερμανικών δυνάμεων στο μέτωπο της βόρειας Αφρικής. Η ανατίναξη είχε σχεδιασθεί από τους Συμμάχους, υπήρξε από τις πλέον επιτυχημένες δολιοφθορές στην κατεχόμενη Ευρώπη και ήταν το αποτέλεσμα της συνεργασίας δυνάμεων του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ με βρετανική ομάδα δολιοφθορέων που είχε πέσει με αλεξίπτωτο στην περιοχή. Η ομάδα των Βρετανών, στην οποία περιλαμβανόταν και Έλληνας αξιωματικός, παράμεινε στην Ελλάδα και αποτέλεσε τον πυρήνα της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής που συντόνιζε δράσεις της Αντίστασης με τις ευρύτερες στρατηγικές επιδιώξεις των Συμμάχων. Στη Μέση Ανατολή την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, τον βασιλιά Γεώργιο Β΄, τους πολιτικούς και στρατιωτικούς παράγοντες, καθώς και τους Βρετανούς απασχολούσε η κατάσταση στην κατεχόμενη χώρα, η συγκρότηση των ενόπλων δυνάμεων για να ενεργούν στο πλευρό των Συμμάχων, αλλά και η εξασφάλιση ερεισμάτων και εξουσίας μετά τη λήξη του πολέμου. Ο Γεώργιος Β΄ πιέσθηκε να απαρνηθεί την κληρονομιά του μεταξικού καθεστώτος, υποστηριζόταν σταθερά από τους Βρετανούς, ενώ η δημοτικότητά του παράμενε ιδιαίτερα περιορισμένη στην κατεχόμενη Ελλάδα. Η εξόριστη Κυβέρνηση διευρύνθηκε τον Μάιο του 1942, και με την προτροπή των Βρετανών, με τη συμμετοχή του Π. Κανελλόπουλου, ως Αντιπροέδρου και Υπουργού Εθνικής Αμύνης, που είχε διαφύγει από την Ελλάδα, ώστε να λάβει πιο αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα. Ο Κανελλόπουλος πέτυχε να ενδυναμώσει τις ένοπλες δυνάμεις, που έλαβαν μέρος με επιτυχία στις μάχες του Ελ Αλαμέιν, συγκρότησε τον Ιερό Λόχο, και προσπάθησε να ενισχύσει την οργάνωση της Αντίστασης στην Ελλάδα, όπου είχε και προσωπική επαφή με οργανώσεις. Ο διχασμός, ωστόσο, μεταξύ μοναρχικών και δημοκρατικών-αριστερών στις ένοπλες δυνάμεις παράμεινε και υπήρξε καθοριστικός για τις εξελίξεις. *Η κ. Μαρία Σπηλιωτοπούλου είναι Διευθύντρια Ερευνών στο Κέντρο Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών Πηγή Ακαδημία Αθηνών Ακολουθήστε το Nextdeal.gr στο Google News .
Πλαγίως: Αλλάζει το κόμμα Οι Αριστεροί έφυγαν. Η κεντροαριστερά έχει περάσει σε διάφορες εκδοχές και εκδόσεις. Ο νέος - αναμφισβήτητος - πρόεδρος κατασκευάζει για τις Ευρωεκλογές... Πλαγίως, 22/04/2024 - 12:33 22/4/2024
Μαθητές από το Χαλκιόπουλο Αιτωλοακαρνανίας στο Πάρκο Κυκλοφοριακής Αγωγής Δήμου Αρταίων! Τα παιδιά γνώρισαν την οδική συμπεριφορά παίζοντας και διασκεδάζοντας Ξεκίνησε την Τετάρτη 18 Απριλίου 2024 η καλοκαιρινή λειτουργία του Πάρκου Κυκλοφοριακής... Nextdeal newsroom, 19/04/2024 - 16:07 19/4/2024